تنشهای فزاینده میان اسرائیل و جمهوری اسلامی بار دیگر محور اصلی تحولات امنیتی خاورمیانه شده است. همزمان با گسترش رزمایشهای دریایی و موشکی جمهوری اسلامی، منابع نظامی و اطلاعاتی اسرائیل هشدار دادهاند که تهران تنها شش ماه پس از جنگ دوازدهروزه، روند بازسازی و تولید گسترده موشکهای بالستیک خود را با سرعتی بیسابقه آغاز کرده است. گزارش وبسایت واینت که بر پایه جلسه محرمانه کمیته امور خارجی و دفاع کنست تهیه شده نشان میدهد یک مقام ارشد ارتش اسرائیل به صراحت اعلام کرده جمهوری اسلامی نهتنها توان موشکی آسیبدیده خود را احیا میکند، بلکه قصد دارد ظرفیت شلیک همزمان صدها موشک را ایجاد کند؛ ظرفیتی که میتواند موازنه امنیتی منطقه را دگرگون کند.
این هشدار در شرایطی مطرح میشود که سپاه پاسداران روز جمعه از برگزاری یک رزمایش بزرگ دریایی در خلیج فارس خبر داد؛ رزمایشی که با نمایش موشکهای بالستیک، موشکهای کروز، پهپادهای انتحاری و سه سامانه پدافندی مجهز به هوش مصنوعی همراه بود. رسانههای حکومتی مدعی شدند این سامانهها در شرایط جنگ الکترونیک اهداف پروازی و دریایی را در کسری از ثانیه شناسایی و منهدم کردهاند. در نخستین روز رزمایش نیز واحدهای دریایی جمهوری اسلامی به ناوهای آمریکایی حاضر در منطقه هشدار دادند، اما نیروهای آمریکایی هیچ واکنشی رسمی نشان ندادند. فرمانده نیروی دریایی سپاه در ادامه از آزمایش یک موشک جدید با بردی فراتر از طول خلیج فارس سخن گفت، بدون آنکه جزئیاتی از نام یا برد واقعی آن ارائه دهد.
این نمایش قدرت نظامی تنها به خلیج فارس محدود نشد. تهران همزمان میزبان رزمایش چندملیتی دیگری با حضور اعضای سازمان همکاری شانگهای در آذربایجان شرقی بود؛ رزمایشی که به عنوان تمرین ضدتروریسم معرفی شد اما در لحن مقامهای جمهوری اسلامی هشداری آشکار به اسرائیل و دیگر رقبا تعبیر شد. افزایش پیدرپی این رزمایشها پرسشهای جدیتری را درباره اهداف راهبردی تهران ایجاد کرده است، بهویژه اینکه آیا این فعالیتها بخشی از یک برنامه گسترده برای بازسازی زرادخانه موشکهای بالستیک پس از خسارتهای جنگ تابستان گذشته است.
در همین حال دیپلماتهای غربی نیز نسبت به شتابگرفتن احیای توان موشکی جمهوری اسلامی هشدار دادهاند. منابع آشنا با ارزیابیهای اطلاعاتی منطقه میگویند پس از آنکه اسرائیل در حملات سال گذشته «میکسرهای سیارهای» ـ تجهیزات حیاتی برای تولید سوخت جامد موشکهای بالستیک ـ را هدف قرار داد، تهران ناچار شده به روشهای قدیمیتر برای تولید این سوخت بازگردد، اما حجم فعالیتها اکنون بسیار گستردهتر از گذشته گزارش میشود. بر اساس همین ارزیابیها جمهوری اسلامی قصد دارد در هر درگیری آینده بین پانصد تا هزار موشک را به طور همزمان شلیک کند؛ هدفی که مشخصاً بر پایه تجربه جنگ دوازدهروزه و ناکامی در انباشتن تعداد کافی موشک شکل گرفته است.
به گزارش روزنامه نیویورکتایمز، مقامات ایرانی در گفتوگوهای غیررسمی تأیید کردهاند کارخانههای موشکی به طور شبانهروزی فعالاند. به گفته علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بینالمللی بحران، هدف تهران این است که در صورت وقوع جنگی دیگر بتواند به جای پنجصد شلیک قبلی، دو هزار موشک را همزمان روانه خاک اسرائیل کند تا پدافند این کشور را از کار بیندازد.
اما در کنار این هشدارها، ادعاهای تازه سپاه پاسداران نیز ابهامها و نگرانیها را بیشتر کرده است. علیمحمد نائینی، سخنگوی سپاه، در مراسم روز دانشجو مدعی شد جمهوری اسلامی در جریان جنگ دوازدهروزه، پالایشگاه حیفا را دو بار موشکباران کرده و یک مقر موساد را هدف گرفته که سیوشش کشته برجای گذاشته است. ادعاهایی که با آمار رسمی اسرائیل، شامل بیستوهشت کشته در کل حملات موشکی ایران، همخوانی ندارد. نائینی حتی مدعی شد موشکهای ایران «طبقه منفی یک» ساختمان سیودو طبقه بورس اسرائیل را دقیقاً هدف قرار دادهاند؛ ادعایی که هیچ منبع مستقلی آن را تأیید نکرده است.
در سوی دیگر، اسرائیل و ایالات متحده نیز رزمایش مشترک دریایی خود را آغاز کردهاند؛ تمرینی سالانه که هدف آن تقویت همکاری راهبردی و آمادگی برای مقابله با تهدیدهای منطقهای اعلام شده است. این رزمایش تنها چند روز پس از رزمایش دریایی سپاه برگزار میشود و پیام روشنی درباره حضور و هماهنگی نزدیک واشینگتن و اورشلیم در آبهای خلیج فارس دارد.
با وجود اینکه اسرائیل از طریق واسطههای غربی به تهران پیام داده است که خواهان رویارویی مستقیم تازه نیست، مقامهای جمهوری اسلامی این پیامها را فریبکارانه دانسته و رد کردهاند؛ وضعیتی که به گفته دیپلماتهای غربی خطر محاسبه غلط را افزایش میدهد. راز زیمت، مدیر برنامه پژوهشی ایران در مؤسسه مطالعات امنیت ملی اسرائیل، وضعیت فعلی را بسیار ناپایدار توصیف کرده و گفته است نگرانی اصلی اسرائیل، از سرگیری غنیسازی اورانیوم یا تلاش جمهوری اسلامی برای بازیابی ذخایر اورانیوم شصتدرصدی است؛ اقدامی که به گفته او احتمالاً با واکنش نظامی اسرائیل همراه خواهد شد.
در مجموع، سلسله رزمایشهای اخیر جمهوری اسلامی، همزمانی آنها با بازسازی زیرساختهای موشکی و انتشار ادعاهای تازه درباره حملات جنگ گذشته، تصویری نگرانکننده از مسیر آینده ایران و منطقه ترسیم میکند؛ مسیری که در آن رقابت تسلیحاتی، تلاش برای غلبه بر بازدارندگی طرف مقابل و ادامه بازی خطرناک محاسبه اشتباه میتواند زمینهساز دور تازهای از تنش و درگیری باشد.
