دونالد ترامپ برای نخستین بار پس از آغاز مذاکرات با حکومت ایران آشکارا تاکید کرد که برنامه هستهای ایران باید بهطور کامل برچیده شود. ترامپ در حالی بر برچیدن کامل برنامه هستهای ایران تاکید کرده که مقامات جمهوری اسلامی از حق خود در برخورداری از چرخه کامل سوخت هستهای سخن گفتهاند.
دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالات متحده، یکشنبه ۱۴ اردیبهشت در گفتوگویی اختصاصی با شبکه انبیسی نیوز، موضع قاطع خود را درباره برنامه هستهای ایران اعلام کرد. او گفت: «برچیدن کامل. بله، تنها چیزی که میپذیرم همین است.» ترامپ تأکید کرد که ایران نباید حتی کوچکترین بخش از برنامه هستهایاش را حفظ کند و هرگونه توافق باید شفاف، قابل راستیآزمایی و کامل باشد. او افزود بهتازگی نظریه جدیدی مطرح شده که ایران میتواند برنامه هستهای غیرنظامی داشته باشد، مثلا برای تولید برق، ولی آنها با آنهمه نفت، چرا میخواهند از انرژی هستهای برق تولید کنند؟»
در این مصاحبه، ترامپ افزود: «من میخواهم ایران کشوری موفق، شکوفا و عالی باشد. اما چیزی که نمیتوانند داشته باشند، سلاح هستهای است. اگر ایران به سلاح هستهای برسد، دنیا نابود میشود. این خط قرمز من است.»
پیشتر، استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه در پیامی در شبکههای اجتماعی به نقل از ترامپ گفته بود که توافق مورد نظر رییس جمهوری ایالات متحده چیزی است که جمهوری اسلامی را به «توقف و حذف کامل» غنیسازی اورانیوم وادار کند.
ترامپ همچنین دولت پیشین آمریکا را متهم به «وقتکشی» در قبال ایران کرد و هشدار داد:
«حالا من برگشتهام و سیاستم روشن است. یا آنها برنامهشان را برمیچینند، یا با فشار حداکثری و تحریمهای بیشتر روبهرو میشوند.»
به گزارش خبرنگار NBC، ترامپ در پاسخ به این پرسش که آیا گزینه نظامی هم روی میز است، گفت:
«همیشه همه گزینهها روی میز است. وقتی از پیش بگویی چه میکنی یا چه نمیکنی، ضعف نشان میدهی.»
پیش از این مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده، دوم اردیبهشت گفته بود: «یک راه برای برخورداری ایران از برنامه هستهای غیرنظامی و صلحآمیز وجود دارد، البته اگر ایران بخواهد.»
او در ادامه تاکید کرده بود: «اما اگر ایران روی غنیسازی اصرار ورزد، به تنها کشور دنیا تبدیل میشود غنیسازی میکند اما برنامه تسلیحاتی ندارد.»
مارکو روبیو، یک روز بعد در گفتوگویی دیگر بهروشنی اعلام کرد که ایران تحت هرگونه توافقی با ایالات متحده باید غنیسازی اورانیوم را متوقف کند.
او گفت: «اگر جمهوری اسلامی بهدنبال یک برنامه صلحآمیز هستهای غیرنظامی است و تنها راه آن ساخت راکتور و واردات اورانیوم غنیشده برای سوخت این راکتورها است.»
روبیو چند روز بعد در اظهار نظری دیگر «ساخت موشک دوربرد و حمایت از تروریسم» را به فهرست ممنوعیتها برای جمهوری اسلامی افزود.
این اظهارات در حالی بیان میشود که چهارمین دور مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و آمریکا، که قرار بود در رم برگزار شود، به دلیل اعمال تحریمهای تازه و واکنش تند تهران، به تعویق افتاده است.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در واکنش به این تحریمها به خبرگزاری رویترز گفت:
«ما هیچگاه دنبال سلاح هستهای نبودهایم و نخواهیم بود. برنامه هستهای ما فقط اهداف صلحآمیز دارد و توقف کامل غنیسازی اورانیوم، ناقض حقوق ایران طبق معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای خواهد بود.»
اما همزمان با اوجگیری تنشها، ایران از موشک بالستیک جدیدی به نام «قاسم بصیر» رونمایی کرد. به گزارش آسوشیتدپرس، این موشک دستکم ۱۲۰۰ کیلومتر برد دارد و میتواند بدون نیاز به جیپیاس اهداف را بهدقت هدفگیری کند. این اقدام از سوی تحلیلگران بینالمللی بهعنوان پیامی مستقیم به ایالات متحده و اسرائیل تفسیر شده است.
نخستوزیر اسرائیل در واکنش به سخنان ترامپ اعلام کرد: «ما از موضع قاطع رئیسجمهور آمریکا استقبال میکنیم. جامعه جهانی نباید در برابر توسعه برنامه موشکی و هستهای ایران مماشات کند.»
تحلیلگران بینالمللی درباره سیاست سختگیرانه ترامپ اختلافنظر دارند. ریچارد گلدبرگ، مشاور پیشین شورای امنیت ملی آمریکا، در گفتوگو با سیانان گفت:
«سیاست ترامپ علیه ایران بسیار سختگیرانهتر از دوران بایدن است و تهران باید این پیام را جدی بگیرد.»
اما روزنامه نیویورک تایمز هشدار داده است که فشار حداکثری ممکن است نتیجه معکوس داشته باشد و ایران را به سمت کاهش بیشتر تعهداتش سوق دهد. مجله فارنپالیسی نیز نوشته است که این سیاست ممکن است نهتنها منطقه را ناامنتر کند، بلکه اختلافات بین واشنگتن و متحدان اروپاییاش را هم افزایش دهد.
در حالی که هر دو طرف همچنان بر مواضع خود پافشاری میکنند، چشمانداز توافق هستهای میان ایران و آمریکا بیش از هر زمان دیگری مبهم و پرمخاطره به نظر میرسد.