دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، روز یکشنبه ۴ خرداد برابر با ۲۵ مه با بیان این که مذاکرات با ایران بر سر برنامه هسته‌ای این کشور “پیشرفت جدی” داشته افزود که نتیجه مذاکرات هنوز مشخص نیست.
او به خبرنگاران گفت: «ما مذاکرات بسیار بسیار خوبی با ایران داشته‌ایم و نمی‌دانم که آیا در دو روز آینده چیز خوبی به شما خواهم گفت یا بد، اما احساس می‌کنم که ممکن است چیز خوبی به شما بگویم.»
ترامپ که بارها به تهران در مورد “اقدام نظامی در صورت شکست دیپلماسی” هشدار داده است، گفت که هنوز امیدوار است توافقی برای جلوگیری از تشدید بیشتر تنش حاصل شود. او افزود: «دوست دارم این اتفاق بیفتد زیرا دوست ندارم ببینم هیچ بمبی ریخته شود و افراد زیادی کشته شوند.»
ایالات متحده جمهوری اسلامی را به تلاش برای دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای متهم می‌کند. تهران این اتهام را رد می‌کند و اصرار دارد که فعالیت‌های هسته‌ای این کشور صرفاً برای اهداف غیرنظامی است.
مذاکرات میان دو کشور با میانجیگری عمان در حال انجام است. وزیر امور خارجه عمان، بدر البوسعیدی، روز جمعه ۲ خرداد برابر با ۲۳ مه در اکس نوشت که در دور پنجم مذاکرات در روز جمعه “پیشرفت‌هایی نه چندان قطعی” حاصل شده است. وی افزود: «امیدواریم در روزهای آینده مسائل باقی‌مانده را روشن کنیم.»
هنوز مشخص نیست که طرفین چه زمانی دوباره با هم دیدار خواهند کرد.
خواست واشنگتن از تهران این است که غنی‌سازی اورانیوم را به طور کامل متوقف کند چرا که آن را برای جلوگیری از توسعه سلاح‌های هسته‌ای توسط جمهوری اسلامی حیاتی می‌داند.
تهران این درخواست را رد کرده است، اما در مقابل به محدود کردن برنامه اتمی خود و پذیرش بازرسی‌های سختگیرانه‌تر تمایل نشان داده است.
روزنامه جروزالم پست هم روز یکشنبه ۴ خرداد به نقل از منابع آگاه نوشته که مقام‌های ارشد بریتانیا، آلمان و فرانسه به دولت ترامپ هشدار داده‌اند که ایران عمداً مذاکرات بر سر یک توافق هسته‌ای جدید را به تعویق می‌اندازد تا در صورت عدم دستیابی به توافق، امکان اعمال تحریم‌ها را از بین ببرد.
طبق توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵، کشورهای مشمول توافق برجام این اختیار را دارند که در پاسخ به نقض‌های عمده تعهدات هسته‌ای ایران، از طریق “اسنپ بک” یا “مکانیسم ماشه” تحریم‌های گسترده شورای امنیت سازمان ملل متحد را علیه ایران اعمال کنند.
اما این گزینه با انقضای برخی مفاد این توافق پس از ماه اکتبر سال جاری در دسترس نخواهد بود. طرف‌های اروپایی صراحتا اعلام کرده‌اند که اگر تا ماه اوت امسال یک “توافق هسته‌ای جدید و معنا‌دار” به دست نیاید، این مکانیسم را فعال خواهند کرد. چنین چیزی به معنای تحریم‌های گسترده علیه ایران خواهد بود و راه را برای هرگونه اقدام نظامی نیز هموار می‌کند.
در همین رابطه عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران در نشست خود با کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی تهدید کرده که اگر مکانیسم ماشه فعال شود، واکنش جمهوری اسلامی سخت خواهد بود.
عباس عراقچی دو روز پس از پایان پنجمین دور مذاکرات در شهر رم به خبرنگاران گفت که ایران در حال بررسی راهکارهای عمان برای رفع موانع است.
او که در مراسمی به مناسبت “روز آفریقا” در تهران به پرسش‌های خبرنگاران پاسخ می‌داد، جزییات بیشتری در این رابطه مطرح نکرد.
عراقچی همچنین در نشست روز یکشنبه با نمایندگان کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت که موضوع غنی‌سازی از نظر ما روشن است: «با صبر و آرامش مذاکره می‌کنیم و از حقوق مردم کوتاه نمی‌آییم که از جمله آن بحث غنی‌سازی است.»
پیش از این نیز برخی منابع خبری ایرانی گزارش کرده بودند که گره اصلی مذاکرات، “ضرورت تداوم غنی‌سازی در داخل ایران” است.
همچنین در روزهای گذشته رسانه‌های داخلی ایران اظهارات و اخباری مبنی بر “به نتیجه نرسیدن مذاکرات” و احتمال پایان این گفت‌وگوها منتشر کرده بودند.
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی نیز روز سه‌شنبه ۳۰ اردیبهشت در مراسم سالگرد ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری پیشین جمهوری اسلامی، مذاکره با آمریکا را بی‌نتیجه خواند و اعلام کرد، این مذاکرات به‌احتمال زیاد به نتیجه‌ای نخواهد رسید. او همچنین ضمن انتقاد از مواضع آمریکا درباره غنی‌سازی اورانیوم گفت، ایران منتظر “اجازه” کسی نخواهد ماند.
با موقعیت کنونی، چشم‌انداز مذاکرات هسته‌ای میان جمهوری اسلامی و آمریکا در وضعیت مبهمی قرار دارد. به نظر می‌رسد که تأکید ایران بر تداوم غنی‌سازی، احتمال توافق در کوتاه‌مدت را کاهش داده است.
با این حال جمهوری اسلامی در شرایط کنونی به دلایل اقتصادی و منطقه‌ای به یک توافق نیاز دارد. فشار تحریم‌ها باعث کاهش دسترسی به منابع ارزی، محدودیت در واردات کالاهای استراتژیک و دشواری در جلب سرمایه‌گذاری خارجی شده است. در کنار آن، نارضایتی عمومی ناشی از تورم و کاهش قدرت خرید مردم، جمهوری اسلامی را برای کاهش تنش‌ها و باز کردن مسیرهای مالی بین‌المللی تحت فشار قرار داده است.
همچنین مقام‌های عمانی روز یکشنبه ۴ خرداد از سفر دو روزه مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری ایران به عمان خبر داده‌اند.
بر اساس بیانیه دیوان سلطنتی عمان، موضوعاتی در راستای خدمت به منافع دو کشور و مسائلی در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی مورد بحث و تبادل نظر قرار خواهد گرفت.
با توجه به نقش عمان به‌عنوان میانجی در مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا، این پرسش مطرح می‌شود که آیا سفر پزشکیان به عمان می‌تواند به‌عنوان گامی در جهت احیای گفت‌وگوهای هسته‌ای یا کاهش تنش‌ها در منطقه تلقی شود یا خیر.
اگرچه جزئیات بیشتری از اهداف این سفر منتشر نشده است، اما احتمال ارتباط این سفر با تحولات هسته‌ای و دیپلماسی منطقه‌ای وجود دارد.
