در حالی که دور تازه‌ای از تنش‌ها بر سر برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی در جریان است، مقامات وزارت خارجه ایران تلاش دارند با تکرار مواضع پیشین و در عین حال استقبال از طرح‌های به ظاهر ابتکاری، فضای دیپلماتیک را مدیریت کنند؛ آن هم در شرایطی که مذاکرات با غرب در بن‌بست است، ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران افزایش یافته، و تهدید فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی اروپا هر روز جدی‌تر می‌شود.
اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، روز دوشنبه سیزدهم مرداد، در نشست خبری هفتگی خود اعلام کرد که «هر طرحی که بتواند حق غنی‌سازی ایران را تضمین کند، قابل بررسی است». او با اشاره به طرح پیشنهادی «مناره» که توسط محمدجواد ظریف و محسن بهاروند در روزنامه گاردین منتشر شده، گفت: «کنسرسیوم غنی‌سازی موضوع تازه‌ای نیست و پیش‌تر نیز در مذاکرات مطرح شده بود، اما تهران هرگز وارد جزئیات اجرایی آن نشده است.»
طرح «مناره» که مخفف «مرکز تحقیق، توسعه و پیشرفت هسته‌ای در خاورمیانه» است، هدف خود را همکاری صلح‌آمیز در زمینه فناوری هسته‌ای میان کشورهای منطقه و ترویج شفافیت از طریق نظارت متقابل معرفی کرده است. پیشنهادکنندگان این طرح خواهان برگزاری نشستی منطقه‌ای با نظارت سازمان ملل برای آغاز چنین همکاری‌ای شده‌اند. اما سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، در واکنشی که بیشتر از سر اجبار به نظر می‌رسید، تأکید کرد که «خود طراحان بهتر می‌توانند درباره آن توضیح دهند.»
بقائی همچنین مدعی شد که غنی‌سازی در خاک ایران «حق لاینفک جمهوری اسلامی» تحت معاهده منع اشاعه است و دولت در بررسی هر ابتکاری، این اصل را خط قرمز خود می‌داند؛ همان اصلی که پیش‌تر موجب شکست مذاکرات مستقیم تهران و واشینگتن شده بود.
سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی در بخش دیگری از صحبت‌های خود، بار دیگر به لحن تهاجمی علیه غرب روی آورد و اظهارات اخیر وزیر خارجه انگلیس درباره ماهیت برنامه هسته‌ای ایران را «مداخله‌جویانه و استعماری» خواند و گفت: «اگر آن‌ها آژانس را قبول دارند، باید گزارش‌های آن را هم بپذیرند.» این در حالی است که همکاری ایران با آژانس، طبق اذعان خود بقائی، بر اساس مصوبه مجلس محدود شده و «هیچ بازرس فعالی هم‌اکنون در ایران حضور ندارد.»
با این حال، او از سفر یک مقام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران در کمتر از ۱۰ روز آینده خبر داد و گفت این سفر، در چارچوب تعاملات تنظیم‌شده جدید خواهد بود.
بقائی همچنین از ادامه رایزنی‌ها با کشورهای اروپایی خبر داد، اما اعتراف کرد که توافقی درباره زمان دور بعدی گفت‌وگوها حاصل نشده و تنها تماس‌هایی در سطح معاونان در حال انجام است. او در ادامه از طرف‌های غربی به خاطر «اظهارنظرهای پیچیده و مبهم» انتقاد کرد و آن‌ها را عامل بن‌بست مذاکرات دانست.
در بخشی دیگر از نشست خبری، خبرنگاران به سراغ اظهارات عباس عراقچی رفتند که پیش‌تر در گفت‌وگو با فایننشال تایمز گفته بود «پیام‌هایی میان او و نماینده آمریکا مستقیماً رد و بدل شده است». اما بقائی در پاسخ گفت: «هیچ مذاکره مستقیمی میان ایران و آمریکا در جریان نیست» و هرگونه تماس، در صورت رخ دادن، باید متفاوت از گذشته و با پیش‌شرط‌هایی نظیر پرداخت غرامت به ایران بابت حمله به تاسیسات هسته‌ای باشد.
او در همین زمینه، اظهارات سخنگوی وزارت خارجه آمریکا که این مطالبه غرامت را «مضحک» خوانده بود، به‌شدت مورد حمله قرار داد و با اشاره به پرونده‌هایی نظیر مداخلات آمریکا در نیکاراگوئه و ماجرای سکوهای نفتی، گفت: «آنچه مضحک است، سیاست‌های متناقض آمریکا و حمایت بی‌قید و شرطش از رژیم صهیونیستی است.»
سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی همچنین در واکنش به انتقادها از عدم پخش مصاحبه اخیر وزیر خارجه در صداوسیما، تلاش کرد اختلاف را بی‌اهمیت جلوه دهد و گفت روابط میان وزارت خارجه و رسانه ملی «خوب و حرفه‌ای» است، هرچند درباره این مصاحبه «سوءتفاهم‌هایی» وجود داشته است.
بقائی همچنین در بخش‌های دیگری از سخنان خود، از سفرهای منطقه‌ای مقام‌های ارشد دولت، از جمله سفرهای اخیر به پاکستان، ترکمنستان و سفر آتی به قرقیزستان، سخن گفت و آن‌ها را «مهم و راهبردی» توصیف کرد؛ سفری‌هایی که به‌نظر می‌رسد بیش از آنکه هدفی مشخص داشته باشند، در خدمت نمایش تحرک دیپلماتیک در میانه انزوای جهانی جمهوری اسلامی هستند.
در مجموع، اظهارات تازه وزارت خارجه جمهوری اسلامی نشان می‌دهد که برنامه هسته‌ای همچنان ابزار اصلی چانه‌زنی تهران با غرب است، اما در شرایطی که مذاکرات در بن‌بست، روابط با آژانس در وضعیت تعلیق و حمایت خارجی از سوی چین و روسیه نیز محدود به کلمات است، توهم مشروعیت‌بخشی به غنی‌سازی در سطح منطقه‌ای یا جهانی، بیشتر یک نمایش سیاسی داخلی است تا ابتکاری برای حل واقعی بحران.
