در حالی که جنگ اوکراین همچنان ادامه دارد و روابط تهران و مسکو بیش از هر زمان دیگری در مسیر همگرایی نظامی قرار گرفته، گزارشهای تازه از روسیه بار دیگر گمانهزنیها درباره تحویل جنگندههای پیشرفته سوخو-۳۵ به ایران را تقویت کرده است؛ موضوعی که در صورت تحقق، مهمترین تحول در ناوگان سالخورده نیروی هوایی جمهوری اسلامی طی چهار دهه اخیر خواهد بود.
مجله نشنال اینترست در تحلیلی تازه مینویسد کرملین بهدنبال حفظ روابط استراتژیک خود با تهران و تقویت همکاری دفاعی میان دو کشور، احتمالاً مرحله تولید جنگندههای سوخو-۳۵ ویژه ایران را آغاز کرده است. این گزارش زمانی اهمیت بیشتری پیدا میکند که رسانه «یونایتد ۲۴ مدیا» نیز ادعا کرده ساخت بدنه این جنگندهها در چند کارخانه بزرگ هوانوردی روسیه، از جمله کارخانه «یوری گاگارین کومسومولسک-آن-آمور»، «شرکت زِوزدا» و «یاکوولف» بهطور مخفیانه در جریان است.
این خبر پس از آن منتشر شد که اسناد داخلی شرکت دفاعی «روستک» روسیه در ماه اکتبر افشا شد؛ اسنادی شامل بیش از ۳۰۰ فایل که در آنها یک قرارداد ۶.۵ میلیارد دلاری برای فروش ۴۸ فروند سوخو-۳۵ به ایران تشریح شده بود. در این اسناد، کد مشتری ایرانی قابل مشاهده است و زمان تحویل هواپیماها «در دو سال آینده» ذکر شده است. بر اساس همین اطلاعات، هر جنگنده قرار است به سامانه جنگ الکترونیک «خیبینی-ام» و رادار پیشرفته «ایربیس-ای» مجهز شود و مونتاژ نهایی نیز احتمالا در پایگاه هوایی شهید بابایی اصفهان انجام گیرد.
سرتیپ خلبان حمید واحدی، فرمانده وقت نیروی هوایی ارتش، نیز در سال ۲۰۲۳ بهطور کمسابقهای تأیید کرده بود که «ایران به این جنگندهها نیاز دارد»، اما زمان ورود آنها را وابسته به «تصمیم مقامهای عالیرتبه» دانسته بود.
سوخو-۳۵ که نخستین بار در سال ۲۰۰۷ معرفی شد، یکی از پیشرفتهترین جنگندههای روسیه بهشمار میرود. این هواپیمای تکسرنشین با طول ۲۱.۹ متر و وزن بیش از ۳۴ تن، به دو موتور AL-41F1S مجهز است که توان رسیدن به سرعت ۲.۲۵ ماخ را در ارتفاع بالا فراهم میکنند. سقف پروازی ۱۸ هزار متر، برد عملیاتی تا ۳۶۰۰ کیلومتر و توانایی حمل مجموعه گستردهای از موشکهای هوا-به-هوا و هوا-به-سطح، سوخو-۳۵ را به یک پلتفرم رزمی بسیار توانمند تبدیل کرده است؛ قابلیتی که میتواند شکاف عمیق ناوگان فرسوده ایران را تا حدی پوشش دهد.
اما فراتر از ابعاد فنی و نظامی، پرسش اصلی این است که چرا روسیه اکنون در پی تحویل این جنگندهها به ایران است؟
بهگفته تحلیلگران نشنال اینترست، همکاری نظامی دو کشور طی سالهای اخیر، بهویژه پس از جنگ اوکراین و خروج آمریکا از توافق هستهای ۲۰۱۵، به شکل محسوسی افزایش یافته و هر دو کشور در برابر فشارهای بینالمللی، بیش از گذشته به یکدیگر متکی شدهاند. گزارشهای غربی نیز بارها تأیید کردهاند که ایران محمولههای متعددی از پهپادهای شاهد را برای روسیه ارسال کرده و مسکو از همان آغاز جنگ اوکراین از این پهپادها در حملات خود بهره برده است. همین همکاری پهپادی، گمانهها درباره «معامله جنگنده در برابر پهپاد» را تقویت کرده است.
با این حال، برخی تحلیلگران نیز یادآوری میکنند که روسیه در جریان درگیری ۱۲روزه ایران و اسرائیل در تابستان گذشته، از متحد خاورمیانهای خود حمایت عملی نکرد. از این منظر، ارسال سوخو-۳۵ میتواند راهی باشد برای بازگرداندن اعتماد تهران و نشان دادن پایبندی کرملین به همکاری دفاعی میان دو کشور.
در مجموع، ورود احتمالی جنگندههای سوخو-۳۵ به ایران نهتنها یک تحول نظامی برای جمهوری اسلامی محسوب میشود، بلکه پیامهای سیاسی و راهبردی گستردهتری نیز دارد؛ پیامهایی که میتواند بر موازنه قدرت در خاورمیانه، همکاریهای دفاعی محور تهران ـ مسکو، و حتی مناسبات ایران با رقبای منطقهایاش تأثیر بگذارد.
با این همه، ناظران بینالمللی یادآوری میکنند که شایعات مربوط به قرارداد سوخو-۳۵ با ایران، هرچند پرشمار، همیشه با ابهام، تأخیر و عدم شفافیت همراه بوده است. اکنون نیز با وجود اسناد لو رفته و گزارشهای متعدد، پرسش اصلی همچنان پابرجاست: آیا مسکو واقعاً این جنگندهها را در موعد مقرر تحویل خواهد داد، یا این خبر بار دیگر بخشی از نبرد روانی و بازیهای ژئوپلیتیک در سایه جنگ اوکراین است؟
