پس از مدتها انتظار برای صدور رای دادگاه لاهه، در خصوص شکایت ایران از امریکا به خاطر تحریمهای این کشور علیه ایران و در استناد به پیمان مودت بین دو کشور، در حالی که دادگاه به نفع ایران رای داد، امریکا در واکنش به رای دادگاه اعلام کرد از پیمان مودت با ایران خارج خواهد شد.
دادگاه لاهه در بررسی شکایت ایران علیه امریکا، انجام تحریمهای امریکا علیه ایران را موجب به خطرافتادن جان ایرانیان دانست، و در حکم اولیه تاکید کرد امریکا نباید محدودیتهای دارویی، هوایی و انساندوستانه علیه ایران اعمال کند. بر اساس حکم اولیه، دیوان لاهه اعلام کرده است بر اساس تعهدات پیمان مودت، ایالات متحده باید به نحو مقتضی محدودیتهای اعمالشده در زمینه اقلام دارویی، بشردوستانه، هوانوردی و کشاورزی علیه ایران را رفع کند. بر اساس
حکم دادگاه لاهه، طرفین باید از هر اقدامی که مناقشه را تشدید کرده و یا دامنه آن را گسترش دهد و حل مناقشه را دشوارتر کنند، خودداری کنند.
بر اساس پیمان مودت بین ایران و امریکا که در سال 1955 بین دو کشور منعقد شده است، طرفین از اعمال محدودیت تجاری و مالی بر یکدیگر منع شدهاند و در پیمان پیشبینی شده که در صورت اختلاف نظر در خصوص مفاد پیمان مودت، طرفین میتوانند به دیوان لاهه مراجعه کنند.
در هر حال با وجود رای مثبت دادگاه به نفع ایران، ایران نمیتواند رفع محدویتهای بشردوستانه و هوایی را از طریق مجاری قانونی پیگیری کند. این در حالی است که بر اساس رای دادگاه ممکن بود بازنگریهایی در واردات هواپیما یا تجهیزات و قطعات هواپیما صورت گیرد.
تحریمها و محدودیتهای امریکا بر هواپیماهای مسافربری، به گفته نمایندگان رژیم ایران بطور جدی جان ایرانیان را به خطر انداخته و بحران ناشی از تحریمها، مشکلات جدی دارویی در کشور و برای بیماران در داخل کشور ایجاد کرده است.
با صدور و انتشار رای دادگاه، کارشناسان پیشبینی کردند این اقدام میتواند فرصتی طلایی برای ایران باشد تا از این فرصت با چانهزنی بیشتر بر سر حقوق ملت ایران بتواند از فرصت ایجادشده برای توسعه روابط دیپلماتیک استفاده کند.
اما درست چند ساعت پس از انتشار حکم دادگاه لاهه، مایک پمپئو وزیر امور خارجه امریکا اعلام کرد امریکا از پیمان مودت خارج خواهد شد تا مجبور نباشد محدودیتها و تحریمهای اعمالشده بر ایران را بردارد.
گرچه کارشناسان گفته بودند ایران امکان پیگیری حقوقی این حکم را نخواهد داشت و در صورت عدم تمکین امریکا به رای دادگاه، ایران نخواهد توانست بر تصمیم سیاسی امریکا تاثیری بگذارد.با این وجود متخصصان حوزه حقوقی، حکم دادگاه لاهه به نفع ایران را یک موفقیت مهم میدانند. هر چند تمام تقاضاهای ایران برای به تعلیق دراوردن تحریمها علیه ایران مورد موافقت قرار نگرفت.
وزیر امور خارجه ایران نیز در واکنش به اقدام امریکا برای خروج از پیمان مودت، به خطاب کردن آمریکا تحت عنوان دولت پیمانشکن اکتفا کرده است. وی پیش از اعلام خروج امریکا از پیمان مودت با ابراز خشنودی از رای دادگاه، آن را شکستی برای دولت آمریکایِ معتاد به تحریم و پیروزی برای حاکمیت قانون خوانده بود.
کارشناسان همچنان ابراز امیدواری میکنند این رای میتواند امکان گفتگوی دیپلماتیک بین دوکشور را افزایش دهد. برخی تحلیلگران میگویند ممکن است با اعلام امریکا در خصوص خروج از پیمان مودت، بازار با واکنش منفی نسبت به این تصمیم، دوباره در شرایط بیثباتی قرار گیرد و احتمالا روند افزایش قیمت ارز و طلا با وجود کاهش چند روز اخیر، مجدد از سر گرفته خواهد شد.
