خبرگزاری رویترز روز چهارشنبه ۵ شهریور، به نقل از چهار دیپلمات غربی گزارش داد که بریتانیا، فرانسه و آلمان از امروز پنجشنبه ۶ شهریور روند فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» علیه جمهوری اسلامی ایران را آغاز خواهند کرد.
به نوشته رویترز، هدف این سه کشور موسوم به «ای۳»، بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل است که در چارچوب توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ لغو شده بودند. با این حال، دیپلمات‌ها تأکید کرده‌اند اگر ایران در مهلت سی روزه تعهدات مشخصی درباره برنامه هسته‌ای خود ارائه کند، ممکن است این اقدام به تعویق بیفتد.
به نوشته رویترز، این سه کشور اروپایی موسوم به «ای۳» در روزهای اخیر مذاکراتی با تهران انجام دادند تا شاید فرصتی برای احیای دیپلماسی هسته‌ای فراهم شود. با این حال، آنچه اکنون در دستور کار قرار گرفته، آغاز همان فرایند رسمی ثبت شکایت در شورای امنیت است. بر اساس سازوکار توافق هسته‌ای، پس از ثبت شکایت، یک دوره سی‌روزه آغاز می‌شود که طی آن جمهوری اسلامی فرصت دارد حسن نیت خود را نشان دهد یا همکاری‌هایی را در زمینه هسته‌ای و بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از سر بگیرد.
در عین حال، دیپلمات‌ها معتقدند هنوز فضایی برای ادامه دیپلماسی در هفته‌های پیش رو وجود دارد.
این سی روز به معنای اعطای یک مهلت تازه نیست، بلکه همان ضرب‌الاجلی است که از پیش تعیین شده بود. در واقع، انتظار می‌رفت اروپایی‌ها روز جمعه این روند را آغاز کنند، چرا که آخرین مهلت تعیین‌شده پایان ماه اوت بود. اما از آنجا که یکشنبه آخرین روز ماه اوت به لحاظ اداری امکان ثبت چنین درخواستی در شورای امنیت وجود نداشت، و روز دوشنبه نیز همزمان با آغاز ریاست دوره‌ای روسیه بر شورای امنیت قرار می‌گرفت، اروپایی‌ها تصمیم گرفتند آغاز این فرایند را به پنجشنبه موکول کنند تا با ریاست روسیه همزمان نشود.
به گزارش رویترز، روند موسوم به «snapback» یا بازگشت خودکار تحریم‌ها، می‌تواند از امروز آغاز شود و طی سی روز به بازگشت کامل تحریم‌ها علیه بخش‌های مالی، بانکی، نفت و گاز، و همچنین صنایع دفاعی ایران منجر گردد. یکی از دیپلمات‌های غربی به رویترز گفته است: «مذاکرات واقعی زمانی آغاز می‌شود که نامه رسمی به شورای امنیت سازمان ملل ارسال شود.»
سخنگوی وزارت خارجه آلمان نیز تصریح کرده که فعال‌سازی مکانیسم ماشه همچنان یک گزینه جدی برای ای۳ محسوب می‌شود. وزارت خارجه بریتانیا و فرانسه از اظهار نظر فوری در این باره خودداری کرده‌اند. در مقابل، مقام‌های جمهوری اسلامی هشدار داده‌اند که در صورت بازگشت تحریم‌ها، واکنشی «شدید» نشان خواهند داد.
همزمان، خبرگزاری بلومبرگ نیز به نقل از منابع دیپلماتیک گزارش داده است که هفته گذشته مشاور ارشد رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، تلاش کرده از جمهوری اسلامی تعهدی برای بازگشت بازرسان آژانس به تأسیسات هسته‌ای حساس بگیرد، اما موفق نشده است. بازرس‌هایی که هم‌اکنون در ایران حضور دارند، تنها برای نیروگاه بوشهر اعزام شده‌اند و ارتباطی با تأسیسات مناقشه‌برانگیز ندارند. هرچند این اقدام به عنوان گامی محدود در مسیر همکاری تلقی می‌شود، اما نگرانی اصلی اروپا همچنان پابرجاست.
همزمان، به نوشته رویترز، بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای نخستین بار از زمان حملات آمریکا و اسرائیل در ماه ژوئن به ایران بازگشته‌اند. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، روز سه‌شنبه اعلام کرد که این بازرسان وارد ایران شده‌اند، اما هنوز توافقی بر سر محدوده دسترسی آنها به تأسیسات هسته‌ای حاصل نشده است.
در داخل ایران نیز اختلافات شدیدی بر سر همکاری با آژانس شکل گرفته است. مجلس شورای اسلامی دولت مسعود پزشکیان را مکلف کرده بود که از هرگونه همکاری با بازرسان خودداری کند. با این حال، عباس عراقچی وزیر خارجه اذعان کرده است که تصمیم‌گیری نهایی در این زمینه بر عهده شورای عالی امنیت ملی و چهره‌هایی چون علی لاریجانی است. به گفته او، حضور بازرسان آژانس در بوشهر صرفاً برای تعویض سوخت نیروگاه ضروری بوده و شامل تأسیسات حساس هسته‌ای نمی‌شود.
عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی نیز به نمایندگان مجلس گفته که ایران هنوز به توافقی برای ازسرگیری کامل همکاری با آژانس نرسیده است.
همچنین جمهوری اسلامی هشدار داده در صورت اقدام سه کشور اروپایی برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل، همکاری‌های جاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌طور کامل تحت تاثیر قرار خواهد گرفت و احتمالاً متوقف می‌شود.
کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه حکومت ایران، چهارشنبه در گفت‌وگو با تلویزیون دولتی اعلام کرد: «اگر این اقدام انجام شود، مسیر تعاملی که اکنون با آژانس باز کرده‌ایم نیز به‌طور کامل متأثر شده و احتمالاً متوقف خواهد شد.»
غریب‌آبادی با اشاره به موضع‌گیری مشترک روسیه و چین در نشست اخیر شورای امنیت سازمان ملل گفت: «برای طرف‌های اروپایی روشن کردیم که اگر بخواهند از این مسیر سوءاستفاده کنند و به حسن‌نیت و تلاش‌های دیپلماتیک ایران بی‌اعتنایی نشان دهند، جمهوری اسلامی ایران واکنش لازم را نشان خواهد داد. در صورت ارسال نامه از سوی آنها، ایران نیز اخطارها و اقدامات متقابل خود را به شورای امنیت ارائه خواهد کرد.»
در همین حال، سه کشور اروپایی پیشنهاد کرده‌اند در صورت ازسرگیری بازرسی‌های کامل و شفاف آژانس و آغاز گفتگوهای مستقیم ایران و ایالات متحده، اجرای مکانیسم ماشه تا شش ماه به تعویق بیفتد.
طبق گزارش رویترز، ایران در ماه‌های اخیر اورانیوم را تا غنای ۶۰ درصد غنی‌سازی کرده است؛ سطحی که فاصله اندکی تا ۹۰ درصد مورد استفاده در ساخت سلاح هسته‌ای دارد. پیش از حملات اسرائیل در ۱۳ ژوئن، ذخایر ایران به اندازه‌ای بود که در صورت غنی‌سازی بیشتر می‌توانست برای تولید دست‌کم شش بمب هسته‌ای کفایت کند.
با این حال، به گفته آژانس، هرچند نشانه‌ای از یک برنامه تسلیحاتی منسجم در ایران وجود ندارد، اما این نهاد نمی‌تواند تضمین دهد که برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی کاملاً صلح‌آمیز است.
به نوشته رویترز، در نشست سه‌شنبه گذشته، برخی نشانه‌ها از تمایل جمهوری اسلامی به ازسرگیری مذاکرات با آمریکا مشاهده شده است، اما یک مقام ایرانی گفته این امر تنها در صورتی رخ می‌دهد که واشنگتن تضمین دهد در طول گفتگوها هیچ حمله نظامی علیه ایران صورت نخواهد گرفت.
خبرگزاری رویترز همچنین گزارش داده است که رافائل گروسی این روزها در واشنگتن حضور دارد و با مقامات ارشد آمریکایی از جمله مارکو روبیو، وزیر خارجه دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، و همچنین مقامات اروپایی دیدار کرده است. در این دیدارها هماهنگی‌ها درباره نحوه مواجهه با جمهوری اسلامی ادامه دارد.
به این ترتیب، همان‌طور که خبرگزاری رویترز تأکید کرده، آغاز روند فعال‌سازی مکانیزم ماشه علیه جمهوری اسلامی از پنجشنبه، نشان‌دهنده گذر اروپا از مرحله هشدارهای دیپلماتیک به سوی اقدام عملی در چارچوب سازوکار شورای امنیت است؛ اقدامی که اگر در طول سی روز آینده با تغییر رفتار تهران همراه نشود، می‌تواند به بازگشت خودکار همه تحریم‌های سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی منجر شود.
