تنش میان ایالات متحده آمریکا و دولت نیکلاس مادورو در ونزوئلا، پس از اعلام توقیف یک ابرنفتکش حامل نفت خام این کشور در آبهای نزدیک سواحل ونزوئلا، وارد مرحلهای تازه و کمسابقه شده است. اقدام واشینگتن که بهگفته مقامات آمریکایی با هدف مقابله با انتقال نفت تحریمشده ونزوئلا و ایران انجام شده، نه تنها واکنش تند کاراکاس را برانگیخت بلکه پرسشهای تازهای درباره ابعاد نظامی و سیاسی این عملیات ایجاد کرده است.
بامداد چهارشنبه، دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، شخصاً خبر توقیف این کشتی را اعلام کرد و آن را «بزرگترین نفتکش توقیفشده تا امروز» خواند. او در سخنانی که در جمع مدیران شرکتهای بزرگ فناوری ایراد کرد، گفت: «همین الان یک نفتکش بسیار بزرگ را در آبهای نزدیک ونزوئلا گرفتیم. اتفاقات مهمتری هم در راه است.» ترامپ در پاسخ به پرسشی درباره سرنوشت محموله نفت نیز افزود: «فکر میکنم آن را برای خودمان نگه میداریم.»
همزمان پم بوندی، دادستان کل آمریکا، با انتشار ویدئویی ۴۵ ثانیهای در شبکه اجتماعی اکس، جزئیات بیشتری از این عملیات ارائه داد. در این ویدئو دو هلیکوپتر نظامی به نفتکش نزدیک میشوند و نیروهای مسلح با تجهیزات کامل روی عرشه فرود میآیند و کشتی را بدون مشاهده خدمه، تحت کنترل میگیرند. بوندی اعلام کرد این عملیات با مشارکت FBI، وزارت امنیت داخلی و گارد ساحلی و با پشتیبانی مستقیم ارتش آمریکا انجام شده است.
مقامات رسمی نام کشتی را اعلام نکردهاند، اما دادههای شرکت بریتانیایی مدیریت ریسک دریایی «ونگارد» و اطلاعات ردیابی ماهوارهای نشان میدهد که این کشتی نفتکش «اسکیپر» بوده است؛ نفتکشی که پیشتر با نام «آدیسا» برای حمل نفت ایران تحت تحریم آمریکا قرار داشت. اسکیپر بین ۴ تا ۵ دسامبر، حدود ۱.۸ میلیون بشکه نفت سنگین «مِری» را از بندر خوزه بارگیری کرده و بخشی از آن را نیز—حدود ۲۰۰ هزار بشکه—نزدیک کوراسائو به نفتکش دیگری منتقل کرده بود که عازم کوبا بوده است.
گزارشها همچنین تأیید میکنند که این نفتکش بهطور غیرقانونی از پرچم گویانا استفاده کرده است. مقامات دریانوردی این کشور اعلام کردند هیچ مجوزی برای این کشتی صادر نشده و پرچم مورد استفاده جعلی بوده است.
این اقدام، نخستین عملیات مستقیم دولت ترامپ برای توقیف کشتی حامل نفت ونزوئلا در دوره جدید ریاستجمهوری اوست. ارتش آمریکا طی ماههای اخیر حضور خود در دریای کارائیب را افزایش داده و چندین ناو جنگی، از جمله یک ناو هواپیمابر، در این منطقه مستقر کرده است. واشینگتن پیشتر عملیات متعددی علیه قایقهای مظنون به قاچاق مواد مخدر انجام داده بود، اما توقیف یک ابرنفتکش حامل نفت خام، نشاندهنده گسترش دامنه فشار نظامی و اقتصادی بر کاراکاس است.
دولت ونزوئلا بلافاصله به این اقدام واکنش نشان داد و وزارت خارجه این کشور آن را «دزدی دریایی بینالمللی» و «سرقت آشکار» توصیف کرد. کاراکاس اعلام کرده که این موضوع را به سازمان ملل متحد و سایر نهادهای بینالمللی ارجاع خواهد داد. در بیانیه دولت مادورو آمده است: «این تجاوزگری مستمر علیه ونزوئلا هیچ ارتباطی با مهاجرت، مواد مخدر، حقوق بشر یا دموکراسی ندارد؛ موضوع همیشه منابع زیرزمینی ماست، نفت ما، انرژی ما که بهطور انحصاری متعلق به مردم ونزوئلاست.»
جمهوری اسلامی نیز از طریق سفارت خود در کاراکاس این اقدام را «غیرقانونی» و «نقض فاحش قوانین بینالمللی» توصیف کرده و آن را نشانهای از تلاش آمریکا برای «ترویج هرجومرج» در منطقه دانست.
تحلیلگران انرژی میگویند توقیف اسکیپر میتواند برای مدتی کوتاه صادرات نفت ونزوئلا را مختل کند و نگرانی مالکان و اپراتورهای کشتیها در این منطقه را افزایش دهد. اسکیپر بخشی از «ناوگان سایه جهانی» است؛ شبکهای شامل بیش از هزار و چهارصد نفتکش با مالکیت مبهم که معمولاً برای حمل نفت تحریمشده روسیه، ایران و ونزوئلا به کار میروند. بسیاری از این کشتیها قدیمیاند، بدون بیمه معتبر تردد میکنند و فعالیت آنها خارج از نظارت شفاف بینالمللی است.
بازارهای جهانی نفت نیز بلافاصله به خبر توقیف واکنش نشان دادند. قیمت نفت خام برنت با ۲۷ سنت افزایش به ۶۲.۲۱ دلار در هر بشکه رسید و وستتگزاس اینترمدیت آمریکا نیز با رشد مشابه به ۵۸.۴۶ دلار معامله شد.
ونزوئلا در ماه گذشته بیش از ۹۰۰ هزار بشکه نفت در روز صادر کرده؛ رقمی که بهرغم تحریمها، یکی از بالاترین میانگینهای سال جاری بوده است. اما وابستگی شدید اقتصاد این کشور به صادرات نفت و تخفیفهای سنگینی که مجبور است به مشتریان آسیایی، بهویژه چین، ارائه دهد، آن را به شدت آسیبپذیر کرده است. توقیف اسکیپر میتواند درآمدهای محدود کاراکاس را بیش از پیش تحت فشار قرار دهد.
در این میان ترامپ نیز از استمرار رویکرد تهاجمی خود دفاع میکند و در سخنان اخیرش بار دیگر از احتمال اقدامات بزرگتر در قبال ونزوئلا سخن گفته است. او مادورو را «رهبر نامشروع» میداند و میگوید واشینگتن برای «احیای دموکراسی» در این کشور مصمم است؛ در حالی که مادورو این فشارها را تلاشی برای تغییر رژیم و تسلط بر منابع نفتی ونزوئلا توصیف میکند.
با توقیف اسکیپر، تقابل سیاسی و اقتصادی میان واشینگتن و کاراکاس بار دیگر شدت گرفته و تنش در کارائیب به سطحی تازه رسیده است؛ سطحی که پیامدهای آن نه تنها برای بازار جهانی انرژی بلکه برای مناسبات ژئوپولیتیک منطقه نیز قابل توجه خواهد بود.
