عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، یک روز پس از دیدار دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا و بنیامین نتانیاهو در فلوریدا، با انتشار یادداشتی در روزنامه گاردین و همزمان با ارسال نامههایی به وزیران خارجه کشورهای دیگر، تلاش کرد دو پیام موازی را پیش ببرد، از یک سو اعلام آمادگی برای «مذاکره مبتنی بر احترام»، و از سوی دیگر تهدید به «پاسخ پشیمانکننده» در برابر هرگونه اقدام نظامی.
عراقچی در یادداشت خود که سهشنبه ۳۰ دسامبر، نهم دیماه ۱۴۰۴ منتشر شد، «بحران ساختگی» پیرامون برنامه هستهای جمهوری اسلامی را روایتی دانست که به گفته او در تلآویو نوشته میشود و توسط نمایندگان اسرائیل بازنشر میگردد؛ روایتی که به باور او باعث تقابل غیرضروری میان تهران و واشینگتن شده است. او در همین چارچوب از دونالد ترامپ خواست در برابر بنیامین نتانیاهو بایستد و مسیر دیپلماسی را جایگزین تهدید و جنگ کند و تأکید کرد که ازسرگیری مذاکرات هستهای میتواند حمایت منطقهای و بینالمللی گستردهتری به همراه داشته باشد.
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی مدعی شد پایگاه رأی دونالد ترامپ و بخش قابل توجهی از جمهوریخواهان، تمایل دارند بهجای ورود به جنگهای تازه، شاهد دستیابی به یک توافق دیپلماتیک باشند. او همچنین مدعی شد که میان برخی بازیگران منطقهای و بینالمللی، تمایلی بیسابقه برای تسهیل گفتوگو و تضمین اجرای نتایج هر توافق احتمالی وجود دارد؛ اشارهای که ناظران آن را مرتبط با نقش کشورهای عربی منطقه ارزیابی میکنند.
با این حال، عراقچی همزمان بر خطوط قرمز جمهوری اسلامی تأکید کرد و گفت تهران تنها در صورتی وارد مذاکره میشود که احترام متقابل رعایت شود و مذاکره به معنای تحمیل شرایط تسلیم نباشد. او تأکید کرد همه کشورهای عضو پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای حق دارند از فناوری صلحآمیز هستهای برخوردار باشند و ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست.
عراقچی همچنین مدعی شد جمهوری اسلامی هرگز خواهان جنگ با آمریکا نبوده و «خویشتنداری ژنرالهای ایران در ماه ژوئن» موجب شده برخی پایگاههای نظامی آمریکا از آسیب در امان بمانند. او با این حال هشدار داد این خویشتنداری نباید نشانه ضعف تلقی شود و «نامحدود» نخواهد بود.
این مواضع در حالی مطرح شد که تنها یک روز پیش از آن، دونالد ترامپ در دیدار با بنیامین نتانیاهو هشدار داده بود اگر تهران به دنبال بازسازی توان هستهای یا توسعه برنامه موشکی خود باشد، ایالات متحده در حمایت از اقدام نظامی تردید نخواهد کرد. نخستوزیر اسرائیل نیز در همان دیدار مدعی شد جمهوری اسلامی پس از حملات ماه ژوئن همچنان در پی احیای توان نظامی خود است و تهدیدی جدی برای امنیت منطقه محسوب میشود.
عراقچی در ادامه تلاش کرد تصویری متفاوت ارائه دهد و گفت حملات ماه ژوئن نهتنها ایران را تضعیف نکرده، بلکه موجب تغییر موازنههای منطقهای شده است. به گفته او، این تحولات نشان داده که جمهوری اسلامی از توان راهبردی کافی برای مقابله با فشارها برخوردار است و در عین حال، در آمریکا نیز مخالفت با ریسکپذیریهای اسرائیل رو به افزایش است.
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در ادامه نوشت که پنجرهای کوتاه اما واقعی برای بازتعریف معادلات منطقهای گشوده شده و کسانی که جسارت ورود به این مسیر را داشته باشند، میتوانند به توافقی متفاوت دست یابند. او در عین حال مدعی شد روایت شکستناپذیری اسرائیل فرو ریخته و تحولات اخیر نشان داده است که این تصویر بیش از آنکه واقعی باشد، ساختهوپرداخته تبلیغات سیاسی بوده است.
در بخش دیگری از مواضع خود، عراقچی در نامهای خطاب به وزیران خارجه کشورها، اظهارات دونالد ترامپ درباره احتمال حمله به ایران را نقض آشکار حقوق بینالملل و منشور سازمان ملل خواند و هشدار داد سکوت در برابر چنین تهدیدهایی پیامدهای خطرناکی خواهد داشت. او تأکید کرد جمهوری اسلامی در برابر هرگونه تعرض، پاسخی «قاطع و پشیمانکننده» خواهد داد.
این در حالی است که مجموعه این مواضع در تضاد آشکار با واقعیتهای داخلی ایران قرار دارد؛ جایی که جامعه زیر فشار تورم، کاهش ارزش پول ملی و بحرانهای معیشتی قرار گرفته و نارضایتی عمومی به شکل فزایندهای گسترش یافته است. در چنین فضایی، تأکید مقامهای جمهوری اسلامی بر «اقتدار منطقهای» و «ایستادگی راهبردی» برای بخش بزرگی از جامعه، بیش از آنکه نشانه قدرت باشد، یادآور فاصله عمیق حاکمیت با واقعیت زندگی مردم است.
در مجموع، مواضع اخیر وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی تصویری دوگانه ترسیم میکند؛ از یک سو دعوت به مذاکره و تعامل، و از سوی دیگر تهدید به واکنش سخت. این دوگانگی، بازتابدهنده وضعیتی است که جمهوری اسلامی سالهاست در آن گرفتار شده است: تلاش برای حفظ قدرت از مسیر تقابل، در حالی که هزینههای این تقابل بیش از هر زمان دیگری بر دوش مردم سنگینی میکند.
