چالش برجام در روابط ایران و غرب و اعلام تعلیق بازدید سرزده بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی

گرچه اقدام مجلس در خصوص تعیین ضرب‌العجل برای لغو تمامی تعهدات برجامی، انتقادات سختی را از طرف دولت حسن روحانی به دنبال داشت، ‌اما به نظر می‌رسد که در حال حاضر دولت اقدام مجلس و ضرب‌الاجل مجلس را به تنها ابزار خود برای پیشبرد هدف خود برای لغو تحریم‌ها و همچنین ایجاد فشار بر طرف های اروپایی و امریکایی برای لغو هرچه سریع‌تر تحریم‌ها تبدیل کرده است.
خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین با بیان این موضوع که هیچگونه تغییری در رفتاری دولت امریکا در دوران بایدن نسبت به دوران پیش از وی صورت نگرفته است و فشار حداکثری بر ملت ایران همچنان ادامه دارد،‌ اظهار داشت اگر امریکا سیاست اصولی یعنی بازگشت به چندجانبه‌گرایی را در پیش بگیرد و اقدام به اصلاح مسیر غلط کند، جمهوری اسلامی ایران هم پاسخ مناسب به اصلاح سیاست‌های آمریکا خواهد داد.
وی همچنین در خصوص توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی در سوم اسفند ماه،‌ خاطرنشان کرد که مطابق بررسی‌های فنی، اگر تا هفته‌ی اول اسفندماه تعهدات طرف‌های مقابل انجام نشده باشد، دولت مکلف است براساس قانون مصوب مجلس اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کند. وی یادآور شد که این اقدام زمانبر نیست و هر روزی فرا برسد می‌تواند اجرا شود.
بنا به گفته‌ی خطیب‌زاده، در صورت توقف اجرای داوطلبانه‌ی پروتکل‌ الحاقی، نظارت‌های فراپادمانی متوقف خواهد شد. وی تاکید کرد این نظارت‌ها شامل آن دسته از نظارت‌هایی می‌شود که ایران در چارچوب پروتکل پذیرفته و به معنی توقف تمامی نظارت‌ها نیست. به گفته‌ی خطیب‌زاده جمهوری اسلامی ایران بخشی از نظارت‌ها را نگه خواهد داشت، اما پروتکل الحاقی قطعا متوقف خواهد شد.
بنا به گفته‌ی خطیب زاده همکاری ایران با آژانس ادامه خواهد یافت.
وی در عین حال یادآور شد که در صورتی که طرف‌های مقابل به تعهداتشان برگردند، تمامی این اقدامات ایران به سادگی برگشت‌پذیر هستند.
خطیب‌زاده همچنین با اشاره به سخنان محمود علوی وزیر اطلاعات که گفته بود ممکن است فشار بر ایران جمهوری اسلامی را به سمت تولید سلاح هسته‌ای بکشاند، اظهار داشت موضع ایران تغییر نکرده است و همچنین استراتژی جمهوری اسلامی مبتنی بر صلح آمیز بودن همه فعالیت‌های هسته‌ای است. وی افزود فتوای آیت‌الله خامنه‌ای در خصوص حرامیت سلاح‌های هسته‌ای همچنان به قوت خود باقی است.
خطیب زاده در بخش دیگری از اظهاراتش برنامه‌ی موشکی جمهوری اسلامی ایران را یک برنامه‌ی دفاعی و تدافعی دانست و تاکید کرد هیچ کشوری در دنیا درباره مصالح ملی و امنیت ملی خود مصالحه نمی‌کند.
سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین با اشاره به بیانیه کشورهای اروپایی در خصوص برجام اظهار داشت به جای صدور بیانیه کشورهای اروپایی راه ساده‌تری برای پایان دادن به تنش‌ها دارند که عبارت است از بازگشت به تعهدات برجامی.
وی با بیان این موضوع که برجام در نقطه‌ی حساسی قرار دارد، ‌اظهار داشت تنش آفرینی در این خصوص به برجام کمکی نمی‌کند. خطیب زاده بار دیگر تاکید کرد هر روز که اروپایی‌ها به تعهدات خود در خصوص برجام باز گرد، ایران فردای همان روز به برجام باز خواهد گشت.
سخنگوی وزارت امور خارجه در بخش دیگری از اظهاراتش با اشاره به میانجی‌گری دیگر کشورها بین ایران و امریکا با بیان این موضوع که جمهوری اسلامی ایران از کمک همه استقبال می‌کند، اظهار داشت اجرای تعهدات امریکا چندان نیازمند مبادله‌ی پیام نیست. وی تاکید کرد امربکا به سادگی می‌تواند از مسیر شکست خورده‌ی دولت قبلی فاصله بگیرد و در مسیر دیگری قرار بگیرد. وی یادآور شد که هیچگونه تغییری در خصوص اجرای تعهدات توسط امریکا رخ نداده است.
اظهارات خطیب زاده در حالی عنوان می‌شود که کاظم غریب آبادی نماینده جمهوری اسلامی ایران در سازمان‌های بین‌المللی روز دوشنبه با اعلام این خبر که نامه توقف اجرای اقدامات داوطلبانه ایران تحت برجام از تاریخ 5 اسفندماه، روز دوشنبه به مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی تحویل داده شده است،‌ اظهار داشت جمهوری اسلامی اعلام کرده است که درآن تاریخ اقدامات داوطلبانه‌ی خود را متوقف خواهد کرد.
بنا به گفته‌ی غریب‌آبادی این اقدام دولت در اجرای قانون مصوب مجلس شورای اسلامی برای لغو تحریم‌ها و با هدف صیانت از منافع ملت ایران و در راستای حقوق جمهوری اسلامی ایران در بندهای 26 و 36 برجام صورت گرفته است. غریب‌آبادی تاکید کرده است که عدم پایبندی طرف‌های مقابل به تعهدات خود برای رفع تحریم‌های غیرقانونی، تنها عامل برای توقف فعالیت‌های جمهوری اسلامی در خصوص اجرای داوطلبانه‌ی پروتکل الحاقی است.
وی تاکید کرد در این نامه از آژانس خواسته شده است تا در اسرع وقت اقدامات لازم را برای اجرای درخواست‌های ایران به منظور توقف اقدامات مختلف داوطلبانه، شامل اجرای پروتکل الحاقی، اجرا کند.
به گفته‌ی غریب‌آبادی، همکاری‌های ایران و آژانس از این به بعد صرفا بر مبنای تعهدات پادمانی ادامه خواهد یافت.
گرچه جمهوری اسلامی با تاکید بر اینکه پروتکل الحاقی را داوطلبانه پذیرفته است،‌تاکید دارد که هر زمان هم که خواست می‌تواند اجرای داوطلبانه‌ی تعهدات را متوقف سازد. موضوعی که به گفته‌ی برخی تحلیل‌گران بین‌المللی، به این سادگی هم که جمهوری اسلامی ادعا می‌کند قابل اجرا نیست و می‌تواند اقدامات تنبیهی از طرف شورای امنیت برای جمهوری اسلامی ایران به دنبال داشته باشد،‌ حتی اگر بازگشت از فعالیت‌های داوطلبانه به عنوان حق مسلم جمهوری اسلامی به رسمیت شناخته شده باشد.
ضمن اینکه درخواست مجلس از دولت برای توقف فعالیت‌ها و تعهدات برجامی محدود به توقف اجرای داوطلبانه‌بی پروتکل الحاقی نیست و مجلس دولت را مکلف کرده است که در صورتی که تا تاریخ ۵ اسفندماه، تمامی تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی متوقف نشود، دولت باید تمام تعهدات خود ذیل برجام را متوقف سازد،‌ و بازرسان آژانس را اخراج کند و از برجام خارج شود.
اگر ایران زمان بیشتری را به حل مسایل دیپلماتیک برای موضوع اختصاص ندهد. و بخواهد به این نوع اقدامات رادیکال ادامه دهد چالش برجام روز به روز افزایش خواهد یافت و مشکلات زیادی را بدنبال خواهد داشت و اروپاییها نیز میتوانند با فعال کردن مکانیزم ماشه همه چیز را به جای نخست خود و قبل از برجام برگردانند . جمهوری اسلامی با ورود به پروژه غنی سازی کلید راهی را زده است که خروج درست از ان فقط با هزینه های سنگین امکانپذیر است .