عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، بامداد دوشنبه وارد نیویورک شد تا در هشتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد شرکت کند. رسانه‌های داخلی گزارش دادند او در این سفر علاوه بر حضور در جلسات رسمی، دیدارهایی با همتایان خارجی و اصحاب رسانه خواهد داشت. فردا نیز مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور جمهوری اسلامی، به نیویورک می‌رود تا در صحن سازمان ملل سخنرانی کند.
نشست امسال مجمع عمومی از اول تا هفتم مهرماه ادامه خواهد داشت. در حالی که هیأت حاکمه ایران آن را فرصتی برای «تبیین مواضع» معرفی می‌کند، نگاه‌ها در داخل و خارج متفاوت است. بسیاری می‌پرسند: آیا این سفر می‌تواند تغییری واقعی ایجاد کند یا تنها بازتکرار تجربه‌های شکست‌خورده گذشته است؟
مرتضی مکی، تحلیلگر مسائل سیاست خارجی، می‌گوید این سفر با سفرهای رئیسی و روحانی تفاوت دارد زیرا ایران پس از جنگ ۱۲ روزه و در آستانه فعال‌سازی مکانیسم ماشه با بحران تازه‌ای روبه‌روست. به گفته او، پزشکیان شاید بتواند در نیویورک با مقامات اروپایی گفت‌وگو کند و اعتمادشان را برای ادامه همکاری با آژانس جلب نماید. مکی حتی از احتمال یک «سوپرایز دیپلماتیک» سخن گفته است.
اما در داخل کشور، رسانه‌ها و جناح‌های سیاسی تفسیرهای متناقضی ارائه می‌دهند. روزنامه جوان، وابسته به اصولگرایان، دولت پزشکیان را وارث «خسارت‌های اصلاحات» نامید و به پیشنهاد برخی برای دیدار احتمالی با دونالد ترامپ تاخت. این روزنامه تاکید کرد که تجربه برجام نشان داده گفت‌وگوهای نمایشی با آمریکا نه تنها نتیجه‌ای نداشته بلکه بحران‌ها را تشدید کرده است.
روزنامه فرهیختگان نیز با اشاره به درخواست اصلاح‌طلبان برای اعطای «اختیارات ویژه» به پزشکیان هشدار داد این «ایده‌های رمانتیک» تنها چند ماه پس از حمله آمریکا و اسرائیل به خاک ایران، تله‌ای بیش نیست. این روزنامه نوشت تنها راه ممکن، نشان دادن قدرت و پرهیز از مذاکره از سر ضعف است؛ وگرنه دستاوردی جز «تقریباً هیچ» در پی نخواهد داشت.
در مقابل، روزنامه هم‌میهن خواستار آن شد که پزشکیان با «اختیار کامل» به نیویورک برود و اگر چنین اختیاری ندارد، اساساً سفر نکند.
روزنامه اعتماد نیز تاکید کرد این سفر نباید صرفاً تشریفاتی باشد و تنها به یک سخنرانی کلیشه‌ای محدود شود. به گفته کارشناسان اصلاح‌طلب، ایران نیازمند دیپلماسی پویا و واقعی است و باید از ظرفیت‌های منطقه‌ای مانند مصر، عربستان و عراق و همچنین گفت‌وگو با تروئیکای اروپایی استفاده کند.
در این میان، روزنامه کیهان، ارگان نزدیک به رهبر جمهوری اسلامی، بار دیگر تیتر یک خود را به حمله علیه اصلاح‌طلبان اختصاص داد و پیشنهاد دیدار احتمالی با ترامپ را «نسخه کودکانه غربگرایان» خواند.
این روزنامه مدعی شد ۲۲ سال مذاکره بی‌حاصل با غرب نه تنها هیچ دستاوردی نداشته بلکه به «رکورد منفی در تاریخ دیپلماسی جهان» تبدیل شده است. کیهان با زبانی تمسخرآمیز اصلاح‌طلبان را متهم کرد که برای حل بحران اقتصادی حتی حاضرند «سلام‌علیک» یا «تماس تلفنی» با ترامپ را به‌عنوان نسخه‌ای نجات‌بخش معرفی کنند و نوشت این جریان «چنان خود را در برابر آمریکا حقیر می‌بیند که حاضر است حتی دستورات تحقیرآمیز ترامپ را هم اجرا کند».
این روزنامه در ادامه پا را فراتر گذاشت و پیشنهادهای چهره‌هایی چون کرباسچی، مرعشی، ابطحی، علی مطهری و حتی محمود سریع‌القلم را به تمسخر گرفت و آنها را «پوست موز زیر پای رئیس‌جمهور» در آستانه سفر نیویورک دانست. کیهان مدعی شد جریان اصلاح‌طلب می‌کوشد نسخه «تسلیم» را در زرورق «فرصت دیپلماتیک» بپیچد.
همزمان، برخی فعالان اصولگرا مانند اسدالله بادامچیان تاکید کرده‌اند ایران باید در برابر «زیاده‌خواهی‌های غرب» مقاومت کند و به تهدید مکانیسم ماشه تن ندهد. او جنگ مستقیم میان ایران و اسرائیل را نامحتمل دانست، اما گفت دشمنان با «جنگ روانی» سعی دارند فضای داخلی را ملتهب سازند.
با این حال، کارشناسان داخلی که نگاهی واقع‌بینانه‌تر دارند سه شرط را برای موفقیت این سفر برشمرده‌اند:
یک ـ اختیار کامل رئیس‌جمهور برای تصمیم‌گیری و مذاکره واقعی، نه صرفاً اجرای دستورالعمل‌های از پیش تعیین‌شده.
دو ـ تمرکز بر دیپلماسی چندجانبه با اروپا، آژانس و کشورهای منطقه، و استفاده از هر گونه تماس با آمریکا تنها به‌عنوان ابزاری تاکتیکی و نه هدفی نهایی.
سه ـ اجتناب از تکرار نمایش‌های تشریفاتی و سخنرانی‌های بی‌دستاورد در صحن سازمان ملل.
به‌روشنی دیده می‌شود که این سفر در فضایی از اختلاف‌نظرهای شدید داخلی و بحران‌های بین‌المللی صورت می‌گیرد. مقامات جمهوری اسلامی در حالی به نیویورک می‌روند که مکانیسم ماشه فعال شده، اقتصاد کشور زیر فشار تحریم‌ها خم شده، و همزمان جناح‌های حکومتی بیش از آنکه به راه‌حلی برای مردم بیندیشند، درگیر جنگ لفظی و تسویه‌حساب سیاسی هستند.
اکنون پرسش اصلی این است: آیا پزشکیان و تیم او می‌توانند روزنه‌ای واقعی برای خروج از بحران بگشایند یا این سفر هم چون گذشته، تنها در سطح سخنرانی و عکس یادگاری باقی خواهد ماند؟
