اعلام دور تازه تحریمهای ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی ایران، بار دیگر تنشهای فزاینده میان تهران و واشینگتن را به صدر تحولات منطقهای و بینالمللی بازگردانده است. وزارت خزانهداری آمریکا روز سهشنبه ۹ دیماه اعلام کرد که در چارچوب اجرای سیاست فشار حداکثری، شبکهای از افراد و شرکتهای فعال در ایران و ونزوئلا را به دلیل مشارکت در برنامههای پهپادی، موشکی و همکاریهای تسلیحاتی با جمهوری اسلامی تحت تحریم قرار داده است؛ اقدامی که به گفته مقامهای آمریکایی با هدف مهار گسترش تسلیحات و جلوگیری از دور زدن محدودیتهای بینالمللی انجام شده است.
بر اساس بیانیه رسمی وزارت خزانهداری، این تحریمها ۱۰ فرد و نهاد را در ایران و ونزوئلا هدف قرار میدهد که به گفته واشینگتن در انتقال فناوری، تولید، مونتاژ و پشتیبانی از سامانههای پهپادی و موشکی جمهوری اسلامی نقش داشتهاند. این افراد و شرکتها متهم هستند که با ایجاد شبکههای پنهان مالی و صنعتی، به گسترش توان نظامی جمهوری اسلامی و انتقال آن به متحدان منطقهای کمک کردهاند؛ اقدامی که آمریکا آن را تهدیدی مستقیم برای ثبات منطقه و امنیت جهانی میداند.
در میان تحریمشدگان، نام شرکت دولتی ونزوئلایی «امپِرِسا آئِروناوتیکا ناسیونال» و رئیس آن، خوزه خسوس اوردانتا گونزالس، برجسته است. وزارت خزانهداری آمریکا اعلام کرده این شرکت در مونتاژ و بهرهبرداری از پهپادهای طراحیشده در ایران نقش محوری داشته و به فروش چندین میلیون دلار پهپاد نظامی به دولت نیکلاس مادورو کمک کرده است. این پهپادها، که از نمونههای تولیدی صنایع هوایی قدس الهام گرفتهاند، در ونزوئلا با نامهای بومی مورد استفاده قرار گرفته و قابلیت حمل و شلیک مهمات هدایتشونده را دارند.
بر اساس اطلاعات منتشرشده، همکاری نظامی میان تهران و کاراکاس به بیش از یک دهه قبل بازمیگردد و شامل انتقال فناوری، آموزش نیروهای فنی و پشتیبانی لجستیکی بوده است. این همکاریها، به گفته مقامهای آمریکایی، نمونهای روشن از تلاش جمهوری اسلامی برای گسترش نفوذ نظامی خود در فراتر از خاورمیانه است؛ مسیری که اکنون با واکنش مستقیم واشینگتن روبهرو شده است.
در کنار این همکاریها، وزارت خزانهداری آمریکا اعلام کرد شبکهای از افراد و شرکتهای ایرانی نیز بهدلیل نقش در تأمین مواد شیمیایی مورد استفاده در برنامه موشکی جمهوری اسلامی تحریم شدهاند. این مواد شامل ترکیباتی مانند سدیم پرکلرات، اسید سباسیک و نیتروسلولز است که در تولید سوخت جامد موشکهای بالستیک کاربرد دارند. به گفته مقامهای آمریکایی، این مواد از طریق شبکهای پیچیده از واسطهها و شرکتهای پوششی تهیه و در اختیار صنایع نظامی ایران قرار گرفتهاند.
در فهرست تحریمها نام افرادی چون مصطفی رستمیثانی، رضا زارعپور ترقی، مهدی غفاری، عرفان قیصری و بهرام رضایی دیده میشود؛ افرادی که بنا بر اعلام وزارت خزانهداری، با شرکتهایی همچون «پردیسان رضوان شرق»، «کاوشگران آسمان موج قدیر» و «فناوری الکترو موج مبین» همکاری داشتهاند. این شرکتها بهطور مستقیم یا غیرمستقیم با سازمان صنایع دفاع و ساختارهای وابسته به برنامه موشکی جمهوری اسلامی در ارتباط بودهاند.
همچنین شرکت «رایان فن کاو اندیش» و مجموعهای از شرکتهای وابسته به آن، به دلیل نقشآفرینی در تأمین قطعات، فناوری و زیرساختهای فنی مورد نیاز برنامه پهپادی سپاه پاسداران، بار دیگر هدف تحریم قرار گرفتند.
جان کی. هارلی، معاون وزیر خزانهداری آمریکا در امور تروریسم و اطلاعات مالی، با اشاره به این تحریمها گفت ایالات متحده مصمم است جمهوری اسلامی و متحدانش را بهدلیل گسترش بیملاحظه تسلیحات مرگبار پاسخگو کند. او تأکید کرد که واشینگتن اجازه نخواهد داد ساختار نظامی و صنعتی جمهوری اسلامی از شکافهای نظام مالی بینالمللی برای پیشبرد اهداف خود استفاده کند.
همزمان، وزارت امور خارجه آمریکا نیز در بیانیهای جداگانه اعلام کرد که ارسال سلاح از سوی جمهوری اسلامی به ونزوئلا تهدیدی جدی برای منافع ایالات متحده و ثبات منطقهای است. به گفته مقامهای آمریکایی، تهران نهتنها به توسعه برنامه پهپادی خود ادامه میدهد، بلکه با نقض آشکار محدودیتهای بینالمللی، در حال گسترش توان موشکی و صادرات آن به متحدانش است.
توماس پیگوت، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، با اشاره به تحریمهای جدید تأکید کرد که ایالات متحده برای مهار برنامه موشکی و پهپادی جمهوری اسلامی، مقابله با توسعه توانمندیهای نظامی نامتقارن و جلوگیری از دسترسی تهران به منابع مالی و فناوریهای حساس، از هیچ اقدامی فروگذار نخواهد کرد. او افزود هر فرد یا نهادی که در این مسیر با جمهوری اسلامی همکاری کند، با پاسخ قاطع واشینگتن روبهرو خواهد شد.
در همین حال، دولت آمریکا همزمان فشارهای خود بر ونزوئلا را نیز افزایش داده است. تحریمهای تازه علیه نیکلاس مادورو و نزدیکان او، در کنار محدودیتهای اعمالشده بر همکاریهای نظامی تهران و کاراکاس، نشاندهنده تلاش واشینگتن برای مهار همزمان دو متحد نزدیک در آمریکای لاتین و خاورمیانه است.
دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا، نیز در دیدار اخیر خود با بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، بار دیگر تأکید کرد که اجازه نخواهد داد جمهوری اسلامی توان نظامی خود را بازسازی کند. او هشدار داد هرگونه تلاش تهران برای احیای قدرت نظامی با واکنشی قاطع روبهرو خواهد شد و افزود جمهوری اسلامی همچنان یکی از اصلیترین موانع تحقق صلح در خاورمیانه به شمار میرود.
ترامپ همچنین با اشاره به تحولات اخیر، تأکید کرد که واشینگتن تحرکات نظامی جمهوری اسلامی را «دقیقا زیر نظر دارد» و در صورت لزوم، اقدامات بازدارنده بیشتری در دستور کار قرار خواهد داد. او گفت تجربه سالهای گذشته نشان داده است که تنها راه مهار تهران، افزایش هزینههای رفتارهای بیثباتکننده آن است.
در مجموع، تحریمهای تازه آمریکا علیه شبکههای تسلیحاتی جمهوری اسلامی و ونزوئلا را میتوان بخشی از یک راهبرد گستردهتر برای مهار نفوذ منطقهای تهران دانست؛ راهبردی که هدف آن محدود کردن توان نظامی، قطع مسیرهای مالی و افزایش فشار سیاسی بر حاکمیت ایران است. این تحولات در حالی رخ میدهد که جمهوری اسلامی همزمان با بحرانهای داخلی، فشارهای اقتصادی و نارضایتی اجتماعی گسترده نیز مواجه است.
در چنین شرایطی، همزمانی فشارهای داخلی و خارجی، چشمانداز پیشروی جمهوری اسلامی را پیچیدهتر از گذشته کرده است. مجموعه این تحولات نشان میدهد که مناقشه میان تهران و واشینگتن وارد مرحلهای تازه شده؛ مرحلهای که در آن، عرصه تقابل نهتنها سیاسی و دیپلماتیک، بلکه اقتصادی، نظامی و امنیتی نیز شده است. روندی که پیامدهای آن، نه فقط برای ایران، بلکه برای کل منطقه و نظم بینالمللی قابل توجه خواهد بود.
