واشینگتن بار دیگر با صراحت بر ضرورت پایان دادن به فعالیت شبهنظامیان وابسته به جمهوری اسلامی در عراق تأکید کرده است؛ مسئلهای که اکنون به یکی از اصلیترین محورهای گفتوگو میان ایالات متحده و بغداد تبدیل شده است. در تازهترین دور این رایزنیها، مایکل جی. ریگاس، معاون وزیر خارجه آمریکا، و فواد حسین، وزیر خارجه عراق، دیداری داشتند که از سوی هر دو طرف «سازنده» توصیف شد. وزارت خارجه آمریکا پس از این نشست اعلام کرد واشینگتن همچنان بر «برچیده شدن گروههای مورد حمایت جمهوری اسلامی که حاکمیت عراق را تضعیف میکنند، امنیت عراقیها و آمریکاییها را تهدید میکنند و منابع کشور را به سود تهران مصرف میکنند» پافشاری خواهد کرد.
این موضعگیری تکرار سخنان اخیر مارکو روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده، است؛ او که هشدار داده بود حضور و تقویت این گروهها نه تنها تهدیدی برای ثبات عراق است، بلکه جان نیروهای آمریکایی را نیز به خطر میاندازد. همزمان، وضعیت سیاسی عراق پس از انتخابات پارلمانی همچنان مبهم باقی مانده است. با گذشت هفتهها از رأیگیری، هیچ توافق روشنی برای تشکیل دولت جدید حاصل نشده و اختلافات درون ائتلاف «چارچوب هماهنگی» میان جریانهای شیعه نزدیک به تهران، روند تصمیمگیری را به بنبست کشانده است.
به گفته منابع عراقی، بخشی از این گروهها در پی افزایش نقش و نفوذ خود، بهطور مستقل با احزاب کرد و سنی وارد مذاکره شدهاند؛ رویکردی که انسجام داخلی این ائتلاف را تضعیف کرده و مسیر تشکیل دولت را دشوارتر ساخته است. همزمان، منابعی در اقلیم کردستان عراق گزارش دادهاند که واشینگتن بهصراحت به بغداد هشدار داده است: در صورت سپردن هر وزارتخانهای به گروههای مسلح وابسته به جمهوری اسلامی، آمریکا دولت آینده عراق را به رسمیت نخواهد شناخت.
در بغداد، موضوع انتخاب نخستوزیر نیز به گره تازهای تبدیل شده است. اگرچه جریانهای شیعه و کرد درباره باقی ماندن ریاستجمهوری در اختیار کردها توافق دارند و تهران نیز با آن مخالفتی ندارد، اما احتمال انتخاب یک نخستوزیر سنی، نگرانیهایی جدی را در جمهوری اسلامی برانگیخته است. در همین حال، مخالفت گسترده با نخستوزیری دوباره محمد شیاع السودانی، فضای سیاسی را پیچیدهتر کرده است، هرچند گفته میشود نزدیکی او به نماینده ویژه رئیسجمهوری آمریکا میتواند بر روند تصمیمگیری اثر بگذارد.
در جبهه منطقهای نیز نشانههای افزایش نگرانی درباره گسترش نفوذ نظامی جمهوری اسلامی در عراق رو به افزایش است. رسانههای اسرائیلی، از جمله وبسایت والا و روزنامه اورشلیمپست، گزارش دادهاند که تهران پس از تضعیف شبکههای نیابتیاش در لبنان، سوریه و غزه، تمرکز راهبردی خود را به عراق منتقل کرده و پشتیبانی نظامی از گروههای عراقی را افزایش داده است. ارتش و موساد، به گفته این گزارشها، خود را برای مقابله با «تهدید فزاینده» این گروهها آماده میکنند.
بر پایه ارزیابیهای امنیتی اسرائیل، جمهوری اسلامی تلاش میکند زیرساختی در عراق ایجاد کند که در «روز فرمان» امکان حمله موشکی، پهپادی یا حتی عملیات زمینی علیه اسرائیل فراهم باشد؛ سناریویی که ممکن است از خاک عراق آغاز شده و از طریق سوریه به مرزهای اسرائیل و اردن برسد. اسرائیل یادآوری کرده که در جنگ ۱۲روزه، مراکز لجستیکی مشترک ایران و گروههای وابسته در مرز عراق را هدف قرار داده بود و اکنون نیز پیامهای هشدارآمیز از کانالهای مختلف، از جمله واشینگتن، به دولت عراق منتقل شده است.
در کنار این تحولات، منابع عراقی و اسرائیلی تأکید دارند جمهوری اسلامی پس از ضربات اخیر به شبکههای نیابتیاش، تمرکز خود را بهطور جدی به عراق منتقل کرده و با ارسال تجهیزات پیشرفته و آموزش نیروهای همسو، در پی ایجاد عمق دفاعی تازه برای مقابله احتمالی با اسرائیل است.
تکرار مواضع سختگیرانه واشینگتن درباره پایان دادن به فعالیت این گروهها، تنها یک بیانیه سیاسی نیست؛ بلکه نشانهای از تغییر موازنه قدرت در معادلات امنیتی و سیاسی عراق است. آینده دولت بغداد، میزان استقلال آن از نفوذ خارجی و توانش در مهار نیروهای مسلح خارج از ساختار رسمی، اکنون بخشی جداییناپذیر از رقابت گستردهتر میان جمهوری اسلامی و آمریکا، و همچنین تنش روبهافزایش میان تهران و اسرائیل به شمار میرود.
