دور پنجم گفت‌وگوهای هسته‌ای میان جمهوری اسلامی و ایالات متحده، امروز دوم خرداد ماه در شهر رم، پایتخت ایتالیا، برگزار شد؛ مذاکراتی که اگرچه در ظاهر تداوم مسیر دیپلماتیک را نشان می‌دهد، اما به باور تحلیل‌گران، بیش از هر چیز، تصویری از بن‌بست و شکاف عمیق میان دو طرف را نمایان کرده است.
در این دور از مذاکرات، نماینده ویژه دولت ایالات متحده، استیو ویتکاف، به‌صراحت اعلام کرد که واشنگتن خواستار توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران است. او گفت: حتی یک درصد ظرفیت غنی‌سازی هم از دید دولت ترامپ قابل قبول نیست. ویتکاف همچنین هشدار داد که اگر جمهوری اسلامی بر مواضع غیرقابل انعطاف خود اصرار بورزد، ایالات متحده آماده ترک میز مذاکره خواهد بود.
در مقابل، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، پیش از آغاز مذاکرات، موضع ایران را بار دیگر تکرار کرد و غنی‌سازی را «حق غیرقابل مذاکره» تهران دانست. عراقچی همچنین پیشنهاد تشکیل یک کنسرسیوم منطقه‌ای برای نظارت بر غنی‌سازی را مطرح کرد، اما هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که چنین ابتکاری از سوی طرف آمریکایی پذیرفته شود. ایران همچنین بار دیگر خواستار لغو کامل تحریم‌ها شده است؛ خواسته‌ای که از نگاه بسیاری از ناظران، با توجه به شرایط فعلی، غیرواقع‌بینانه به نظر می‌رسد.
در همین حال، رسانه‌های بین‌المللی واکنش‌هایی عمدتاً بدبینانه نسبت به این دور از مذاکرات نشان داده‌اند. خبرگزاری رویترز در تحلیلی نوشت که خطوط قرمز متضاد ایران و آمریکا مانعی جدی در مسیر هرگونه توافق است. این رسانه تأکید می‌کند که دو طرف نه‌تنها فاصله زیادی از یکدیگر دارند، بلکه هیچ‌کدام تاکنون نشانه‌ای از عقب‌نشینی یا انعطاف نشان نداده‌اند.
روزنامه گاردین نیز در گزارشی هشدار داده که ایران در واکنش به تهدیدهای اسرائیل، اعلام کرده که هرگونه حمله به تأسیسات هسته‌ای‌اش را به حساب آمریکا نیز خواهد گذاشت و پاسخ تهران تنها به تل‌آویو محدود نخواهد شد. این موضع، نه‌تنها فضای مذاکرات را متشنج‌تر کرده، بلکه خطر درگیری نظامی را نیز افزایش داده است.
شبکه فرانس۲۴ در ارزیابی خود آورده است که «اختلافات عمیق و فضای فاقد اعتماد» باعث شده که امید چندانی به موفقیت این دور از گفت‌وگوها وجود نداشته باشد. این شبکه گزارش داده که مذاکره‌کنندگان بیشتر در حال تکرار مواضع پیشین خود هستند و نشانه‌ای از پیشرفت واقعی دیده نمی‌شود.
تحلیل‌گران شبکه آلمانی «تاگِس‌شاو» نیز فضای مذاکرات را «منجمد» توصیف کرده‌اند و نوشته‌اند که سطح انتظارات هر دو طرف همچنان بالا باقی مانده و هیچ‌کدام تا این لحظه آمادگی لازم برای تعدیل خواسته‌ها را از خود نشان نداده‌اند.
در همین حال، نشریه اشپیگل از منابعی در دولت اسرائیل نقل کرده که نخست‌وزیر این کشور، بنیامین نتانیاهو، به‌دقت روند مذاکرات را دنبال می‌کند و در صورت شکست رسمی گفت‌وگوها، گزینه نظامی را در دستور کار قرار خواهد داد. طبق این گزارش، اسرائیل در حال آماده‌سازی عملیات گسترده‌ای علیه تأسیسات هسته‌ای و نظامی جمهوری اسلامی است.
همچنین پایگاه خبری «ارمنیوز» در امارات متحده عربی در گزارشی به نقل از «منابع بلندپایه عراقی» اعلام کرد که فواد حسین، وزیر امور خارجه عراق، اخیرا پیامی از سوی رییس‌جمهور ایالات متحده به رهبر جمهوری اسلامی منتقل کرده که در آن، آمریکا خواسته است: «نیروهای ایرانی ظرف دو هفته از مواضع خود در عراق خارج شوند.»
منابعی که در وزارت امور خارجه عراق فعالیت دارند، در گفت‌وگو با ارمنیوز توضیح داده‌اند که این پیام آمریکا به تهران، شامل درخواست باز شدن ۳۱ مکان نظامی، تاسیسات هسته‌ای و مراکز تحقیقاتی در ایران برای بازرسی از سوی آمریکا در هفته‌های آینده بوده است.
در این گزارش آمده است: «فواد حسین این پیام را طی سفرش به مقامات جمهوری اسلامی تحویل داده است.»
به گفته این منابع، مفاد قاطع این پیام آمریکا باعث شده لحن مقام‌های جمهوری اسلامی در روزهای اخیر تندتر شود؛ به‌ویژه در رابطه با مخالفت شدید آن‌ها با هرگونه محدودسازی در موضوع «غنی‌سازی اورانیوم». در حالی‌که در دور اخیر مذاکرات میان تهران و واشینگتن، بحث‌هایی برای رسیدن به نقطه میانی در این زمینه در جریان بود.
روزنامه «شرق الاوسط» هم این دور از مذاکرات جمهوری اسلامی و آمریکا را مرحله «شکست یا پیشرفت قطعی» خواند و نوشت هر دو طرف بر «خطوط قرمز» خود پافشاری می‌کنند.
بخش عربی شبکه «فرانس۲۴» نیز در گزارشی این مذاکرات را «بالاترین سطح تعامل دیپلماتیک میان دو کشور از زمان امضای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵» خوانده است.
همزمان، بخش عربی «مونت کارلو» در گزارشی در رابطه با دور پنجم مذاکرات جمهوری اسلامی و آمریکا نوشت: «دیپلمات‌ها هشدار داده‌اند که چه این مذاکرات به شکست بینجامد و چه به توافقی جدید برسد، در هر دو صورت اسرائیل همچنان نگران دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای خواهد بود و ممکن است همین نگرانی‌ها محرکی برای اقدام نظامی اسرائیل باشد.»
در همین حال، اسماعیل کوثری، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس در خصوص مذاکرات میان جمهوری اسلامی و آمریکا گفت: «بدانید در مذاکرات به هیچ نخواهیم رسید و با برجام فرق می‌کند. مذاکرات ادامه پیدا می‌کند اما نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود.»
او ادامه داد: «ما به کشورهای مقاومت آموزش دادیم تا بتوانند در برابر دشمنان اسلام بایستند.»
فریدون عباسی، رییس پیشین سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی به سایت دیده‌بان ایران گفت: «مشکل اصلی غربی‌ها با ما بر سر مبانی انقلاب اسلامی است، نه درصد غنی‌سازی و چون این اختلاف حل نشده، بعید است مذاکرات به نتیجه برسد.» او ادامه داد: «به غنی‌سازی ۲۰ درصدی و حتی بیشتر نیاز داریم.»
در جمع‌بندی می‌توان گفت که مذاکرات امروز در رم نه‌تنها نشانگر پیشرفتی در مسیر حل بحران نیست، بلکه بیش از پیش بر بن‌بست سیاسی میان تهران و واشنگتن مهر تأیید زد. در شرایطی که تنش‌های منطقه‌ای، فشار افکار عمومی، و تهدیدات نظامی همزمان افزایش یافته، به نظر می‌رسد بدون تغییر رویکرد از سوی دست‌کم یکی از طرفین، توافقی در افق نزدیک دیده نمی‌شود.
