بر اساس گزارش روزنامه «واشنگتنپست»، همزمان با افزایش نگرانیهای اسرائیل نسبت به برنامه موشکی جمهوری اسلامی، تهران در روزهای اخیر پیامهایی متناقض درباره توان نظامی خود مخابره کرده است؛ پیامهایی که بار دیگر توجه ناظران بینالمللی را به وضعیت پرتنش منطقه جلب کرده است.
به نوشته روزنامه «واشنگتنپست»، این تحولات در آستانه دیدار دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالات متحده، و بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، رخ میدهد؛ دیداری که قرار است یکی از محورهای اصلی آن، بررسی وضعیت برنامه موشکی جمهوری اسلامی باشد. مقامهای اسرائیلی پیشتر اعلام کردهاند که در جریان جنگ ماه ژوئن، حملاتی علیه توان موشکی ایران انجام دادهاند، اما در هفتههای اخیر بار دیگر نسبت به بازسازی این توانمندیها ابراز نگرانی کرده و آن را تهدیدی روبهافزایش برای امنیت خود میدانند.
به گزارش واشنگتنپست، یک رسانه وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نهادی که مسئولیت برنامه موشکی کشور را بر عهده دارد، اعلام کرد که آزمایشهایی موشکی در نقاط مختلف ایران انجام شده است. این رسانه با استناد به آنچه «مشاهدات میدانی و گزارشهای عمومی» خوانده، مدعی شد این آزمایشها در چند منطقه کشور صورت گرفته است. اما تنها ساعاتی بعد، صداوسیمای جمهوری اسلامی این گزارشها را تکذیب کرد و اعلام کرد تصاویری که در شبکههای اجتماعی منتشر شده، صرفاً رد بخار هواپیماهایی است که در ارتفاع بالا در حال پرواز بودهاند.
به نوشته واشنگتنپست، این تناقض در روایت رسمی، واکنشهای گستردهای را حتی در داخل ایران به دنبال داشت. در برخی برنامههای تلویزیونی، این موضوع با لحنی طعنهآمیز مورد اشاره قرار گرفت. از جمله مصطفی خوشچشم، کارشناس روابط بینالملل، در یکی از این برنامهها با کنایه گفت تصاویری که منتشر شده، مربوط به «پرواز عمودی هواپیماهای مسافربری با سوخت جامد» است؛ جملهای که با خنده مجری همراه شد و بازتاب گستردهای یافت.
به نوشته واشنگتنپست، بروز چنین ناهماهنگیهایی در پیامرسانی رسمی جمهوری اسلامی موضوع تازهای نیست. ساختار سیاسی ایران که ترکیبی از نهادهای مذهبی و جمهوریمحور با اختیارات همپوشان است، بارها موجب شده پیامهای متناقض و گاه متضاد از سوی نهادهای مختلف منتشر شود.
این روزنامه مینویسد اگرچه ماهیت دقیق آزمایشهای احتمالی هنوز روشن نیست، اما جمهوری اسلامی معمولاً زمانی که آزمایش موشکی موفقی انجام میدهد، آن را بهصورت علنی منتشر میکند تا پیام بازدارندگی ارسال کند. در مقابل، هنگامی که آزمایشها محدود یا ناموفق باشند، معمولاً تلاش میشود از برجسته شدن آنها جلوگیری شود یا اساساً انکار شوند.
حمیدرضا عزیزی، پژوهشگر مهمان در مؤسسه آلمانی امور بینالملل و امنیت، در گفتوگو با واشنگتنپست گفته است که یکی از سناریوهای محتمل این است که این آزمایشها ماهیتی فنی و داخلی داشتهاند، نه نمایشی. به گفته او، ممکن است نیروی هوافضای سپاه پاسداران در حال حرکت به سمت ساختاری غیرمتمرکزتر باشد؛ اقدامی که میتواند در چارچوب آمادگی برای درگیری احتمالی آینده با اسرائیل ارزیابی شود. او تأکید کرده است اگر این آزمایشها بخشی از بازآرایی داخلی بوده باشند، دلیلی برای رسانهای شدن آنها وجود نداشته است.
فرزین ندیمی، پژوهشگر ارشد مؤسسه واشنگتن و کارشناس مسائل نظامی ایران، نیز به واشنگتنپست گفته است ویدیوهای منتشرشده بیشتر به آزمایشهای میدانی برای تعمیر، بهروزرسانی یا ارتقای سامانههای موشکی شباهت دارد تا یک رزمایش گسترده. به گفته او، اگر این آزمایشها واقعاً انجام شده باشند، احتمالاً دومین آزمایش موشکی جمهوری اسلامی پس از جنگ ماه ژوئن بهشمار میروند. پیشتر نیز خبرگزاری آسوشیتدپرس گزارش داده بود که ایران در ماه سپتامبر یک آزمایش موشکی اعلامنشده انجام داده است.
در همین حال، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، در واکنش به این تحولات بار دیگر تأکید کرد که تهران تنها در موضوع هستهای حاضر به مذاکره است و درباره سایر موضوعات، از جمله برنامه موشکی، گفتوگویی نخواهد داشت. او تصریح کرد مذاکرهای که نتیجه آن از پیش تعیین شده باشد، از نظر جمهوری اسلامی قابل قبول نیست.
بقایی همچنین اروپا را متهم کرد که در پرونده هستهای به ابزاری در دست آمریکا تبدیل شده و از مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی به دلیل محکوم نکردن حملات آمریکا و اسرائیل به تأسیسات هستهای جمهوری اسلامی انتقاد کرد. او تأکید کرد که آژانس باید در چارچوب وظایف حرفهای خود عمل کند و از موضعگیریهای سیاسی فاصله بگیرد.
در ادامه، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی گزارشها درباره خروج دیپلماتهای ایرانی از ونزوئلا را رد کرد و آنها را بخشی از «جنگ روانی» دانست. او گفت سفارت ایران در کاراکاس فعال است و روابط دو کشور ادامه دارد. بقایی همچنین اقدامات آمریکا علیه ونزوئلا را مصداق «استعمار نوین» دانست و هشدار داد که این روند میتواند پیامدهایی گسترده برای نظم بینالمللی به همراه داشته باشد.
به نوشته واشنگتنپست، این تحولات در شرایطی رخ میدهد که فشارهای اقتصادی در داخل ایران بهشدت افزایش یافته و نارضایتیهای اجتماعی در حال گسترش است. ترکیب بحران اقتصادی، فشار خارجی و تنشهای سیاسی، تصویری از جامعهای ارائه میدهد که زیر فشارهای چندلایه قرار گرفته است.
به باور ناظران، آنچه امروز در ایران جریان دارد، صرفاً یک بحران مقطعی یا یک اختلاف دیپلماتیک نیست، بلکه نشانهای از بحرانی عمیقتر است که سیاست خارجی، امنیت داخلی و وضعیت معیشتی مردم را بهطور همزمان تحت تأثیر قرار داده است. بحرانی که اگر مسیر آن تغییر نکند، میتواند پیامدهایی فراتر از مرزهای ایران به همراه داشته باشد.
