علی خامنهای روز سهشنبه ۳۰ اردیبهشت برابر با ۲۰ مه در مراسم سالگرد سالگرد کشتهشدن ابراهیم رئیسی، رئیسجمهور پیشین رژیم جمهوری اسلامی، گفت که مذاکرات غیرمستقیم با ایالات متحده درباره برنامه هستهای ایران به احتمال زیاد نتیجهای نخواهد داشت.
وی با اشاره به رویکرد رئیسی گفت: «ایشان در اولین مصاحبهاش صراحتاً اعلام کرد: خیر، مذاکره مستقیم با آمریکا نمیکنیم. او نگذاشت دشمن ادعا کند که با تهدید یا تطمیع، ایران را به پای میز مذاکره کشانده است.»
خامنهای افزود: «در دوره رئیسی، مذاکرات غیرمستقیم بود، مانند اکنون، اما بدون نتیجه. حالا هم گمان نمیکنیم به نتیجه برسد. نمیدانیم چه خواهد شد.»
او به طور مشخص به دیدگاه مقامهای آمریکایی در مورد ممنوعیت غنیسازی در خاک ایران اشاره کرد و گفت: «طرف آمریکایی که در این مذاکراتِ غیرمستقیم وارد صحبت میشوند، گفتوگو میکنند، سعی کنند یاوهگویی نکنند».
او با استفاده از عبارت «غلط زیادی» خطاب به مقامهای آمریکایی گفت: «اینکه بگویند ما به ایران اجازۀ غنیسازی نمیدهیم، این غلط زیادی است. کسی منتظر اجازۀ این و آن نیست. جمهوری اسلامی سیاستی دارد، روشی دارد، سیاست خودش را تعقیب میکند».
مقامهای ایالات متحده از جمله دونالد ترامپ، مارکو روبیو، وزیر خارجه، و استیو ویتکاف، مذاکرهکنندهٔ اصلی آمریکا در گفتوگو با ایران، گفتهاند که تهران نمیتواند غنیسازی اورانیوم داشته باشد، این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران غنیسازی را «خط قرمز» خود دانسته است.
رئیسجمهور ایالات متحده ۲۶ اردیبهشت به شبکه تلویزیونی فاکس نیوز گفت که «ما به هر حال به یک راهحل خواهیم رسید. خشونتآمیز یا غیرخشونتآمیز؛ و من به شدت غیرخشونتآمیز را ترجیح میدهم».
آقای ترامپ در پاسخ به پرسشی دربارهٔ سرنوشت برنامه هستهای غیرنظامی ایران گفت: «آنها نفت عظیمی دارند. برای ۳۰۰ سال نفت دارند و نفت مرغوبی هم دارند… وقتی این همه نفت دارید چه نیازی به برنامه هستهای غیرنظامی هست؟ متوجه نمیشوم».
رهبر جمهوری اسلامی در ادامه تأکید کرد: «جمهوری اسلامی سیاستی دارد و روشی دارد؛ سیاست خودش را دنبال میکند.» خامنهای همچنین وعده داد که در آینده توضیح خواهد داد «چرا طرفهای غربی و آمریکایی اصرار دارند که در ایران غنیسازی نباشد، تا مردم بدانند نیت طرف چیست.»
دفاع خامنهای از مذاکرات غیرمستقیم در حالی است که برخی چهرهها، حتی در داخل ایران، مذاکرات غیرمستقیم هستهای با آمریکا را مورد انتقاد قرار دادهاند. آنها معتقدند این شیوه مذاکره به دلیل فقدان شفافیت و تعامل مستقیم، یکی از موانع اصلی عدم دستیابی به توافق است. این منتقدان استدلال میکنند که مذاکرات غیرمستقیم از طریق میانجیهایی مانند عمان، فرصت چانهزنی مؤثر را محدود میکند.
در همین حال، عباس عراقچی وزیر خارجه جمهوری اسلامی پس از سخنرانی علی خامنهای گفت: «ما شاهد مواضع کاملاٌ غیر معقول و غیرمنطقی آمریکاییها هستیم.»
او افزود: «بحث غنیسازی اصلا موضوع قابل مذاکرهای نیست.»
عراقچی با اشاره به سخنان خامنهای در خصوص مواضع آمریکاییها در مذاکرات، گفت که «رهبری امروز تکلیف را کاملا روشن کرد.»
دقایقی پس از سخنان خامنهای درباره مذاکرات با آمریکا، قیمت دلار در بازار آزاد ایران افزایش یافت.
همچنین، کاظم غریبآبادی، معاون وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، از دریافت پیشنهادی برای دور پنجم مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا خبر داد که در حال بررسی است.
لارنس نورمن، خبرنگار روزنامه والاستریت جورنال، روز دوشنبه خبر داده بود که پنجمین دور گفتوگوهای آمریکا و ایران ممکن است از ۲۴ تا ۲۵ مه برابر با چهارم و پنجم خرداد در رم برگزار شود.
او در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «شنیدهام که گفتوگوهای بعدی ایران برای آخر این هفته در رم تنظیم شده است».
خبرگزاری رویترز هم سهشنبه پس از سخنرانی خامنهای گزارش داد که با وجود انتظارها برای برگزاری دور پنجم مذاکرات در روزهای آینده در رم، مذاکرات هستهای در وضعیت متزلزلی قرار دارد.
این خبرگزاری نیز تایید کرد که ایران و ایالات متحده در مسئله غنیسازی اورانیوم دچار اختلاف شدهاند.
دونالد ترامپ رییسجمهور آمریکا بارها هشدار داده که اگر ایران به توافقی برای حل مسئله برنامه هستهای مورد مناقشه نرسد، با بمباران و تحریمهای شدید روبهرو خواهد شد.
ترامپ در نخستین دوره ریاستجمهوری خود، ایالات متحده را از توافق دوران باراک اوباما میان ایران و قدرتهای جهانی خارج کرد. آن توافق موسوم به برجام محدودیتهای سختی بر برنامه هستهای ایران اعمال میکرد اما غنیسازی اورانیوم در ایران را به رسمیت شناخته بود.
ترامپ برجام را «یکطرفه و به نفع ایران» خواند و تحریمهای گستردهای را مجددا علیه ایران اعمال کرد.
جمهوری اسلامی نیز در پاسخ، سطح غنیسازی اورانیوم خود را افزایش داد.
دو کشور تا کنون چهار دور مذاکره با میانجیگری عمان در مسقط و رم انجام دادهاند و آقای ترامپ روز ۲۶ اردیبهشت گفت که آمریکا پیشنهادی را در مورد برنامه هستهای جمهوری اسلامی در اختیار مقامات تهران قرار داده است و تهران باید سریع اقدام کند.
مقامهای جمهوری اسلامی گفتهاند که هنوز «پیشنهاد مکتوبی» از ایالات متحده دریافت نکردهاند.
مذاکرات غیرمستقیم برای احیای توافق یا دستیابی به توافقی جدید ادامه دارد، اما به نظر میرسد بحثها بر سر غنیسازی اورانیوم پس از دور چهارم مذاکرات در مسقط عمان تشدید شده است. این موضوع نشان میدهد که اکنون طرفین به بخشهای چالشبرانگیز مذاکرات هستهای و به خط قرمزهای یکدیگر نزدیکتر شدهاند.