بحث درباره احتمال حذف ارز ترجیحی دارو در بودجه سال ۱۴۰۵، موج تازهای از نگرانی را در میان بیماران خاص، کارشناسان حوزه سلامت و حتی نمایندگان مجلس برانگیخته است. گزارشها نشان میدهد دولت در حال بررسی سناریوی حذف این ارز در سال آینده است، اقدامی که به گفته متخصصان میتواند قیمت دارو را به شکل تصاعدی افزایش دهد و بار مالی سنگینی را بر دوش میلیونها خانوار بگذارد.
محمدرسول شیخیزاده، دبیر اول کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در گفتوگویی تأکید کرده است که دولت هنوز بهصورت رسمی تصمیمی نگرفته، اما طرح حذف ارز دارو چندینبار در سطح مقامات دولتی مطرح شده است. او یادآور شده که در بودجه سال ۱۴۰۴ منابع لازم برای تأمین ارز ترجیحی دارو پیشبینی شده و دولت «حق ندارد» بدون پشتوانه قانونی در سال جاری آن را حذف کند. با این حال او هشدار داده که هرگونه حذف این ارز، حتی اگر به سال آینده موکول شود، بهطور مستقیم معیشت بیماران خاص را تهدید خواهد کرد.
به گفته این نماینده مجلس، دولت با هدف تکنرخی کردن ارز و مقابله با رانتها به دنبال حذف ارز ترجیحی است، اما اغلب نمایندگان معتقدند این اقدام در شرایط ملتهب اقتصادی ایران میتواند بحران جدیدی ایجاد کند. همزمان علی مدنیزاده، وزیر اقتصاد دولت پزشکیان نیز از «ضرورت اصلاحات اقتصادی» سخن گفته و تأکید کرده که هیچ اصلاحی در کوتاهمدت نتیجه نمیدهد و فرآیند اصلاحات ممکن است سالها طول بکشد. او با اشاره به کمبود منابع دولت، اجرای این اصلاحات را اجتنابناپذیر دانسته است.
با این وجود کارشناسان اقتصاد سلامت هشدار میدهند که اجرای اصلاحات ساختاری در شرایط کنونی، بدون ایجاد شبکه حمایت اجتماعی، میتواند شوک سنگینی به خانوارها وارد کند و جمعیت فقیر کشور را به طور فزایندهای افزایش دهد. بسیاری از آنان تأکید میکنند حذف ارز ترجیحی دارو در واقع انتقال بار ناکارآمدی ساختار اقتصادی به دوش بیماران و اقشار ضعیف است.
نگرانیها زمانی تشدید شد که یونس عرب، مدیرعامل انجمن تالاسمی ایران، اعلام کرد دولت به شرکتهای اصلی واردکننده داروهای تالاسمی — از جمله نوارتیس و مِتیم — اطلاع داده است که محمولههای آتی دارو باید با «ارز آزاد» وارد شوند. او این تصمیم را نشانهای روشن از برنامه دولت برای حذف کامل ارز ترجیحی دانست و هشدار داد که در سناریوی خوشبینانه قیمت دارو چهار برابر و در سناریوی بدبینانه تا ۱۲ برابر افزایش خواهد یافت.
یونس عرب تأکید کرده است که اکثریت بیماران تالاسمی و بیماران خاص از اقشار کمدرآمد هستند و کوچکترین افزایش قیمت دارو میتواند روند درمان آنان را مختل کند. او گفته نبود برنامه حمایتی شفاف و ناتوانی بیمهها در پوشش هزینههای دارویی میتواند بحران سلامت عمومی را تشدید کرده و حتی به افزایش آمار مرگومیر بیماران خاص منجر شود.
در همین حال، گزارشهای میدانی از داروخانهها تصویری نگرانکننده ارائه میکند. وبسایت فرارو در گزارشی نوشته است که قیمت داروها تقریباً هر روز افزایش مییابد و تعداد زیادی از اقلام دارویی — از آنتیبیوتیکها گرفته تا داروهای اعصاب و مکملها — با کسری جدی مواجهاند. بسیاری از داروخانهها میگویند بیماران بهدلیل گرانی دارو قادر به تکمیل نسخههای خود نیستند و ناچارند برخی داروها، بهویژه مکملها و ویتامینها را حذف کنند تا هزینه نسخه کمتر شود.
این گزارش همچنین تأکید میکند که دارو اکنون به نقطه اتصال چندین بحران اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده است: از تأثیر تحریمها بر واردات دارو گرفته تا ضعف بیمهها، عملکرد نامنظم شبکه پخش دارو و فشار شدید تورمی بر بیماران. افزایش آلودگی هوا و شیوع آنفلوانزا نیز تعداد مراجعان را بالا برده، اما بسیاری از آنان به دلیل هزینههای سرسامآور دارو نمیتوانند درمان کامل دریافت کنند.
در مجموع، آنچه از اظهارات نمایندگان مجلس، گزارشهای حوزه سلامت و واقعیتهای داروخانهها برمیآید، هشدار روشنی است: حذف ارز ترجیحی دارو در شرایط فعلی اقتصادی میتواند ایران را به آستانه یک بحران بزرگ سلامت عمومی برساند. بحرانی که در آن نه تنها بیماران خاص، بلکه میلیونها نفر از شهروندان عادی نیز با دسترسی محدود به دارو و هزینههای درمانی غیرقابل تحمل روبهرو خواهند شد.
