واشینگتن سه‌شنبه شب شاهد یکی از بی‌سابقه‌ترین نمایش‌های قدرت دیپلماتیک در سال‌های اخیر بود؛ مراسمی که در آن دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، با تشریفاتی کم‌نظیر، محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی را در کاخ سفید مورد استقبال قرار داد. این مراسم که از دروازه جنوبی کاخ سفید برگزار شد، با رژه سواره‌نظام، حضور مقامات ارشد، برافراشتن پرچم‌های آمریکا و عربستان، و پرواز جنگنده‌های آمریکایی بر فراز محوطه کاخ سفید همراه بود؛ نمایشی که فوراً در رسانه‌های بین‌المللی به عنوان «استقبالی تاریخی» بازتاب یافت و نشانه‌ای روشن از اهمیت این دیدار در معادلات جدید منطقه‌ای قلمداد شد.
محمد بن سلمان پس از هفت سال و برای نخستین بار از زمان بحران ۲۰۱۸ وارد واشینگتن شده بود؛ سفری که از ماه‌ها پیش زمینه‌چینی شده و تیم‌های دو طرف بر جزئیات آن کار کرده بودند. ورود او به کاخ سفید بلافاصله فاز جدیدی از مذاکرات پرجزئیات سیاسی و امنیتی میان دو کشور را کلید زد؛ مذاکراتی که به گفته منابع آمریکایی، نه تنها ناظر بر روابط دوجانبه، بلکه معطوف به بازطراحی نقشه امنیتی خاورمیانه است.
ترامپ کمی پس از آغاز گفتگوها اعلام کرد عربستان سعودی حجم سرمایه‌گذاری خود در آمریکا را از ۶۰۰ میلیارد دلار به یک تریلیون دلار افزایش خواهد داد؛ رقمی که آن را «بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری تاریخ یک کشور خارجی در خاک آمریکا» توصیف کرد. او گفت: «این سرمایه‌گذاری یک تریلیون دلاری، فقط یک معامله اقتصادی نیست؛ ستون مهمی در امنیت ملی آمریکا است.»
در ادامه، کاخ سفید از امضای چندین توافق راهبردی خبر داد؛ توافق‌هایی که در جایگاهی بسیار فراتر از عرف میزبان–میهمان قرار می‌گیرند: از جمله توافق استراتژیک دفاعی آمریکا–عربستان (SDA)، قرارداد فروش جنگنده‌های رادارگریز اف–۳۵، همکاری در استخراج و توسعه مواد معدنی حیاتی، مشارکت در حوزه انرژی هسته‌ای غیرنظامی و اعطای دسترسی ویژه عربستان به فناوری‌های پیشرفته هوش مصنوعی. ترامپ همچنین اعلام کرد که ریاض رسماً به جمع متحدان اصلی غیرناتوی آمریکا افزوده شده است؛ جایگاهی که ظرفیت‌های گسترده‌ای در همکاری نظامی، امنیتی و اطلاعاتی ایجاد می‌کند.
اما در میان همه این توافقات، شاید هیچ موضوعی به اندازه پرونده جمهوری اسلامی در مرکز توجه دو طرف قرار نداشت. ترامپ در سخنان خود به صراحت گفت: «جمهوری اسلامی به‌شدت خواهان توافق است. آن‌ها کاملاً مشتاقند و ما گفتگوهایی را آغاز کرده‌ایم.» او همچنین بار دیگر به حملات نظامی اخیر آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران اشاره کرد و گفت این حملات «تهدید هسته‌ای بسیار جدی جمهوری اسلامی را که تنها یک ماه تا ساخت بمب فاصله داشت، از بین برد.» ترامپ با تأکید بر این‌که ایران اکنون «در موقعیتی قرار گرفته که به‌شدت به یک توافق نیاز دارد» ادعا کرد مذاکراتی از پیش آغاز شده و واشینگتن «در مسیر درستی» قرار دارد.
این ادعاها در حالی مطرح می‌شود که طی ماه‌های اخیر، بحران همکاری تهران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی وارد مرحله‌ای بی‌سابقه شده است. بازرسان آژانس ماه‌ها به تأسیسات کلیدی جمهوری اسلامی دسترسی نداشته‌اند و حجم دقیق اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی همچنان نامشخص است. از سوی دیگر، جمهوری اسلامی پس از حملات اسرائیل و آمریکا به مراکز حساس هسته‌ای، همکاری‌های نظارتی را به حداقل رسانده و بخشی از تجهیزات کنترل آژانس همچنان خاموش یا مسدود مانده است. مقام‌های جمهوری اسلامی از یک‌سو مدعی‌اند بخش بزرگی از تأسیسات «تحت آوار» قرار گرفته و فعلاً قابل بازدید نیست، و از سوی دیگر ادعا می‌کنند ذخایر اورانیوم را «قبل از حملات» به محل امن منتقل کرده‌اند. این تناقض‌گویی‌ها، همراه با گزارش‌های محرمانه آژانس درباره عدم شفافیت تهران، فشارهای بین‌المللی را به نقطه انفجار رسانده است.
ترامپ در سخنان خود تلاش کرد این فضای مبهم هسته‌ای را به نفع استراتژی خود تفسیر کند و گفت: «ایران حالا بیش از هر زمان می‌خواهد توافق کند. ما می‌توانیم به توافق خوبی برسیم، توافقی که امنیت آمریکا و متحدانش را تضمین کند.» محمد بن سلمان نیز با تأیید این بخش از سخنان رئیس‌جمهوری آمریکا گفت: «عربستان از هر تلاشی که به توافقی خوب و پایدار منجر شود حمایت می‌کند؛ توافقی که برای ایران، منطقه و جهان سودمند باشد.» او سپس افزود: «ما متحد نزدیک آمریکا هستیم و برای کمک به روند مذاکرات، هر کاری لازم باشد انجام خواهیم داد.»
از سوی دیگر، یکی از محورهای اصلی بحث‌ها موضوع پیمان ابراهیم و احتمال پیوستن عربستان به روند عادی‌سازی روابط با اسرائیل بود. بن سلمان با لحنی محتاطانه اما صریح گفت: «می‌خواهیم بخشی از پیمان ابراهیم باشیم، اما تضمین لازم درباره مسیر راه‌حل دوکشوری ضروری است.» او اضافه کرد که عربستان «به‌دنبال صلحی پایدار برای فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها» است و هر گونه توافق باید «به‌طور شفاف مسیر تشکیل کشور فلسطین را تضمین کند.» ترامپ اعلام کرد گفت‌وگوهای مربوط به این موضوع «مترقی، سازنده و در حال پیشرفت» است و گفت در هفته‌های آینده «بیشتر درباره آن صحبت خواهیم کرد.»
در حوزه نظامی، ترامپ اعلام کرد که عربستان با «بزرگ‌ترین خرید نظامی تاریخ آمریکا» به ارزش حدود ۱۴۲ میلیارد دلار، مجموعه‌ای از تسلیحات پیشرفته از جمله جنگنده‌های اف–۳۵ دریافت خواهد کرد. او همچنین گفت: «ما بهترین تجهیزات نظامی جهان را می‌سازیم، و هیچ کشوری حتی به گرد پای ما هم نمی‌رسد.» رئیس‌جمهوری آمریکا خطاب به ولیعهد سعودی افزود: «عربستان امروز امن‌تر از هر زمان دیگری است و ما می‌خواهیم همین وضعیت حفظ شود.» اشاره ترامپ باز هم به مهار برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی و حملات اخیر آمریکا بود.
در ادامه، ولیعهد سعودی گفت عربستان «در حوزه فناوری‌های نو، هوش مصنوعی، صنایع انرژی و پروژه‌های توسعه‌ای بزرگ» در حال تبدیل شدن به یکی از شرکای کلیدی آمریکا است. او تأکید کرد: «چشم‌انداز همکاری میان عربستان و آمریکا امروز گسترده‌تر از هر زمان گذشته است.»
در کنار تمامی این محورهای همکاری، سفر ولیعهد به آمریکا حامل پیام‌های نمادین نیز بود. از جمله این‌که این نخستین دیدار محمد بن سلمان از کاخ سفید پس از ماجرای جنجالی کشته شدن جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار واشینگتن‌پست، در کنسولگری عربستان در استانبول بود. این قتل که در دوره نخست ریاست‌جمهوری ترامپ رخ داد، در زمان خود بحران بزرگی در روابط ریاض و واشینگتن ایجاد کرد، اما اکنون رئیس‌جمهوری آمریکا آشکارا تلاش می‌کند این پرونده را از دستور کار خارج نگه دارد و مانع تبدیل شدن آن به موضوع اصلی دیدار شود.
آقای ترامپ روز سه‌شنبه در واکنش به پرسش خبرنگاری درباره قتل جمال خاشقچی، در دفاع از محمد بن سلمان گفت: «تا جایی که به این آقا مربوط است، او کار فوق‌العاده‌ای انجام داده است. بسیاری از مردم از آن آقایی که درباره‌اش صحبت می‌کنید خوششان نمی‌آمد. چه او را دوست داشته باشید چه نه، اتفاقی است که افتاده، اما ربطی به او نداشته است. می‌توانیم این مسئله را رها کنیم. نباید مهمان را با چنین سؤالاتی شرمنده کرد.»
محمد بن سلمان نیز در پاسخ، بار دیگر قتل جمال خاشقچی را «اشتباهی بزرگ» خواند و گفت که عربستان «تمام اقدامات لازم را انجام داده تا چنین حادثه‌ای هرگز تکرار نشود.»
در پایان این دیدار تاریخی، ترامپ و ولیعهد سعودی در ضیافت شام مشترک، از «عصر جدید همکاری» میان دو کشور سخن گفتند؛ عصری که شامل پیوندهای عمیق اقتصادی، امنیتی، فناورانه و سیاسی است و بی‌تردید تأثیر آن در معادلات خاورمیانه، رقابت‌های منطقه‌ای، و پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی در ماه‌های آینده آشکار خواهد شد.
