سایه جنگ بر سر دیپلماسی؛ مذاکرات جمهوری اسلامی و آمریکا در آستانه فروپاشی

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، روز چهارشنبه اعلام کرد که نیروهای آمریکایی از منطقه خاورمیانه خارج می‌شوند، چرا که به گفته او «ممکن است آنجا به مکانی خطرناک تبدیل شود». او همچنین بار دیگر تأکید کرد که ایالات متحده اجازه نخواهد داد جمهوری اسلامی به سلاح هسته‌ای دست یابد.

در همان روز، خبرگزاری رویترز به نقل از منابع آمریکایی و عراقی گزارش داد که دولت آمریکا در حال تدارک برای تخلیه بخشی از کارکنان سفارت خود در بغداد است و مجوز خروج داوطلبانه وابستگان نظامی از پایگاه‌های مختلف در منطقه را صادر کرده است؛ تصمیمی که در پی افزایش خطرات امنیتی در منطقه اتخاذ شده و باعث افزایش بیش از چهار درصدی قیمت نفت شده است.

به گفته منابع مطلع، وزارت امور خارجه آمریکا به کارکنان مستقر در بحرین و کویت نیز اجازه خروج داوطلبانه داده است. در ساعات پایانی چهارشنبه، وزارت خارجه آمریکا هشدار مسافرتی خود را به‌روز کرد و اعلام کرد که «به‌دلیل تنش‌های فزاینده در منطقه، دستور خروج کارکنان غیرضروری دولتی صادر شده است.»

در شرایطی که تلاش‌های دولت ترامپ برای دستیابی به توافق هسته‌ای با جمهوری اسلامی متوقف شده، گزارش‌های اطلاعاتی آمریکا حاکی از آن است که اسرائیل در حال آماده‌سازی برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران است. ترامپ در جمع خبرنگاران گفت: «دستور خروج صادر شده، چون ممکن است آنجا خطرناک شود. حال باید ببینیم چه پیش می‌آید.»

وقتی از او درباره راهکار کاهش تنش در منطقه پرسیده شد، پاسخ داد: «آن‌ها نباید سلاح هسته‌ای داشته باشند. خیلی ساده است: آن‌ها نمی‌توانند سلاح هسته‌ای داشته باشند.»

ترامپ در ماه‌های گذشته بارها تهدید کرده در صورت شکست مذاکرات هسته‌ای، به جمهوری اسلامی حمله خواهد کرد. او در گفت‌وگویی که روز چهارشنبه منتشر شد، گفته است که نسبت به موفقیت مذاکرات و توقف غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران، امیدواری‌اش کاهش یافته است.

از سوی دیگر، عزیز نصیرزاده، وزیر دفاع جمهوری اسلامی، هشدار داد که در صورت حمله به ایران، نیروهای آمریکایی مستقر در منطقه هدف قرار خواهند گرفت.

با این حال، سفارت آمریکا در کویت اعلام کرد که وضعیت کارکنان آن تغییری نکرده و فعالیت‌های سفارتخانه به‌طور کامل ادامه دارد.

ایالات متحده حضور نظامی گسترده‌ای در منطقه دارد؛ از جمله در عراق، کویت، قطر، بحرین و امارات متحده عربی. به گفته مقامات آمریکایی، دستور خروج وابستگان نظامی عمدتاً مربوط به خانواده‌هایی است که در بحرین مستقر هستند.

یکی از مقامات وزارت دفاع گفت که روند خروج کارکنان از سفارت آمریکا در بغداد در حال پیگیری از طریق مسیرهای تجاری است، اما در صورت لزوم ارتش آمریکا آمادگی کمک دارد. در همین حال، منابع رسمی عراقی اعلام کردند که بغداد هیچ نشانه‌ای دال بر تهدید امنیتی جدی دریافت نکرده است.

در قطر، جایی که پایگاه هوایی «العدید» – بزرگ‌ترین پایگاه نظامی آمریکا در منطقه – قرار دارد، هیچ‌گونه تغییر در وضعیت عملیات یا دستور خروج اعلام نشده است.

در پی خبر خروج بخشی از پرسنل آمریکایی از بغداد، قیمت نفت خام برنت با افزایش سه دلاری به ۶۹ دلار و ۱۸ سنت در هر بشکه رسید. آژانس دریانوردی بریتانیا نیز هشدار داده که تنش‌های فزاینده در منطقه می‌تواند به افزایش فعالیت‌های نظامی و تهدید حمل‌ونقل دریایی در آبراه‌های کلیدی مانند خلیج فارس، دریای عمان و تنگه هرمز منجر شود. بریتانیا اعلام کرد که اوضاع را زیر نظر دارد و وضعیت سفارت خود در عراق را به طور مستمر ارزیابی خواهد کرد.

عراق، که به‌ندرت هم‌زمان با آمریکا و جمهوری اسلامی روابط نزدیکی دارد، میزبان حدود ۲۵۰۰ نیروی نظامی آمریکایی است، با این حال گروه‌های مسلح مورد حمایت جمهوری اسلامی نیز بخشی از ساختارهای امنیتی این کشور محسوب می‌شوند. از زمان آغاز جنگ غزه در اکتبر ۲۰۲۳، این گروه‌ها بارها مواضع آمریکا در عراق را هدف قرار داده‌اند، هرچند شدت حملات از سال گذشته کاهش یافته است.

سال گذشته، جمهوری اسلامی و اسرائیل برای نخستین بار مستقیماً به تبادل آتش پرداختند و موشک‌ها و پهپادها از فراز آسمان عراق عبور کردند. اسرائیل همچنین مواضع نیروهای وابسته به جمهوری اسلامی را در عراق و سوریه هدف حملات قرار داده است.

در ماه‌های اخیر، آمریکا تجهیزات بیشتری را به منطقه اعزام کرده بود؛ از جمله بمب‌افکن‌های B-2 و ناو هواپیمابر دوم که حضور آن تمدید شده بود و حالا منطقه را ترک کرده‌اند.

در روزهای آینده، قرار است دور جدیدی از مذاکرات هسته‌ای میان آمریکا و جمهوری اسلامی برگزار شود. جمهوری اسلامی پس از رد پیشنهاد اخیر واشنگتن، قرار است پیشنهاد متقابلی را ارائه دهد. یک مقام ارشد جمهوری اسلامی در گفت‌وگو با رویترز تصریح کرد که «تهدید نظامی همواره بخشی از ابزار مذاکرات آمریکا بوده است.» این مقام هشدار داد: «هرگونه اقدام نظامی علیه ایران، از سوی آمریکا یا اسرائیل، پیامدهای بسیار جدی خواهد داشت.»

در همین حال، نمایندگی جمهوری اسلامی در سازمان ملل نیز در پیامی در شبکه اجتماعی «ایکس» نوشت: «تهدید به استفاده از نیروی قاطع چیزی را تغییر نمی‌دهد. ایران به‌دنبال سلاح هسته‌ای نیست و نظامی‌گری آمریکا فقط موجب بی‌ثباتی بیشتر می‌شود.»

این پیام واکنشی بود به سخنان ژنرال «اریک کوریلا»، فرمانده سنتکام، که اعلام کرده بود گزینه‌های متعددی برای جلوگیری از هسته‌ای شدن ایران به رئیس‌جمهور ارائه کرده است. به‌گفته دو مقام آمریکایی، کوریلا به‌دلیل بالا گرفتن تنش‌ها در خاورمیانه، حضور در جلسه استماع کنگره در روز پنج‌شنبه را به تعویق انداخته است.