در تازه‌ترین موج از برخوردهای امنیتی با جامعه‌ی فرهنگی و علمی ایران، مأموران امنیتی جمهوری اسلامی روز دوشنبه، دوازدهم آبان‌ماه، در عملیاتی همزمان، دست‌کم پنج تن از نویسندگان، مترجمان و پژوهشگران منتقد را در تهران بازداشت کردند. این اقدام که با یورش به منازل شخصی این افراد و توقیف آثار، کتاب‌ها و وسایل الکترونیکی آنان همراه بوده، بار دیگر پرسش‌های جدی درباره‌ی ابعاد جدید محدودیت‌های فکری و آزادی بیان در جمهوری اسلامی برانگیخته است.
گزارش‌های رسیده از منابع مستقل و نزدیک به خانواده‌ی بازداشت‌شدگان حاکی است که نیروهای امنیتی بدون ارائه‌ی حکم قضایی، با حضور در منازل این پژوهشگران اقدام به تفتیش و ضبط اموال آنان کرده و سپس آن‌ها را به مکان‌های نامعلومی منتقل کرده‌اند. تا لحظه‌ی تنظیم این گزارش، هیچ نهاد رسمی مسئولیت این بازداشت‌ها را بر عهده نگرفته و هیچ اطلاعی از نهاد بازداشت‌کننده، محل نگهداری یا دلایل بازداشت منتشر نشده است.
بازداشت‌شدگان این موج تازه شامل پرویز صداقت، محمد مالجو، مهسا اسدالله‌نژاد، شیرین کریمی و رسول قنبری هستند؛ چهره‌هایی که در سال‌های اخیر در حوزه‌های اقتصاد سیاسی، جامعه‌شناسی و نقد فرهنگی فعالیت علمی و ترجمه‌های شناخته‌شده‌ای داشته‌اند.
پرویز صداقت، اقتصاددان و مترجم برجسته ۶۳ ساله، صبح دوشنبه در منزل خود بازداشت شد. مأموران امنیتی ضمن بازرسی کامل محل سکونت او، لپ‌تاپ، یادداشت‌ها و کتاب‌هایش را ضبط کردند. دختر او، مهتاب صداقت، در گفت‌وگو با روزنامه «شرق» اعلام کرده که مأموران هیچ توضیحی درباره‌ی دلیل بازداشت ارائه نکرده‌اند و خانواده همچنان در بی‌خبری کامل به‌سر می‌برند. صداقت از مترجمان شناخته‌شده‌ی آثار نظریه‌پردازان اقتصادی چپ‌گراست و ترجمه‌ی آثاری چون «گذار از سرمایه‌داری» و «مارپیچ سرمایه» از او منتشر شده است.
محمد مالجو، اقتصاددان ۵۳ ساله و پژوهشگر تاریخ اقتصادی ایران، نیز هدف دیگر این عملیات بوده است. مأموران امنیتی همزمان با بازرسی خانه‌ی او، وسایل شخصی‌اش را توقیف کردند. نزدیکانش گفته‌اند که مالجو همان روز برای «گفت‌وگو با نهادهای امنیتی» احضار شده و از آن زمان تاکنون به خانه بازنگشته و هیچ تماسی با خانواده‌اش برقرار نکرده است. مالجو از منتقدان شناخته‌شده‌ی سیاست‌های اقتصادی جمهوری اسلامی است و آثار پژوهشی متعددی درباره‌ی ساختار طبقاتی و تأثیر تورم بر نیروی کار در ایران دارد.
در همان روز، مهسا اسدالله‌نژاد، جامعه‌شناس سیاسی و پژوهشگر اجتماعی، نیز در منزل والدینش در تهران بازداشت شد. مأموران پس از تفتیش منزل و ضبط وسایل شخصی او، بدون ارائه‌ی حکم یا توضیحی درباره‌ی اتهامات، وی را با خود بردند. اسدالله‌نژاد، دانش‌آموخته‌ی دکتری جامعه‌شناسی سیاسی از دانشگاه تربیت مدرس است و از او ترجمه‌ها و مقالاتی در زمینه‌ی نظریه‌ی انتقادی و فمینیسم منتشر شده است.
شیرین کریمی، مترجم و نویسنده‌ی ۴۲ ساله، نیز صبح دوشنبه در خانه‌اش بازداشت شد. مأموران امنیتی ساعت هفت‌ونیم صبح وارد منزل او شده، پس از تفتیش و ضبط کتاب‌ها و لپ‌تاپ، وی را به مکان نامعلومی منتقل کردند. خانواده‌ی کریمی اعلام کرده‌اند که تاکنون هیچ اطلاع رسمی درباره‌ی محل نگهداری و وضعیت او دریافت نکرده‌اند. کریمی دارای کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی از دانشگاه تهران است و ترجمه‌هایی از جودیت باتلر، افسانه نجم‌آبادی و آصف بیات در کارنامه‌ی خود دارد.
همچنین رسول قنبری، مترجم و پژوهشگر اقتصاد سیاسی، که پیش‌تر برای بازجویی به وزارت اطلاعات احضار شده بود، پیش از موعد مقرر و همزمان با دیگر افراد بازداشت شد. از او نیز تا این لحظه هیچ خبری در دست نیست.
در پی این رخدادها، انجمن جامعه‌شناسی ایران با صدور بیانیه‌ای نسبت به بازداشت و احضار پژوهشگران و جامعه‌شناسان ابراز نگرانی کرده و تأکید کرده است که در شرایطی که کشور با بحران‌های اقتصادی و اجتماعی عمیقی روبه‌روست، بازداشت فعالان علمی و فرهنگی تنها بر دامنه‌ی ناامیدی و بی‌اعتمادی در جامعه می‌افزاید. این انجمن خواستار آزادی فوری بازداشت‌شدگان و فراهم‌کردن فضای امن برای فعالیت علمی و فرهنگی در کشور شده است.
موج تازه‌ی بازداشت‌ها در حالی صورت گرفته که طی ماه‌های گذشته نیز فشار نهادهای امنیتی بر دانشگاهیان، روزنامه‌نگاران و فعالان فرهنگی افزایش یافته است. در مردادماه سال جاری نیز پنج نویسنده و فعال فرهنگی از جمله احسان رستمی و حسن توزنده‌جانی در تهران بازداشت شدند و همچنان در بازداشت به‌سر می‌برند. گزارش‌های حقوق بشری از وضعیت جسمی وخیم برخی از آنان و اعتصاب غذای دو تن از بازداشت‌شدگان در بند ۲۰۹ زندان اوین حکایت دارد.
در کنار این موارد، گزارش‌هایی از فشارهای امنیتی بر معلمان معترض نیز منتشر شده است. «شورای هماهنگی فرهنگیان» در اطلاعیه‌ای اعلام کرده نیروهای امنیتی با نفوذ به گروه‌های صنفی معلمان در شبکه‌های اجتماعی، درصدد شناسایی و تهدید فعالان صنفی هستند.
تحلیلگران می‌گویند هم‌زمانی این بازداشت‌ها با اعتراض‌های پراکنده‌ی صنفی، افزایش نارضایتی اقتصادی و فضای انتقادی در دانشگاه‌ها، نشانه‌ی آن است که حاکمیت تلاش دارد حلقه‌ی فشار بر روشنفکران و نخبگان فکری را تنگ‌تر کند.
در سال‌های اخیر، هر بار که بحران‌های سیاسی یا اقتصادی در ایران تشدید شده، نهادهای امنیتی با بازداشت یا احضار نویسندگان، استادان و پژوهشگران منتقد، کوشیده‌اند صدای تحلیلگران مستقل را خاموش کنند. ناظران معتقدند این سیاست نه‌تنها مانع از رشد فکری جامعه می‌شود، بلکه شکاف میان حکومت و بدنه‌ی دانشگاهی و فرهنگی کشور را عمیق‌تر کرده است.
اکنون جامعه‌ی فرهنگی و دانشگاهی ایران در نگرانی عمیقی به‌سر می‌برد. بازداشت‌های روز دوازدهم آبان، تنها نمونه‌ای تازه از روند طولانی و مداومی است که هدف آن خاموش‌کردن صداهای مستقل و انتقادی در کشور است؛ روندی که پیام روشنی دارد: در جمهوری اسلامی، حتی تفکر مستقل نیز به جرم بدل شده است.
