به نوشته رویترز، مقام‌های ایرانی و تحلیلگران هشدار می‌دهند که اقتصاد ایران در آستانه بحرانی بی‌سابقه قرار دارد، بحرانی که می‌تواند شامل رکود شدید و ابرتورم هم‌زمان باشد. رهبران مذهبی جمهوری اسلامی در حالی تلاش دارند ثبات کشور را حفظ کنند که فضای مانورشان پس از بازگشت تحریم‌های سازمان ملل متحد به‌شدت محدود شده است.
به گزارش رویترز، بازگشت این تحریم‌ها پس از شکست مذاکرات برای مهار فعالیت‌های هسته‌ای مورد مناقشه ایران و برنامه موشک‌های بالستیک این کشور انجام شده است. هرچند هر دو طرف می‌گویند امکان ادامه دیپلماسی همچنان وجود دارد، اما آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، پیشنهاد دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، برای دستیابی به توافقی جدید را رد کرده است.
سه مقام بلندپایه جمهوری اسلامی که نخواستند نامشان فاش شود، به رویترز گفتند تهران معتقد است ایالات متحده، متحدان غربی‌اش و اسرائیل با تشدید تحریم‌ها در پی تحریک ناآرامی‌های داخلی و تهدید موجودیت نظام جمهوری اسلامی هستند.
به نوشته رویترز، از زمان بازگشت تحریم‌های سازمان ملل در ۲۸ سپتامبر، چندین نشست سطح بالا در تهران برگزار شده تا راه‌های جلوگیری از فروپاشی اقتصادی، دور زدن تحریم‌ها و کنترل خشم عمومی بررسی شود.
این خبرگزاری می‌گوید شکاف عمیق میان شهروندان عادی و نخبگان مذهبی-امنیتی، سوء‌مدیریت اقتصادی، فساد گسترده و تورم افسارگسیخته – که حتی رسانه‌های رسمی نیز به آن اذعان دارند – نارضایتی عمومی را به اوج رسانده است.
یکی از مقام‌های ایرانی به رویترز گفت: «حکومت می‌داند که اعتراضات اجتناب‌ناپذیر است، فقط زمان آن اهمیت دارد… مشکل در حال بزرگ‌تر شدن است در حالی که گزینه‌های ما هر روز کمتر می‌شود.»
به نوشته رویترز، رهبران جمهوری اسلامی به‌طور فزاینده‌ای بر سیاست موسوم به «اقتصاد مقاومتی» تکیه دارند – راهبردی که بر خودکفایی و تجارت نزدیک‌تر با چین، روسیه و برخی کشورهای منطقه متمرکز است. مسکو و پکن از حق ایران برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای حمایت کرده و حملات ایالات متحده و اسرائیل به سه سایت هسته‌ای ایران در ماه ژوئن را محکوم کرده‌اند.
اما تحلیلگران به رویترز گفته‌اند که چنین ترفندهایی برای محافظت از اقتصاد ۹۲ میلیون نفری ایران در برابر موج جدید تحریم‌ها کافی نخواهد بود.
امود شوکری، کارشناس انرژی و پژوهشگر ارشد دانشگاه جرج میسون آمریکا، در گفت‌وگو با رویترز اظهار داشت: «تأثیر تحریم‌های سازمان ملل عمیق و چندوجهی خواهد بود و آسیب‌پذیری‌های ساختاری و مالی دیرینه کشور را تشدید می‌کند. دولت در حالی تلاش می‌کند ثبات اقتصادی را حفظ کند که تحریم‌ها شبکه بانکی را مختل کرده، تجارت را محدود ساخته و صادرات نفت – منبع اصلی درآمد کشور – را تحت فشار قرار داده‌اند. در نتیجه، فشارهای اجتماعی و اقتصادی رو به افزایش است.»
به گزارش رویترز، ایران از فروپاشی کامل اقتصادی از سال ۲۰۱۸ تاکنون جلوگیری کرده بود، زمانی که دونالد ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری خود از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ خارج شد و تحریم‌های آمریکا را بازگرداند. اما بازگشت تحریم‌های سازمان ملل شوک تازه‌ای به اقتصاد وارد کرده است که رشد را متوقف، تورم را تشدید و ارزش ریال را به سقوط آزاد کشانده و اقتصاد را به سوی رکود عمیق‌تر سوق داده است.
به نوشته این خبرگزاری، اقتصاد ایران پس از سال ۲۰۱۸ به دلیل تحریم‌های جدید آمریکا به‌شدت کوچک شد، هرچند در سال ۲۰۲۰ با اتکا به صادرات نفت به چین، رشدی اندک را تجربه کرد. با این حال بانک جهانی پیش‌بینی کرده است که اقتصاد ایران در سال ۲۰۲۵ حدود ۱.۷ درصد و در سال ۲۰۲۶ حدود ۲.۸ درصد کوچک‌تر خواهد شد – در حالی که در گزارش ماه آوریل رشد ۰.۷ درصدی برای سال آینده پیش‌بینی شده بود.
به گزارش رویترز، هرچند تهران همچنان به صادرات نفت به چین – بزرگ‌ترین خریدار و معدود کشورهایی که همچنان با ایران تجارت می‌کنند – متکی است، اما تردیدها درباره پایداری این تجارت رو به افزایش است. نفت خام ایران اگرچه با تخفیف فروخته می‌شود، اما همچنان منبع حیاتی درآمد برای تهران است و بخش نفت و پتروشیمی در سال ۲۰۲۴ حدود یک‌چهارم تولید ناخالص داخلی کشور را تشکیل می‌داد.
با وجود اطمینان‌خاطر مقامات ایرانی از ادامه فروش نفت به چین، یکی از مقام‌های جمهوری اسلامی به رویترز گفته است بازگشت تحریم‌های جهانی می‌تواند این جریان را خفه کند. امود شوکری نیز هشدار داده است: «اگر چین برای کاهش تنش با دولت ترامپ تصمیم بگیرد، ممکن است واردات نفت از ایران را کاهش دهد یا تخفیف‌های بیشتری مطالبه کند. چنین اقدامی برای تهران فاجعه‌بار خواهد بود، چرا که هر یک دلار کاهش در قیمت نفت، حدود نیم میلیارد دلار از درآمد سالانه ایران کم می‌کند.»
به نوشته این خبرگزاری، نرخ برابری ریال ایران از مرداد تاکنون از ۹۲۰ هزار به یک میلیون و ۱۱۵ هزار تومان در برابر هر دلار سقوط کرده و تورم رسمی به بالای ۴۰ درصد رسیده است. کاهش مداوم ارزش پول ملی و تحریم‌های بانکی، سرمایه‌گذاران را فراری داده و قیمت کالاهای اساسی را به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش داده است.
به گزارش رویترز، وضعیت معیشتی عموم مردم به‌شدت بحرانی است و از کارمندان و بازاریان تا کشاورزان روستایی همگی از فشار بی‌امان گرانی و بیکاری به تنگ آمده‌اند.
یکی از کارکنان دولت در تهران به خبرنگار رویترز گفته است: «من ماهی سی‌و‌چهار میلیون تومان حقوق می‌گیرم، معادل سیصد دلار. همسرم بیکار است و با دو بچه نمی‌دانیم چطور اجاره‌خانه و هزینه مدرسه را بدهیم. هر روز قیمت‌ها بالا می‌رود و هیچ امیدی نیست.»
به نوشته رویترز، تورم رسمی در حدود ۴۰ درصد است، اما برآوردهای مستقل از تورم بالای ۵۰ درصد سخن می‌گویند. قیمت ده کالای اساسی از جمله گوشت، برنج و مرغ در یک سال گذشته بیش از ۵۰ درصد افزایش یافته و هزینه مسکن و انرژی نیز سر به فلک کشیده است. اکنون هر کیلو گوشت در تهران به بهای دوازده دلار فروخته می‌شود؛ رقمی که از توان بسیاری از خانواده‌ها خارج است.
منابع آگاه به رویترز گفته‌اند نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی به‌شدت نگران‌اند که فشارهای معیشتی و خشم عمومی، جرقه اعتراضات گسترده‌تری را بزند؛ اعتراضاتی که از سال ۱۳۹۶ تاکنون به طور دوره‌ای در سراسر کشور تکرار شده است.
در بخش دیگری از گزارش آمده است: بسیاری از شهروندان طبقات پایین و متوسط، مانند سیما، کارگر کارخانه در شیراز، می‌گویند تحریم‌های تازه آن‌ها را به نقطه فروپاشی رسانده است. او به رویترز گفت: «می‌گویند دوباره تحریم شدیم، اما ما از قبل هم در تحریم زندگی می‌کردیم. سه فرزند دارم و هر روز قیمت‌ها بالا می‌رود. حالا حتی نمی‌توانم برای بچه‌هایم ماهی یک بار گوشت بخرم.»
به نوشته رویترز، در فضای پرالتهاب کنونی، بسیاری از صاحبان کسب‌وکار نیز از خطر انزوای بیشتر بین‌المللی و احتمال حملات دوباره اسرائیل به تاسیسات ایران بیم دارند. یکی از صادرکنندگان محصولات کشاورزی به خبرنگار رویترز گفت: «با این شرایط که هر لحظه ممکن است حمله‌ای رخ دهد و نمی‌دانم ماه بعد می‌توانم صادرات کنم یا نه، چطور می‌شود کار را ادامه داد؟»
تحلیلگران به رویترز گفته‌اند جمهوری اسلامی در موقعیتی شکننده قرار گرفته است؛ جایی میان خطر شورش اجتماعی در داخل و فروپاشی اقتصادی از بیرون. در حالی که رهبر جمهوری اسلامی، علی خامنه‌ای، پیشنهاد دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا برای توافق جدید را رد کرده است، هر دو طرف هنوز می‌گویند راه دیپلماسی کاملاً بسته نشده است.
اما به نوشته رویترز، نشانه‌ها حاکی از آن است که زمان برای تهران به‌سرعت رو به پایان است: تحریم‌ها نفس اقتصاد را بریده‌اند، ارزش پول ملی سقوط کرده، و نارضایتی عمومی به نقطه‌ای رسیده که دیگر نمی‌توان آن را با وعده‌های تکراری مهار کرد.
