به نوشته روزنامه تلگراف، تازه‌ترین ارزیابی‌ها از برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی حاکی از آن است که تهران با پنهان‌سازی صدها یا حتی هزاران سانتریفیوژ پیشرفته در سایت‌های محرمانه و انتقال بخش زیادی از اورانیوم غنی‌شده به نقاطی ناشناخته، همچنان ظرفیت‌های اصلی خود برای تولید سلاح هسته‌ای را حفظ کرده است. این خبر در شرایطی منتشر می‌شود که حملات هوایی آمریکا و اسرائیل به تأسیسات شناخته‌شده هسته‌ای ایران، هرچند خسارات سنگینی وارد کرده‌اند، اما نتوانسته‌اند زیرساخت‌های کلیدی این برنامه را به‌طور کامل از بین ببرند.
بر اساس گزارش روزنامه تلگراف، سیما شاین، کارشناس باسابقه پرونده هسته‌ای ایران و از مدیران پیشین موساد، هشدار داده که ایران «تقریباً همه ملزومات ساخت بمب هسته‌ای» را دارد. او گفته: «مطمئنم که آن‌ها جایی پنهان دارند که در آن صدها، اگر نگوییم هزاران، سانتریفیوژ مستقر است و مواد غنی‌شده هم در چند نقطه مختلف ایران نگهداری می‌شود.» به گفته شاین، هرچند جمهوری اسلامی در حال حاضر آماده تولید بمب هسته‌ای نیست، اما ظرفیت فنی و زیرساختی لازم را دارد و می‌تواند در آینده چنین کاری انجام دهد.
این هشدار در حالی مطرح می‌شود که بر اساس یک گزارش محرمانه مقدماتی در آمریکا، حملات هوایی دستور داده‌شده توسط دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، به تأسیسات هسته‌ای ایران، تنها توانسته برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی را چند ماه به عقب بیندازد. مقام‌های آمریکایی به نیویورک تایمز گفته‌اند که هرچند این حملات دو سایت هسته‌ای را مسدود کرده، اما ساختمان‌های زیرزمینی مقاوم در برابر بمباران را نابود نکرده‌اند. به باور کارشناسان، جمهوری اسلامی همچنان کنترل بیشتر مواد هسته‌ای خود را در دست دارد و می‌تواند در عرض شش ماه بمب بسازد.
به نوشته تلگراف، حملات گسترده اخیر آمریکا به تأسیسات فردو، نطنز و اصفهان، برای نخستین بار از بمب‌های فوق سنگین GBU-57 استفاده کرد که توان نفوذ ۶۰ متری در زمین دارد. در این حملات ۱۴ بمب از این نوع استفاده شد و تصاویر ماهواره‌ای نشان داد که تأسیسات هدف قرار گرفته‌اند. اما عمق قرارگیری سالن‌های غنی‌سازی در فردو – بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ متر زیر زمین، تردیدهایی را درباره موفقیت کامل این حملات ایجاد کرده است.
روزنامه بریتانیایی تلگراف از سایتی دیگر پرده برداشته که گفته می‌شود حتی از فردو هم دشوارتر خواهد بود. این تأسیسات در مجاورت سایت نطنز و در دل کوه‌های کولنگ قرار دارد. دو سال پیش رسانه‌های بین‌المللی از عملیات حفاری و ساخت‌وساز در این منطقه خبر داده بودند و اعلام کردند که جمهوری اسلامی در حال احداث مرکزی مخفی در دل کوه است.
حالا اطلاعات تازه‌ای منتشر شده که جزئیات بیشتری از این سایت مرموز را روشن می‌کند. کوه کولنگ بیش از ۱۶۰۰ متر ارتفاع دارد، حدود ۶۵۰ متر بیشتر از کوهی که سایت فردو در آن ساخته شده است. به همین دلیل به احتمال زیاد عمق این تأسیسات نیز از فردو بیشتر است؛ موضوعی که هرگونه حمله به آن را به‌مراتب دشوارتر می‌سازد.
اما تنها عمق بالا نیست که این سایت را منحصربه‌فرد می‌کند. این مجموعه علاوه بر مرکز پشتیبانی روی زمین، چهار ورودی دارد: دو تونل در شرق و دو تونل دیگر در غرب. در مقایسه، سایت فردو فقط دو ورودی داشت. این ورودی‌های متعدد همراه با عمق بیشتر، احتمال بزرگی و پیچیدگی این مجموعه را افزایش می‌دهد.
طبق اطلاعات از قبل داده شده، جمهوری اسلامی در سایت فردو توانسته بود اورانیوم را تا غنای ۶۰ درصدی برساند. چند روز پیش از حمله آمریکا به فردو، تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دادند که کامیون‌های متعددی در ورودی این سایت تجمع کرده‌اند. تلگراف به نقل از یک منبع مطلع در برنامه هسته‌ای ایران می‌نویسد که اورانیوم غنی‌شده از فردو به مکان مخفی دیگری منتقل شده است؛ ادعایی که البته پیت هکست، وزیر دفاع آمریکا، آن را رد کرد.
با این حال اگر اورانیوم واقعاً از فردو خارج شده باشد، سایت کوه کولنگ با ویژگی‌هایی که تاکنون از آن بدست آمده می‌تواند یکی از گزینه‌های اصلی برای نگهداری آن باشد. افشای جزئیات این مرکز زیرزمینی در شرایطی صورت می‌گیرد که جمهوری اسلامی همچنان بر ادامه برنامه هسته‌ای خود پافشاری می‌کند.
در همین زمینه، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، چنین گفته است:
«حق ایران برای بهره‌مندی از انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای همچنان محفوظ است. ایران بر اساس معاهده عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای و به ویژه مفاد همین معاهده، کاملاً حق دارد از انرژی هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز استفاده کند و مصمم است تحت هر شرایطی این حق را حفظ کند.»
با وجود ادعا و تأکید جمهوری اسلامی بر صلح‌آمیز بودن برنامه‌اش، خبرها از ادامه فعالیت‌ها، نگرانی‌های جامعه جهانی را افزایش داده است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بار دیگر خواستار «دسترسی بدون قید و شرط» به سایت‌های هسته‌ای ایران شده است.
در همین حال، اولاف شولتس، صدراعظم آلمان نیز خطاب به تهران گفت:
«ایران باید نهایتاً و به‌طور شفاف و سریع اعلام کند که به دنبال سلاح هسته‌ای نیست. این مطالبه مشترک سه کشور اروپایی و ایالات متحده آمریکاست. تصمیم مجلس ایران برای تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این زمینه پیام کاملاً اشتباهی را ارسال می‌کند.»
در سال‌های گذشته، جمهوری اسلامی حدود ۶ هزار سانتریفیوژ پیشرفته را در سایت‌های مختلف برای غنی‌سازی در اختیار داشته که بسیاری از آن‌ها از دید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دور بوده‌اند. اکنون مؤسسه علوم و امنیت بین‌المللی بر این باور است که جمهوری اسلامی ممکن است در سایت کولنگ، صدها یا حتی هزاران سانتریفیوژ را مستقر کرده باشد.
بر اساس تحلیل تصاویر ماهواره‌ای، جمهوری اسلامی ساخت این سایت‌ها را چند سال پیش آغاز کرده است. تصاویر ماهواره‌ای کوه کولنگ از اواخر سال ۱۳۹۸ هیچ نشانه‌ای از سایت هسته‌ای نشان نمی‌داد، اما تصاویر سال‌های بعد به‌وضوح مشخص می‌کنند که ایران از همان زمان کار این پروژه را شروع کرده و در سال‌های بعد آن را حتی گسترش هم داده است. تصاویر سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهند که تونل‌های ورودی ساخته و نصب شده‌اند. این تصاویر دقیقاً تأیید می‌کنند که فعالیت‌های ساختمانی برای ایجاد تأسیسات زیرزمینی، مشابه سایر سایت‌های هسته‌ای، در جریان بوده است.
آخرین تصاویر ماهواره‌ای از کوه کلنگ، بزرگی این سایت را بیش از پیش نمایان می‌سازد. در حالی که نگاه جهان همچنان بر تأسیسات هسته‌ای فردو، نطنز و اصفهان متمرکز است، جمهوری اسلامی شاید در گوشه‌ای دیگر از خاک ایران برنامه هسته‌ای خود را ادامه دهد.
خانم شاین در گفت‌وگو با تلگراف تأکید کرده که اسرائیل و آمریکا «بدون تردید خسارات عظیمی» به سایت‌های شناخته‌شده وارد کرده‌اند، اما تأسیسات محرمانه‌ای نیز وجود دارند که تقریباً قطعی است که از حملات در امان مانده‌اند. او یادآوری کرد که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چهار سال است به سایت‌های کلیدی ایران دسترسی نداشته و همین موضوع بر نگرانی‌ها افزوده است. به گفته او، جمهوری اسلامی احتمالاً پیش از حملات، بخشی از اورانیوم ۶۰ درصدی خود را که کافی برای تولید چندین بمب هسته‌ای پس از تکمیل غنی‌سازی است، به مکان‌های دیگر منتقل کرده است.
طبق ارزیابی‌های آژانس، ایران دست‌کم ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۶۰ درصد دارد که در صورت غنی‌سازی به ۹۰ درصد، سطح مورد نیاز برای سلاح، برای تولید ۹ تا ۱۰ بمب کافی خواهد بود. هنوز مشخص نیست چه مقدار از این مواد در حملات اخیر نابود شده یا دست‌نخورده باقی مانده است.
در بخشی دیگر از گزارش روزنامه تلگراف آمده که ایران مقادیر زیادی اورانیوم با غنای ۲۵ درصدی نیز دارد که می‌تواند با کمک سانتریفیوژهای پیشرفته به راحتی تا سطح تسلیحاتی غنی شود. شاین تأکید کرد: «آن‌ها دقیقاً می‌دانند چگونه این کار را انجام دهند. این چیزی نیست که بلد نباشند.»
گزارش تلگراف همچنین به نقل از یک منبع دیگر، که نامش فاش نشده، می‌نویسد که هرچند بسیاری از مواد غنی‌شده به محل‌های دیگری منتقل شده، اما این مکان‌ها برای سرویس‌های اطلاعاتی غرب شناخته‌شده هستند. این منبع تأکید کرد که دو «گلوگاه» اصلی برنامه هسته‌ای ایران، یعنی فرایند غنی‌سازی و فناوری ساخت سلاح، به شدت آسیب دیده‌اند، هرچند کار نابودی کامل آن‌ها هنوز به پایان نرسیده است.
این منبع به تلگراف گفت: «هدف رسیدن به نابودی صد درصدی بود. آیا به این هدف رسیده‌ایم؟ نه. اما توانستیم بخش عمده‌ای از ظرفیت را از کار بیندازیم.» او افزود که عملیات نظامی علیه برنامه هسته‌ای ایران همچنان ادامه دارد و اسرائیل حملات خود به زیرساخت‌های هسته‌ای را متوقف نکرده است.
از سوی دیگر، مقام‌های ایرانی در گفت‌وگو با تلگراف مدعی شده‌اند که سپاه پاسداران همه چیز را تحت کنترل دارد و امنیت مواد هسته‌ای تضمین شده است. یک مقام رسمی جمهوری اسلامی گفته است: «خیلی‌ها حتی در بالاترین سطوح نمی‌دانند این اورانیوم کجاست. دنبالش نگردید، امن است و برای هیچ‌کس خطری ندارد.»
بر اساس گزارش تلگراف، شواهد تازه نشان می‌دهد جمهوری اسلامی با پنهان‌کاری نظام‌مند، سانتریفیوژها و ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود را در سایت‌های مخفی پراکنده کرده و به‌رغم حملات سنگین آمریکا و اسرائیل، ظرفیت‌های کلیدی تولید سلاح هسته‌ای را حفظ کرده است. این رویکرد نه‌تنها تعهدات ایران به معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را بی‌اعتبار می‌کند، بلکه امنیت منطقه را به‌شدت تهدید می‌کند. در حالی که تهران مدعی اهداف صلح‌آمیز است، ادامه این سیاست مخفی‌کاری و نظامی‌گری، نشانگر بی‌اعتنایی آشکار جمهوری اسلامی به مسئولیت‌های بین‌المللی و منافع مردم ایران است.
