تحولات لبنان در هفتههای اخیر وارد مرحله تازهای شده است؛ مرحلهای که با گفتوگوهای مستقیم و بیسابقه میان هیأتهای لبنان و اسرائیل آغاز شد و همزمان با تنشهای فزاینده میان بیروت و جمهوری اسلامی گره خورده است. نخستین نشست رسمی میان نمایندگان دو طرف در ناقوره، پس از دههها قطع گفتوگو، برگزار شد و جوزف عون، رئیسجمهور لبنان، این دور ابتدایی را «مثبت» توصیف کرد و گفت مرحله بعدی مذاکرات در ۲۸ آذر دنبال خواهد شد. او تأکید کرد «هیچ گزینهای جز مذاکره وجود ندارد» زیرا تجربه جنگها نشان داده مسیر دیگری برای حفظ ثبات لبنان باقی نمانده است.
این گفتوگوها تنها چند روز پس از حمله اسرائیل در ضاحیه جنوبی بیروت انجام شد؛ حملهای که به کشتهشدن هیثم علی طباطبایی، فرمانده ارشد حزبالله و از چهرههای نزدیک به جمهوری اسلامی منجر شد. به گفته مقامهای آمریکایی، این عملیات فضای تازهای برای مانور سیاسی اسرائیل ایجاد کرده و فعلاً احتمال عملیات وسیعتر را کاهش داده است.
با این حال، درگیریها در جنوب لبنان ادامه یافت. ارتش اسرائیل در ۱۳ آذر اعلام کرد چندین انبار سلاح حزبالله را در مناطقی که «در دل بافت مسکونی» قرار داشتند، هدف قرار داده است. تلآویو میگوید پیش از حمله هشدارهای لازم را داده و از مهمات دقیق برای کاهش خسارت غیرنظامیان استفاده کرده است. دولت لبنان این حملات را «نقض حاکمیت» دانسته و خواستار خروج اسرائیل از چند پایگاه در داخل خاک خود شده است.
در همین چارچوب، تنش میان بیروت و تهران شدت گرفته است. اظهارات علیاکبر ولایتی مبنی بر اینکه «وجود حزبالله از نان شب برای لبنان واجبتر است» با اعتراض شدید مقامهای لبنانی روبهرو شد. یوسف رَجی، وزیر خارجه لبنان، این سخنان را دخالتآمیز و ناقض حاکمیت ملی خواند و سیاست جمهوری اسلامی در حمایت از حزبالله را یکی از عوامل اصلی بیثباتی دانست.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، در پیامی کتبی به همتای لبنانی خود ضمن اعلام حمایت از «وحدت و تمامیت سرزمینی لبنان» از او برای سفر به تهران دعوت کرد. او مدعی شد تهران در امور داخلی لبنان دخالت نمیکند. با این حال، مقامات لبنانی بارها تأکید کردهاند جمهوری اسلامی با حمایت از حزبالله مانع خلع سلاح این گروه میشود و به تنشهای مرزی دامن میزند. جوزف عون نیز فاش کرده که در دیدار اخیرش با علی لاریجانی، «حرفهای تندی» درباره دخالتهای تهران زده و لاریجانی خشمگین جلسه را ترک کرده است.
در روزهای گذشته، ادعای رسانههای وابسته به جمهوری اسلامی درباره عضویت «۳۰ درصد از نیروهای ارتش لبنان در حزبالله» نیز به منبع بحران تبدیل شد. ارتش لبنان در بیانیهای رسمی این ادعا را «کاملاً نادرست» خواند و گفت هدف چنین ادعاهایی تضعیف «تنها نهاد نظامی ملی» کشور است. رسانههای منتقد حزبالله این اظهارات را «تحریکآمیز و خطرناک» توصیف کردند و گفتند جمهوری اسلامی با چنین سخنانی عملاً اسرائیل را علیه ارتش لبنان تحریک میکند.
در همین حال، آمریکا با میانجیگری تلاش میکند مسیر گفتوگو میان بیروت و تلآویو حفظ شود. مقامهای آمریکایی میگویند هدف از مذاکرات مرزی ایجاد یک منطقه اقتصادی مشترک در جنوب لبنان و «منطقهای عاری از حضور حزبالله و تسلیحات سنگین» است. با این حال، مخالفت حزبالله و حمایت جمهوری اسلامی از این گروه، روند گفتوگوها را دشوار کرده است.
در مجموع، لبنان در نقطهای حساس از تاریخ خود قرار گرفته است؛ جایی که مذاکرات مستقیم با اسرائیل، فشارهای بینالمللی، حملات مرزی و تنشهای روزافزون با جمهوری اسلامی، همگی آینده سیاسی و امنیتی کشور را در وضعیتی شکننده قرار دادهاند. در مرکز این تحولات، نقش تهران و حمایت مستمر آن از حزبالله یکی از مؤثرترین متغیرهاست؛ نقشی که هم مانع خلع سلاح این گروه شده و هم روابط دولت لبنان با متحدان غربی و عربی را پیچیدهتر کرده است.
