اسماعیل بقایی، سخنگوی جمهوری اسلامی شامگاه یکشنبه ۲۹ تیر در گفت‌وگو با صدا و سیمای جمهوری اسلامی از برگزاری دور جدید میان تهران و سه کشور اروپایی طرف برجام یعنی آلمان، فرانسه و بریتانیا، موسوم به تروئیکای اروپایی خبر داد. او اعلام کرد که این مذاکرات روز جمعه ۲۵ ژوئیه برابر با ۳ مرداد در استانبول در ترکیه انجام خواهند گرفت.
استانبول پیش‌تر نیز در دولت محمود احمدی‌نژاد برای دوره‌ای میزبان مذاکرات هسته‌ای غرب با جمهوری اسلامی بود که به نتیجه‌ای نرسید.
بقایی افزود که این نشست در سطح معاونان وزیر خارجه برگزار خواهد شد و در آن از جمله مجید تخت روانچی و کاظم غریب‌آبادی حضور خواهند داشت. پیش از آن نیز خبرگزاری تسنیم وابسته به سپاه پاسداران گزارش داده بود که جمهوری اسلامی با تروئیکای اروپایی در مورد انجام مذاکره توافق کرده، اما رایزنی‌ها در باره زمان و مکان آن ادامه دارد.
فرانسه، آلمان و بریتانیا پیش از این خواستار بازگشت جمهوری اسلامی به مذاکرات هسته‌ای شده و هشدار داده‌اند که در صورت عدم کسب توافق هسته‌ای با تهران تا پایان ماه اوت برابر با ۹ شهریور ماه “مکانیسم ماشه” را فعال کرده و تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را بازمی‌گردانند.
اندکی پیش از اعلام زمان و مکان دقیق مذاکرات آتی مقام‌های جمهوری اسلامی با سه کشور اروپایی عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی در نامه‌ای به آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحده در مورد فعال شدن احتمالی “مکانیسم ماشه” علیه ایران هشدار داد.
عراقچی در این نامه که یکشنبه ۲۹ تیر از آن خبر داد، نوشت: «سه کشور اروپایی یعنی آلمان، بریتانیا و فرانسه از هیچ مشروعیت حقوقی، سیاسی و اخلاقی برای فعال‌سازی سازوکارهای برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ برخوردار نیستند.»
او این سه قدرت اروپایی را به حمایت از حمله نظامی اخیر اسرائیل و آمریکا به ایران، نقض اصول برجام و عدم پایبندی به تعهداتشان، متهم کرد و افزود آنها عملا جایگاه شرکت‌کننده در برجام را از دست داده‌اند و هر تلاشی برای احیای قطعنامه‌های لغوشده، بی‌اعتبار و از نظر حقوقی باطل است.
وزیر خارجه جمهوری اسلامی ادامه داد: «ایران پس از خروج یک‌جانبه آمریکا، سازوکارهای حل اختلاف را طی کرد و مطابق بند ۳۶ اقدامات جبرانی انجام داد. اما سه کشور اروپایی نه‌تنها تعهدات خود را اجرا نکردند، بلکه با سیاست فشار حداکثری و حمله اخیر همراه شدند. ایران آماده پاسخ به دیپلماسی واقعی و متقابل است.»
عراقچی همچنین با انتشار پستی در شبکه اکس ضمن اعلام خبر ارسال این نامه به سازمان ملل نوشت، “سه کشور اروپایی (آلمان، فرانسه و بریتانیا) از هیچ مشروعیت حقوقی، سیاسی و اخلاقی برای فعال‌کردن سازوکارهای برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ برخوردار نیستند”.
وزیر خارجه جمهوری اسلامی پیش از آن به موضوع مذاکرات میان تهران و واشنگتن پرداخته و تأکید کرده بود که ایران در صورتی به میز مذاکره با ایالات متحده باز می‌گردد که شاهد “اراده واقعی و جدی” آمریکا برای رسیدن به “یک راه‌حل برد−برد” باشد.
او در مصاحبه‌ای با شبکه “سی‌جی‌تی‌ان” چین گفت بود: بازگشت به مذاکره و دستیابی به توافق در صورتی اتفاق خواهد افتاد که “گزینه نظامی کنار گذاشته شود، رو به جلو حرکت کنیم و به دنبال یک راه‌حل از مسیر مذاکره باشیم.”
عراقچی با اشاره به حمله آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران در جریان جنگ ایران و اسرائیل، راه‌حل نظامی را برای مواجهه با برنامه هسته‌ای این کشور کاربردی ندانست و تأکید کرد: «تنها یک راه‌حل دیپلماتیک و مذاکره‌شده می‌تواند مؤثر باشد، و تحقق آن تنها زمانی ممکن است که آنها جاه‌طلبی‌های نظامی خود را کنار بگذارند و خساراتی را که به ما وارد کرده‌اند جبران کنند، آنگاه ما آماده مشارکت در مذاکرات خواهیم بود.»
مقام‌های جمهوری اسلامی پس از اعلام آتش‌بس، بازگشت مجدد بر سر میز مذاکره را مشروط به دریافت تضمین از سوی آمریکا برای عدم تکرار حملات خود به ایران خوانده‌اند. عراقچی پیش‌تر نیز گفته بود، درهای دیپلماسی “هیچ‌وقت بسته نیست” و تهران باید متقاعد شود که آمریکا حین مذاکره از نیروی نظامی استفاده نخواهد کرد.
از آوریل تا ژوئن امسال پنج دور گفت‌‌وگوی غیرمستقیم میان تهران و واشنگتن با میزبانی عمان و ایتالیا برگزار شد. ششمین دور از مذاکرات قرار بود در شهر مسقط عمان برگزار شود، اما به دنبال حمله اسرائیل به جمهوری اسلامی، لغو شد.
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه، ۲۳ تیر در یک نشست خبری اعلام کرد هنوز تاریخ، مکان و زمانی برای دیدار عراقچی با استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه تعیین نشده است.
عراقچی در مصاحبه با این شبکه چینی دستیابی به یک توافق هسته‌ای را ناممکن ندانست و گفت، این امر “تنها زمانی ممکن است که آنها جاه‌طلبی‌های نظامی خود را کنار بگذارند و خساراتی را که به ما وارد کرده‌اند جبران کنند، آنگاه ما آماده مشارکت در مذاکرات خواهیم بود.”
در جریان جنگ میان جمهوری اسلامی و اسرائیل، بمب‌افکن‌های بی۲ ارتش آمریکا روز اول تیر برابر با ۲۲ ژوئن در عملیاتی موسوم به “چکش نیمه‌شب” سه سایت هسته‌ای نطنز، فردو و اصفهان را بمباران کردند. در مورد میزان خسارات وارد شده به این تأسیسات اختلاف نظر وجود دارد، اما دونالد ترامپ، رئيس‌جمهور آمریکا اعلام کرده که این عملیات موفقیت‌آمیز بوده و این تأسیسات “به طور کامل و مطلق” نابود شده‌اند.
عراقچی در بخش دیگری از این مصاحبه، آتش‌بس با اسرائیل را “شکننده” و غیرقابل اتکا خواند و گفت: «ما نمی‌خواهیم این جنگ ادامه پیدا کند، اما بار دیگر می‌گویم؛ ما کاملاً برای آن آماده‌ایم.»
بریتانیا، آلمان و فرانسه از ایران خواسته‌اند تا هر چه سریعتر مذاکرات هسته‌ای با آمریکا را از سر بگیرد. این سه کشور اروپایی هشدار داده‌اند، در صورت عدم دستیابی به یک توافق، تا پایان تابستان مکانیسم ماشه را علیه تهران فعال خواهند کرد.
عراقچی پیش‌تر در واکنش به این هشدار با انتشار پیامی در شبکه اکس، این سه کشور را به ایفای نقش “مسئولانه” فراخوانده و گفته بود که اروپا هیچ‌گونه مبنای حقوقی برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه در اختیار ندارد.
هر یک از سه کشور اروپایی عضو برجام، قادرند تا مهر ۱۴۰۴، با فعال کردن مکانیسم ماشه، تمامی تحریم‌های بین‌المللی که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت (که سال ۱۳۹۴ برای اجرای برجام تصویب شد) آنها را به حالت تعلیق درآورده بود، ویژگی کلیدی این مکانیسم، “وتوی معکوس” است که مانع از وتوی بازگشت تحریم‌ها توسط اعضای دائم شورای امنیت، مانند چین یا روسیه می‌شود.
جمعه ۲۷ تیر، آلمان، فرانسه و بریتانیا، به جمهوری اسلامی هشدار دادند باید فورا گفت‌وگوهای دیپلماتیک درباره برنامه هسته‌ای خود را از سر بگیرد و اعلام کردند در صورت انجام نگرفتن اقدامات ملموس تا یک ماه و نیم دیگر، تحریم‌های سازمان ملل علیه تهران را باز خواهند گرداند.
هم‌زمان، یوهان وادفول، وزیر خارجه آلمان، با اشاره به تماس تلفنی با عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری‌اسلامی، گفت اروپا مصمم است به راه‌حلی دیپلماتیک با تهران برسد اما در صورت شکست، قاطعانه مکانیسم ماشه را فعال خواهند کرد.
جمهوری اسلامی تا زمان آغاز حملات غافلگیر‌کننده اسرائیل در ۲۳ خرداد که در نهایت آمریکا نیز با حمله به تاسیسات هسته‌ای نطنز، فردو و اصفهان به آن پیوست، با واشینگتن در حال مذاکره بود.
پس از پایان جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل، عراقچی فعال شدن مکانیسم ماشه به‌وسیله اروپا را معادل حمله نظامی به جمهوری اسلامی دانست و آغاز مذاکرات را به ارائه تضمین عدم حمله نظامی مجدد مشروط کرد.
دونالد ترامپ ۲۴ تیرماه با اشاره به تمایل تهران برای مذاکره، گفته بود که او “عجله‌ای برای این کار ندارد” زیرا سایت‌های هسته‌ای ایران نابود شده‌اند.
