محمدکاظم آلصادق، سفیر جمهوری اسلامی در عراق، در گفتوگویی با کانال تلویزیونی الشرقیه عراق گفت نامه دونالد ترامپ، رییسجمهور عراق به علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، شامل درخواستی برای انحلال یا ادغامحشد الشعبی و دیگر نیروهای نیابتی حکومت ایران در منطقه بود.
آلصادق در این گفتگو که شامگاه پنجشنبه انجام شد با اشاره به این درخواست ترامپ از خامنهای، گفت «این موضوع هم برای ایران و هم برای عراق غیرقابل قبول است. حشد شعبی یک نهاد قانونی است.»
او در ادامه با اشاره به اینکه ایران پس از دریافت نامه اعلام کرده برای مذاکره آماده است، گفت: «در مورد برنامه موشکی مذاکرهای در کار نیست. تنها چیزی که باقی میماند، همان پرونده هستهای است. اگر آنها شرایط و سخنانی را بیان کنند که حقوق کامل ایران را تضمین کند، ما آماده مذاکره خواهیم بود.»
اما ساعتی پس از این گفتگو، محمد شیاع السودانی، نخستوزیر عراق، وجود هرگونه درخواست از سوی ایالات متحده برای انحلال حشد الشعبی را تکذیب کرد.
السودانی در گفتوگو با کانال تلویزیونی الدجله عراق گفت: «چنین سخنانی نه مطرح است و نه قابل قبول.» او افزود: «حشد الشعبی یک نهاد امنیتی تحت حاکمیت عراق است و دولت ما در حال حاضر در حال تدوین قوانین منظمتری برای آن هستیم.»
العربیه هم به نقل از محمد شیاع سودانی نوشت، انحلال گروههای مسلح، به پایان حضور ائتلاف بینالمللی در عراق مرتبط است.
در روزهای نخست بازگشت ترامپ به کاخ سفید، گزارشها حاکی از آن بود که نمایندگان رئیسجمهوری آمریکا در سفر به عراق از مقامات این کشور خواستهاند به نفوذ جمهوری اسلامی بر گروههای مسلح این کشور پایان دهد و این گروهها را تحت کنترل خود قرار دهد.
مقامات عراق پس از دریافت این پیام به تهران سفر کردند و در همین زمان بود که حملههای گروههای شبهنظامی مورد حمایت جمهوری اسلامی در عراق، علیه منافع آمریکا و اسرائیل متوقف شد.
از آنجایی که حشدالشعبی از گروههای نیابتی شیعه جمهوری اسلامی در عراق بهشمار میرود که تهران نقش پررنگی در تامین مالی و تسلیحاتی آن دارد و از آن در راستای اهداف منطقهای خود استفاده میکند، بهنظر میرسد که آلصادق خواسته آمریکا برای دست کشیدن از حمایت از این گروههای شبهنظامی را به عنوان انحلال این گروهها در نظر گرفته است. این در حالی است که دیگر گروههای نیابتی جمهوری اسلامی شامل حزبالله لبنان و حماس در غزه هم به دلیل حملههای اسرائیل در وضعیت ضعیفی بهسر میبرند.
حشدالشعبی یا «بسیج مردمی عراق» از سال ۲۰۱۴ تشکیل شد و نیروی قدس سپاه پاسداران و فرمانده وقت آن، قاسم سلیمانی در ایجاد این گروه شبهنظامی و حمایت همهجانبه از آن نقش مهمی داشته است. ابومهدی مهندس که در سال ۲۰۱۸ در حمله پهپادی آمریکا در عراق به همراه سلیمانی کشته شد، معاون این گروه شبهنظامی بود. در سپتامبر ۲۰۱۵، حیدر عبادی، نخستوزیر وقت عراق اعلام کرد که گروههای حشد شعبی بخشی از نیروهای حکومتی هستند. پارلمان عراق، نیز در آذرماه ۱۳۹۵ قانون حمایت از نیروهای حشد الشعبی را تصویب کرد. بر این اساس، نخستوزیر، فرمانده این گروه شبهنظامی است.
گروههای دیگری مانند کتائب حزبالله، عصائب اهلحق و النجبا نیز از شبهنظامیان مورد حمایت جمهوری اسلامی در عراق بهشمار میروند.
حمایت جمهوری اسلامی از این گروهها که به گزارش خبرگزاری فرانسه شبکهای مافیایی تشکیل دادهاند، همواره در سیاست داخلی عراق جنجالآفرین بوده است و جناحهایی بهدنبال کاهش نفوذ تهران بر این گروهها هستند. اکنون فشار آمریکا نیز اضافه شده است.
روابط عراق و جمهوری اسلامی در دو ماهی که از بازگشت ترامپ به کاخ سفید میگذرد با تحولاتی همراه بوده است. دولت ترامپ مجوز معافیت از تحریمهای عراق در قبال واردات انرژی از جمهوری اسلامی را تمدید نکرده است. به همین دلیل عراق در تلاش است به موازات سرمایهگذاریهایی که شرکتهای آمریکایی و بریتانیایی برای احیای زیرساخت صنعت انرژی این کشور کردهاند، جایگزینهایی برای واردات انرژی از ایران بیابد.
از آنجایی که عراق تا پیش از این به واردات انرژی از ایران وابسته بود، جمهوری اسلامی از آن برای گسترش نفوذ خود در عراق استفاده میکرد.