بررسی تصاویر ماهوارهای تازه از تاسیسات هستهای نطنز نشان میدهد دولت جمهوری اسلامی تلاش دارد آثار تخریب در بخشهایی از این سایت را از دید ناظران بینالمللی پنهان کند. دیوید آلبرایت، رئیس موسسه علوم و امنیت بینالملل، با انتشار تحلیلی اعلام کرده است که در تاسیسات غنیسازی سوخت پایلوت، موسوم به PFEP، در مجتمع هستهای نطنز، نشانههایی از فعالیت جدید مشاهده شده است.
به گفته آلبرایت، تصاویر ماهوارهای ثبتشده در ۱۳ دسامبر ۲۰۲۵ نشان میدهد جمهوری اسلامی پنلهایی را بر فراز بقایای سازه ضدپهپادی این تاسیسات نصب کرده است. این اقدام اگرچه بخشهایی از محل تخریبشده را پوشانده، اما همچنان یک حفره بزرگ در مرکز سازه دیده میشود، جایی که پیشتر قفس پهپادی در آن نفوذ کرده و آسیب جدی دیده بود. این تحرکات نشان میدهد دولت جمهوری اسلامی قصد دارد آوار و بقایای این بخش را دور از دید ناظران خارجی بررسی و احتمالا پاکسازی کند.
موسسه علوم و امنیت بینالملل با استناد به همین تصاویر اعلام کرده است که تاسیسات غنیسازی سوخت پایلوت احتمالا چند کیلوگرم اورانیوم با غنای بالا را در خود جای داده بود، مقداری که هرچند در مقایسه با کل ذخایر جمهوری اسلامی محدود است، اما از نظر فنی و امنیتی قابل چشمپوشی نیست. این موسسه تاکید کرده است که تاکنون نشانهای از فعالیت تازه در دیگر بخشهای نطنز یا در سایت فردو مشاهده نشده و این مراکز همچنان بهطور مستمر تحت رصد قرار دارند.
این تحولات در حالی رخ میدهد که دسترسی بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی به تاسیسات هستهای کلیدی جمهوری اسلامی همچنان محدود است. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، اعلام کرده است که اگرچه برخی بازرسیها از سر گرفته شده، اما بازرسان هنوز اجازه دسترسی به سایتهایی چون نطنز، فردو و اصفهان را ندارند.
در مقابل، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، پیشتر گفته بود از سرگیری کامل بازرسیها در شرایط کنونی امکانپذیر نیست و مدعی شده بود که «هیچ پروتکل یا دستورالعملی» برای این بازرسیها وجود ندارد. محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، نیز بار دیگر بازرسی آژانس از سایتهای هستهای کلیدی را رد کرده است.
پیش از این، موسسه علوم و امنیت بینالملل گزارش داده بود که جمهوری اسلامی به فعالیتهای عمرانی و امنیتی در جنوب سایت نطنز، در منطقه کوهکلنگ، ادامه میدهد. بر اساس این گزارشها، این تحرکات عمدتا در مراحل پایانی ساختوساز و تقویت تدابیر حفاظتی قرار دارند، هرچند ماهیت دقیق آنها همچنان مبهم باقی مانده است. روزنامه واشینگتنپست نیز گزارش داده بود که جمهوری اسلامی به ساخت یک تاسیسات عمیق زیرزمینی با کاربری نظامی در همین منطقه ادامه میدهد؛ منطقهای که پس از حملات آمریکا و اسرائیل بیش از پیش در کانون توجه ناظران بینالمللی قرار گرفته است.
در همین حال، گزارش تازهای درباره وضعیت برنامه هستهای جمهوری اسلامی شش ماه پس از جنگ ۱۲ روزه نشان میدهد این حملات باعث ایجاد اختلال جدی در زنجیره تامین و کاهش قابلتوجه توان بالقوه تهران برای ساخت سلاح هستهای در آینده نزدیک شده است. بنیاد دفاع از دمکراسیها در گزارشی که چهرههایی چون دیوید آلبرایت و اولی هاینونن، بازرس پیشین تسلیحاتی، در تدوین آن نقش داشتهاند، اعلام کرده است که حملات آمریکا و اسرائیل در خرداد ۱۴۰۴ ضربهای گسترده به زیرساختهای مرتبط با تسلیحاتیسازی برنامه هستهای جمهوری اسلامی وارد کرده است.
بر اساس این گزارش، از مجموع ۳۷ سایت مرتبط با تولید سوخت هستهای، ۱۵ سایت بهطور کامل نابود شده، یک سایت احتمالا نابود شده، سه سایت در حال بازسازی است، هفت سایت همچنان فعال باقی مانده و وضعیت ۱۳ سایت دیگر نامشخص است. همچنین از مجموع ۱۸ سایت مرتبط با تسلیحاتیسازی، ۱۲ سایت نابود شده و وضعیت شش سایت دیگر روشن نیست. نویسندگان گزارش تاکید کردهاند که هر یک از این خسارتها بهتنهایی میتوانست برنامه هستهای نظامی جمهوری اسلامی را با تاخیر جدی مواجه کند و مجموع آنها عملا توان کوتاهمدت تهران برای ساخت بمب اتمی را فلج کرده است.
با این حال، بهدلیل عدم دسترسی بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی، امکان تایید مستقل میزان داراییهای باقیمانده و قابلیت بازیابی آنها وجود ندارد. در شش ماه گذشته، مقامهای جمهوری اسلامی روایتهای متناقضی از میزان خسارت به تاسیسات هستهای ارائه دادهاند. در حالی که برخی از خسارتهای سنگین سخن میگویند، علی خامنهای اعلام کرده است «تصور نابودی برنامه هستهای جمهوری اسلامی خیال باطل است». همزمان، سرنوشت حدود ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنیشده با خلوص ۶۰ درصد همچنان در ابهام باقی مانده است.
در مقابل، مقامهای اسرائیل تاکید دارند که جمهوری اسلامی همچنان بهدنبال دستیابی به سلاح هستهای است. بر اساس برآورد این گزارش، پیش از حملات اخیر، جمهوری اسلامی تنها چند ماه با توانایی ساخت سلاح هستهای فاصله داشت و در صورت غنیسازی بیشتر ذخایر موجود، میتوانست در بازهای کوتاه مواد لازم برای چندین سلاح هستهای را فراهم کند.
این گزارش در پایان هشدار میدهد که اگرچه مسیر جمهوری اسلامی برای تولید پلوتونیوم با درجه تسلیحاتی بهطور کامل نابود شده و زیرساختهای کلیدی تسلیحاتیسازی بهشدت آسیب دیدهاند، اما بدون از سرگیری بازرسیهای جامع آژانس بینالمللی انرژی اتمی، نمیتوان با قطعیت درباره میزان توان باقیمانده یا تلاش احتمالی تهران برای بازیابی داراییهای دفنشده و بازسازی قابلیتهای هستهای قضاوت کرد.
