به‌گزارش میدانی و جمع‌بندی‌شده از اوضاع کم‌آبی در کشور، هشدارها از سطوح مختلف حکومتی و کارشناسی در روزهای اخیر شدت گرفته و ظرفیت تأمین آب برای پایتخت و چند کلان‌شهر به مرز بحرانی رسیده است. مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، در سخنانی صریح گفت اگر تا آذرماه بارندگی قابل‌توجهی رخ ندهد، برنامه جیره‌بندی آب در تهران اعمال خواهد شد و در صورت ادامه‌دار بودن خشکسالی، حتی احتمال تخلیه ساکنان برخی نواحیِ شهری مطرح است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران نیز وضعیت منابع سطحی و ذخایر سدهای پایتخت را «قرمز و شکننده» توصیف کرده و هشدار داده که حجم آب پشت سدها به پایین‌ترین حد در شصت سال گذشته رسیده است. او از شهروندان خواست با صرفه‌جویی حداقل ده درصدی، به کمک تأمین آب در دو ماه آتی بیایند؛ پیشنهادی که به‌زعم کارشناسان در کنار اقدامات فوری مدیریت منابع، می‌تواند زمان خریدن برای عبور از پیک بحران را فراهم کند.
در شرق استان، مدیر امور آب کرج اعلام کرده مخزن سد کرج، با ظرفیت اسمی ۱۸۰ میلیون مترمکعب، تنها حدود ۱۴ تا ۳۱ میلیون مترمکعب ذخیره دارد و به‌خاطر کاهش ورودی‌ها و برداشت فعلی، پیش‌بینی شده تا تقریباً دو هفته تأمین آب از این سد با مشکل مواجه شود. ورودی کنونی حدود دو مترمکعب در ثانیه گزارش شده، در حالی که برداشت برای تأمین شرب شهرهای کرج و تهران حدود شش مترمکعب در ثانیه است؛ تناسبی که به‌وضوح نشان می‌دهد ذخیره در حال تخلیه است و بدون بارش مؤثر، مهلت بسیار کوتاه خواهد بود.
وضعیت در مشهد نیز بحرانی توصیف شده؛ مقامات محلی از بررسی طرح جیره‌بندی منطقه‌ای و گزینه‌هایی مانند قطعی برنامه‌ریزی‌شده شبانه برای کنترل مصرف خبر داده‌اند، و هشدار داده‌اند چاه‌های اضطراری که قرار بود پشتیبان باشند به‌تدریج خشک می‌شوند. برای اجرای برخی پروژه‌های انتقال آب، مانند خطوطی که از ارتفاعات به شهرها آب برساند، ارقام سنگین بودجه‌ای مطرح شده است و کارشناسان بر این نکته تأکید دارند که صرفاً تزریق بودجه بدون مدیریت هماهنگ و اصلاح حکمرانی آب، مشکل را حل نخواهد کرد.
آمار رسمی شرکت مدیریت منابع آب نیز تصویر نگران‌کننده‌تری نشان می‌دهد: از آغاز سال آبی جاری تا روزهای اخیر، میانگین بارش‌ها به مراتب پایین‌تر از حد نرمال بوده و در بازهٔ مورد بررسی، ۲۱ استان از ۳۱ استان کشور هیچ بارشی ثبت نکرده‌اند. این داده‌ها، همراه با کاهش ورودی سدها تا حدود ۴۳ درصد نسبت به دورهٔ مشابه سال قبل، نشان‌دهنده تداوم خشکسالی و تشدید خطر کمبود آب در فصل‌های پیشِ روست.
با وجود این واقعیت‌ها، در ماه‌های اخیر بخش‌هایی از مدیریت بحران، بخش عمدهٔ مسئولیت را متوجه شهروندان کرده و بر «صرفه‌جویی» تأکید داشته‌اند؛ اما تحلیلگران محیط‌زیستی و اقتصاددانان هشدار می‌دهند که صرفه‌جویی فردی بدون اصلاحات ساختاری در مصرف کشاورزی، بازنگری در طرح‌های احداث سدهای نامناسب، و توقف برداشت‌های غیرمجاز، صرفاً صورت‌مسئله را پاک می‌کند. کارشناسان می‌گویند کشور نیازمند برنامه‌ای ملی، زمان‌بندی‌شده و شفاف برای تخصیص منابع آب، سرمایه‌گذاری در شبکه‌های انتقال و ذخیره‌سازی پایدار، و بازمهندسی الگوی مصرف است.
در یک جمع‌بندی کوتاه و انتقادی، واقعیت این است که بحران فعلی، بیش از آنکه صرفاً محصول خشکسالی طبیعی باشد، نمایانگر ضعف‌های بلندمدت در مدیریت منابع و تصمیم‌گیری‌های ناکارآمدی است که دهه‌ها ادامه یافته است. وقتی سدهایی در مکان‌هایی ساخته شده‌اند که نباید ساخته می‌شد، وقتی مصرف نامتناسب در بخش‌هایی مانند کشاورزی و صنایع ادامه دارد، و وقتی نهادها به جای اصلاح ساختاری، بار مسئولیت را بر دوش مردم می‌گذارند، نتیجه چیزی جز گسترش بحران و ضربه‌پذیری اجتماعی نخواهد بود. مسئولان اگر واقعاً نگران تأمین پایدار آبند، باید از شعار صرفه‌جویی فراتر روند و برنامه‌ای شفاف، عادلانه و علمی برای بازسازی حکمرانی آب ارائه دهند.
