در گزارشی افشاگرانه که فایننشال تایمز منتشر کرده، فاش شده است که یک هیأت مخفی ایرانی با وابستگی مستقیم به برنامه متوقف‌شده ساخت سلاح هسته‌ای جمهوری اسلامی، در تابستان سال ۲۰۲۴ میلادی به روسیه سفر کرده و ضمن دیدار از تأسیسات تحقیقاتی آن کشور، به صورت ویژه درخواستی برای ماده رادیواکتیو تریتیوم داشته است؛ ماده‌ای که به گفته کارشناسان، تقریباً هیچ کاربرد غیرنظامی ندارد و در ساخت کلاهک‌های مدرن هسته‌ای برای تقویت قدرت انفجاری، نقش اساسی ایفا می‌کند.
بر پایه این گزارش تحقیقی، این هیأت پنج‌نفره در مردادماه ۱۴۰۳، با گذرنامه‌های خدمت دیپلماتیک و تحت پوشش یک شرکت مشاوره علمی به نام «دموندتک» از تهران به مسکو سفر کرده‌اند. اما تحقیقات فایننشال تایمز نشان می‌دهد که روایت سفر تجاری و علمی، دروغی ساختگی برای پوشاندن ماهیت واقعی این مأموریت بوده است.
رهبر این تیم، علی کلوند، فیزیک‌دان هسته‌ای ۴۳ ساله، همراه با چهار نفر دیگر که او آن‌ها را کارکنان شرکت دموندتک معرفی کرده بود، در پرواز شماره W598 ماهان‌ایر در صبح ۱۴ مرداد ۱۴۰۳، وارد فرودگاه شرمتیوو مسکو شدند. اما بررسی‌های دقیق روزنامه فایننشال تایمز نشان داد که این گروه در واقع نمایندگانی از نهاد نظامی فوق‌محرمانه SPND (سازمان نوآوری و پژوهش‌های دفاعی) جمهوری اسلامی بودند؛ نهادی که به گفته مقامات آمریکایی، ادامه‌دهنده مستقیم برنامه تسلیحات هسته‌ای ایران پیش از سال ۲۰۰۴ میلادی است.
هیأت اعزامی در جریان اقامت خود در مسکو، از چندین مؤسسه تحقیقاتی روسی که در زمینه فناوری‌های دوگانه (با کاربردهای غیرنظامی و نظامی) فعالیت می‌کنند بازدید کردند. یکی از شرکت‌هایی که توسط این تیم مورد بازدید قرار گرفت، «تکنواکسپرت» بود؛ مجموعه‌ای وابسته به دانشمند روسی اولگ ماسلِنیکوف، که به نوشته فایننشال تایمز، دعوت‌نامه رسمی برای این دیدار صادر کرده بود.
مقامات غربی می‌گویند اعضای این گروه، شامل پژوهشگران فعال در SPND، یک افسر ضدجاسوسی وزارت دفاع ایران، و همچنین مدیرعامل پیشین شرکتی هستند که به عنوان پوششی برای تهیه تجهیزات ممنوعه هسته‌ای برای SPND فعالیت می‌کرده و در سال ۲۰۱۹ تحت تحریم قرار گرفته است.
یکی از چهره‌های کلیدی این سفر، سروش محتشمی، فیزیک‌دان متخصص در تولیدکننده‌های نوترونی بود؛ تجهیزاتی که نقشی تعیین‌کننده در فعال‌سازی انفجارهای هسته‌ای دارند. راهنمای پایان‌نامه دکترای او در سال ۲۰۲۳، فریدون عباسی دوانی بوده است؛ شخصیتی که به‌عنوان یکی از مهره‌های اصلی برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی شناخته می‌شود.
در نامه‌ای که چند ماه پیش از این سفر، توسط شرکت دموندتک به یکی از شرکت‌های تأمین‌کننده روسی ارسال شده، کلوند درخواست دریافت ایزوتوپ‌های رادیواکتیو همچون تریتیوم، استرانسیوم-۹۰ و نیکل-۶۳ را مطرح کرده بود. تریتیوم، به گفته کارشناسان، به‌صراحت نشانه‌ای از کاربرد در ساخت تسلیحات هسته‌ای است. ویلیام آلبرک، رئیس پیشین مرکز کنترل تسلیحات ناتو، در گفت‌وگو با فایننشال تایمز تأکید کرده: «اگر کسی درخواست تریتیوم کند، به‌طور خودکار به این نتیجه می‌رسم که پای سلاح هسته‌ای در میان است.»
تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که هیأت ایرانی به تأسیساتی دسترسی یافته‌اند که تولید لوله‌های اشعه ایکس پُرقدرت برای تست غیرانفجاری مکانیزم انفجار هسته‌ای را در دستور کار دارند؛ سیستمی که در آزمایش‌های شبیه‌سازی‌شده کلاهک‌های هسته‌ای کاربرد حیاتی دارد.
به گفته دیوید آلبرایت، رئیس مؤسسه علم و امنیت بین‌المللی، «ما این نوع مأموریت‌ها را بخشی از یک برنامه تسلیحاتی می‌دانیم که هدف آن، کوتاه کردن زمان رسیدن به سلاح هسته‌ای است؛ بدون آنکه الزاماً تصمیم نهایی برای تولید آن اتخاذ شده باشد.»
بر اساس این گزارش، دو نفر از اعضای تیم ایرانی، گذرنامه‌های خدمات دیپلماتیک جدید دریافت کرده بودند که شماره سریال‌های متوالی داشته و تنها چند هفته پیش از سفر صادر شده‌اند. منابع اطلاعاتی غرب، هویت برخی از این افراد را شناسایی کرده‌اند: از جمله جواد قاسمی، مدیرعامل سابق شرکت تحریم‌شده «پیشگامان پزشکی بهشت» و روح‌الله عظیم‌راد، از دانشمندان ارشد SPND.
در این میان، سکوت مقام‌های جمهوری اسلامی و عدم پاسخ‌گویی به پرسش‌های مطرح‌شده از سوی فایننشال تایمز، بار دیگر گمانه‌زنی‌ها درباره ماهیت واقعی فعالیت‌های هسته‌ای ایران را تقویت کرده است. جمهوری اسلامی همواره وجود هرگونه برنامه تسلیحاتی را انکار کرده و به فتوای رهبر این نظام مبنی بر حرمت سلاح هسته‌ای استناد کرده است؛ فتوایی که با این تحرکات، بیش از پیش به یک ابزار تبلیغاتی بی‌اعتبار تبدیل شده است.
کارشناسان عدم اشاعه هسته‌ای می‌گویند دیدار چنین هیأتی با شرکت‌های مرتبط با فناوری‌های دوگانه در روسیه، آن هم با هماهنگی و تأیید نهادهای امنیتی روسی نظیر سازمان اطلاعات فدرال (FSB)، بسیار نگران‌کننده است.
پرانای ودی، مدیر پیشین پرونده منع گسترش تسلیحات در شورای امنیت ملی آمریکا، در این باره گفت: «نگران‌کننده است که چنین افرادی بتوانند با چنین مؤسساتی در روسیه ملاقات داشته باشند. حتی اگر روسیه اطلاعات یا قطعات فنی به ایران ندهد، SPND به‌روشنی نهادی است که هر چیزی را مستقیماً در مسیر ساخت سلاح هسته‌ای به‌کار خواهد گرفت.»
SPND که توسط محسن فخری‌زاده در سال ۲۰۱۱ تأسیس شد، به‌عنوان نهاد اصلی تحقیق و توسعه سلاح‌های هسته‌ای ایران شناخته می‌شود. فخری‌زاده، که در سال ۲۰۲۰ ترور شد، به‌عنوان معمار برنامه تسلیحات هسته‌ای ایران پیش از سال ۲۰۰۳ شناخته می‌شود؛ برنامه‌ای که در داخل جمهوری اسلامی به نام «طرح آماد» شناخته می‌شد.
سفر مرموز هیأت ایرانی به مسکو، نه‌تنها زنگ خطر را برای نهادهای اطلاعاتی غرب به‌صدا درآورده، بلکه بار دیگر این پرسش اساسی را مطرح کرده است: آیا جمهوری اسلامی، در سایه بی‌تفاوتی یا همراهی قدرت‌هایی نظیر روسیه، در حال احیای فاز نظامی برنامه هسته‌ای خود است؟
