به گزارش موسسه علوم و امنیت بین‌الملل، جمهوری اسلامی ایران ساخت‌وساز گسترده‌ای را در محل سایت سابق «طالقان-۲» از سر گرفته است؛ مرکزی که در اکتبر ۲۰۲۴ در پی حمله هوایی اسرائیل به‌طور کامل تخریب شده بود. این اقدام، موج تازه‌ای از نگرانی‌های بین‌المللی را درباره احتمال احیای بخش‌هایی از برنامه نظامی هسته‌ای ایران برانگیخته است.
به گفته کارشناسان این مؤسسه، فعالیت‌های ساختمانی در این سایت از اواسط اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ آغاز شده و تصاویر ماهواره‌ای ثبت‌شده در ۲۰ مه ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که پوشش موقت سیاه‌رنگی بر بقایای ساختمان اصلی نصب شده است. کمتر از یک ماه بعد، در ۲۲ خرداد همان سال، زمین‌سازی و پی‌ریزی فونداسیون در برابر سازه موقت آغاز شد. این محل در جریان «جنگ ۱۲ روزه» که در خرداد و تیرماه میان ایران از یک سو و اسرائیل و ایالات متحده از سوی دیگر روی داد، بمباران نشد، اما روند بازسازی بلافاصله پس از آن ادامه یافت.
تا پایان تابستان ۲۰۲۵، تصاویر ماهواره‌ای جدید نشان می‌دهد که یک سازه بزرگ با سقف قوسی به ابعاد تقریبی ۴۵ در ۱۷ متر بر فراز سازه موقت در حال احداث است. دو سازه کوچک‌تر با سقف مشابه نیز در دو سوی این ساختمان در حال ساخت دیده می‌شوند که هرکدام حدود ۲۰ متر طول و هفت متر عرض دارند. تصاویر ماهواره‌ای ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۵ (۵ مهر ۱۴۰۴) بیانگر پیشرفت قابل توجه عملیات و افزودن یک سازه قوسی سوم در بخش میانی است. تحلیلگران مؤسسه معتقدند نحوه استقرار این ساختمان‌ها و طراحی قوسی سقف‌ها به گونه‌ای است که در مراحل بعدی می‌توانند با خاک پوشانده شوند تا نقش «بونکر»های مقاوم در برابر حملات هوایی را ایفا کنند.
در فاصله ۲۰۰ متری شرق این مجموعه، در امتداد جاده پیرامونی منتهی به ساختمان «طالقان-۱»، یک تاسیسات پشتیبانی جدید نیز شناسایی شده است که از ماه مه ۲۰۲۵ عملیات ساخت آن آغاز شده و هنوز در دست احداث است. هرچند هدف دقیق این تأسیسات مشخص نیست، کارشناسان احتمال می‌دهند کاربری لجستیکی یا فنی مرتبط با سایت اصلی داشته باشد.
به نوشته مؤسسه علوم و امنیت بین‌الملل، در حالی‌که نمی‌توان با قطعیت هدف از این ساخت‌وسازها را تعیین کرد، محل اجرای پروژه و سوابق آن نگرانی‌های جدی ایجاد کرده است. طالقان-۲ از جمله سایت‌هایی بود که به گفته آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در دهه گذشته با «برنامه آماد» مرتبط بود — برنامه‌ای که به توسعه زیرساخت‌های تسلیحات هسته‌ای ایران نسبت داده می‌شد. این برنامه رسماً پس از افشای اسناد محرمانه در سال ۲۰۰۴ متوقف اعلام شد، اما نهادهای نظارتی غربی معتقدند برخی فعالیت‌های مرتبط با آن در قالب پروژه‌های پوششی ادامه یافته است.
دیوید آلبرایت، بازرس پیشین تسلیحات سازمان ملل و رئیس مؤسسه علوم و امنیت بین‌الملل، پیشتر در گفتگو با خبرگزاری رویترز تأکید کرده بود که حمله اسرائیل در سال ۲۰۲۴، دقیقاً تأسیساتی را هدف گرفت که در آن آزمایش‌های انفجاری مرتبط با تولید چاشنی‌های هسته‌ای انجام می‌شد. او هشدار داده بود که حتی در صورت تخلیه تجهیزات پیش از حمله، بازسازی این مرکز می‌تواند نشانه‌ای از تلاش جمهوری اسلامی برای احیای ظرفیت‌های پیشین باشد.
بر پایه تحلیل فنی مؤسسه، چیدمان جدید طالقان-۲ به گونه‌ای است که دو سازه جانبی احتمالاً شامل سازوکاری موسوم به «تله انفجاری» (Blast Trap) هستند — نوعی طراحی مهندسی که در آزمایشگاه‌های پرخطر و مراکز تست تسلیحاتی برای جذب و مهار موج انفجار به کار می‌رود. در صورت صحت این ارزیابی، دو سازه کوچک‌تر ممکن است نقش ورودی‌های جداگانه یا بخش‌های کنترل و نظارت را ایفا کنند و سازه بزرگ‌تر به‌عنوان مرکز آزمایش یا تولید اصلی مورد استفاده قرار گیرد.
تحلیلگران یادآور شده‌اند که ساخت‌وساز در این مرکز درست در زمانی صورت می‌گیرد که جمهوری اسلامی عملاً همکاری خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را در چارچوب توافق قاهره متوقف کرده است. محمدرضا غریب‌آبادی، معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت خارجه جمهوری اسلامی، هفته گذشته اعلام کرد که ایران دیگر به درخواست‌های آژانس در چارچوب توافق قاهره پاسخ نخواهد داد و هرگونه درخواست جدید برای بازرسی یا دسترسی به تأسیسات، باید در شورای عالی امنیت ملی بررسی شود. او تصریح کرد که «در گذشته، در چارچوب توافق قاهره، ظرف یک هفته به درخواست‌های آژانس پاسخ می‌دادیم؛ اما اکنون این همکاری انجام نخواهد شد.»
در چنین فضایی، بازسازی تأسیسات تخریب‌شده طالقان-۲ می‌تواند معنایی فراتر از فعالیت عمرانی معمولی داشته باشد. ناظران معتقدند جمهوری اسلامی در تلاش است زیرساخت‌هایی را که در حملات هوایی از بین رفت، با هدف حفظ ظرفیت فنی و شاید بازدارندگی سیاسی بازسازی کند. از دید کارشناسان غربی، طراحی قوسی سقف‌ها، استقرار بونکرها و ساخت تأسیسات پشتیبان در فاصله‌ای ایمن، همگی نشانه‌هایی از پروژه‌ای با ملاحظات نظامی یا امنیتی است، نه صرفاً پژوهشی یا صنعتی.
مؤسسه علوم و امنیت بین‌الملل در بخش پایانی گزارش خود می‌گوید هرچند تاکنون مدرکی از فعالیت‌های مستقیم مرتبط با تسلیحات هسته‌ای در این محل وجود ندارد، اما تجربه گذشته نشان داده است که پروژه‌های هسته‌ای ایران غالباً در پوشش طرح‌های غیرنظامی اجرا شده‌اند. از این رو، «پایش ماهواره‌ای و تحقیق میدانی دقیق» برای تعیین هدف واقعی این بازسازی ضروری است. به نوشته مؤسسه، طراحی جدید می‌تواند زمینه‌ساز احیای بخشی از ظرفیت‌های آزمایش انفجاری یا تولید مواد منفجره پیشرفته مانند PETN باشد؛ موادی که در پروژه آماد نیز نقشی کلیدی داشتند.
دیوید آلبرایت در تحلیلی تازه در شبکه اجتماعی ایکس تأکید کرده است که با توجه به شواهد ماهواره‌ای، جمهوری اسلامی احتمالاً در حال ساخت تأسیسات جدیدی است که در صورت تکمیل، به‌راحتی می‌تواند کارکرد مشابه با مرکز پیشین داشته باشد. او می‌گوید: «اگرچه هدف از این ساخت‌وساز هنوز روشن نیست، اما تداوم فعالیت در محل یکی از سایت‌های کلیدی برنامه تسلیحاتی پیشین، نشان می‌دهد تهران قصد ندارد ظرفیت‌های خود را به‌طور کامل کنار بگذارد.»
کارشناسان معتقدند بازسازی این سایت در شرایطی که دسترسی بازرسان بین‌المللی تقریباً قطع شده و شورای حکام آژانس گزارش تازه‌ای درباره وضعیت همکاری ایران در دستور کار دارد، می‌تواند زمینه‌ساز تصمیم‌های سیاسی تازه‌ای در غرب و حتی بازگشت پرونده ایران به شورای امنیت شود. آن‌ها هشدار می‌دهند که تداوم چنین روندی، خطر احیای چرخه‌ای پنهان از فعالیت‌های هسته‌ای را در دل برنامه‌های به ظاهر عمرانی در بر خواهد داشت — روندی که در صورت بی‌توجهی، نه‌تنها شفافیت فنی بلکه ثبات منطقه‌ای را نیز تهدید می‌کند.
به گفته موسسه علوم و امنیت بین‌الملل، پایش ماهواره‌ای این سایت همچنان ادامه دارد و هرگونه تغییر مشهود در ساختار، ترکیب یا کاربری تأسیسات به‌صورت عمومی منتشر خواهد شد. در عین حال، کارشناسان بین‌المللی تأکید دارند که بازسازی طالقان-۲، صرف‌نظر از ماهیت نهایی آن، حامل پیامی آشکار است: جمهوری اسلامی حتی پس از تخریب زیرساخت‌های حساس خود، همچنان در مسیر حفظ و بازآفرینی ظرفیت‌های هسته‌ای گام برمی‌دارد — ظرفیتی که جهان آن را با دیده تردید و نگرانی دنبال می‌کند.
