خبرنگار روزنامه «وال‌استریت ژورنال» لارنس نورمن در پیامی در «ایکس» گفت که بر اساس شنیده‌هایش، برگزاری دور پنجم مذاکرات میان جمهوری اسلامی ایران و آمریکا برای آخر همین هفته برابر با شنبه یا یکشنبه، سوم یا چهارم خردادماه در رُم برنامه‌ریزی شده است.
این در حالیست که از یکسو مقامات جمهوری اسلامی می‌گویند، اگر آمریکا دنبال غنی‌سازی صفر درصد باشد، مذاکرات به جایی نمی‌رسد و از سوی دیگر ایالات متحده در روزهای اخیر چندین بار بر غنی‌سازی صفر درصدی تأکید کرده است.
در همین ارتباط مجید تخت‌روانجی معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی گفته است: «به هیچ وجه در موضوع غنی‌سازی کوتاه نمی‌آییم و نخواهیم آمد. درباره غنی‌سازی صفر از ابتدا گفتیم که اگر موضع‌شان این باشد طبیعی است که عملا کار به جایی نخواهد رسید.»
خبرگزاری دولتی «ایرنا» سه‌شنبه ۳۰ اردیبهشت در گزارشی نوشت: «تا به اینجای کار پیش بینی می‌شود گفتگوها به نتیجه مثبتی منجر شود به شرط آنکه ایالات متحده آمریکا دست از قلدری، یکجانبه‌گرایی و اظهارات و مواضع متناقض دست برداشته و حقوق مسلم ایران در دانش هسته‌ای به رسمیت شناخته شود.»
اما استیو ویتکاف نماینده دولت آمریکا در مذاکرات اتمی در مصاحبه با ABC گفته است: «حتی یک درصد غنی‌سازی در ایران را نمی‌توانیم بپذیریم». در واکنش به این سخنان، عباس عراقچی وزیر خارجه جمهوری اسلامی گفت: «چه توافق شود چه نه غنی‌سازی ادامه می‌یابد.»
بعد از سومین گفتگوی فرستادگان جمهوری اسلامی با نمایندگان آمریکا برخی منابع از جمله روزنامه کیهان تهران که به عنوان تریبون علی خامنه‌ای شناخته می‌شود، به دولت مسعود پزشکیان توصیه کرد قید مذاکره را بزند و روی قدرت منطقه‌ای متمرکز شود. اما چهره‌های نزدیک به خامنه‌ای مثل علی لاریجانی و علی شمخانی همچنان نسبت به احتمال دستیابی به یک توافق با آمریکا ابراز امیدواری می‌کردند. با اینهمه اما به نظر می‌رسد شروط دونالد ترامپ سخت‌تر از آن است که پذیرفتن آنها برای جمهوری اسلامی به آسانی صورت بگیرد.
در همین ارتباط، روزنامه اماراتی نشنال به‌نقل از دو مقام بلندپایه جمهوری اسلامی که نامشان را اعلام نکرد، گزارش داد که گفت‌وگوهای جاری میان واشینگتن و تهران به‌دلیل اختلاف نظر درباره غنی‌سازی اورانیوم دچار بن‌بست شده و حکومت ایران دعوت عمان برای دور پنجم مذاکرات را نپذیرفته است.
وبسایت نشنال، دوشنبه ۲۹ اردیبهشت به‌نقل از یکی از مقامات بلندپایه جمهوری اسلامی نوشت که تهران «هنوز» دعوت مطرح‌شده از سوی عمان، میانجی مذاکرات، برای دور پنجم گفت‌وگوها را نپذیرفته است. به‌گفته این وبسایت قرار بود دور پنجم مذاکرات آمریکا و جمهوری اسلامی این جمعه در رم برگزار شود.
نشنال به‌نقل از این مقام نوشته است که اظهارات استیو ویتکاف، نماینده ویژه رییس‌جمهوری آمریکا در امور خاورمیانه که مذاکرات هسته‌ای با جمهوری اسلامی را سرپرستی می‌کند، دلیل نپذیرفتن دعوت عمان از سوی تهران بوده است.
ویتکاف دوشنبه گذشته تاکید کرد که غنی‌سازی، خط قرمزی بسیار روشن برای دولت ترامپ است و این کشور در هیچ توافقی اجازه غنی‌سازی را به ایران نخواهد داد.
به‌نوشته نشنال، این موضع‌گیری، مقامات جمهوری اسلامی را نسبت به مفید بودن ادامه مذاکرات دچار تردید کرده است. تهران تاکید دارد که می‌خواهد در هر توافقی، حق غنی‌سازی را برای برنامه هسته‌ای «صلح‌آمیز» خود با اهداف علمی و کشاورزی حفظ کند.
یک مقام دیگر جمهوری اسلامی که او نیز نخواست نامش فاش شود، به نشنال گفت: «ما نمی‌خواهیم یک دور دیگر مذاکره برگزار شود و دوباره شکست بخورد. بدون حق غنی‌سازی، توافقی در کار نخواهد بود. اما اگر هدف، جلوگیری از تولید سلاح هسته‌ای است، می‌توانیم به توافق برسیم.»
روزنامه نشنال که در امارات متحده عربی منتشر می‌شود، در گزارش خود نوشته است که در رویدادی کم‌سابقه پس از اخذ ویزای مطبوعاتی برای حضور در کنفرانسی به میزبانی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، موفق شد به برخی جزییات مواضع تهران در مذاکرات دست یابد.
به‌نوشته این روزنامه، مقامات جمهوری اسلامی مذاکراتی را که تنها بر موضوع فعالیت‌های هسته‌ای متمرکز است و موضوعات دیگر مانند برنامه موشکی یا سیاست‌های منطقه‌ای تهران را دربر نمی‌گیرد، تاکنون «محترمانه» توصیف کرده‌اند. اما یکی از آنها به این روزنامه گفته است که پافشاری آمریکا بر «صفر بودن غنی‌سازی»، یک «مشکل جدی» است و جمهوری اسلامی از آنچه مواضع بلندپروازانه و متناقض واشینگتن می‌داند، احساس نارضایتی می‌کند.
روزنامه نشنال به‌نقل از مقام دیگر حکومت ایران نوشت: «آمریکا به تهدید و اعمال تحریم‌های جدید متوسل شده است. این موضوع، فضای مذاکرات را تیره کرده است.»
هفته گذشته دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، در جریان سفر خود به کشورهای خلیج‌فارس، از «ملت‌های با وجدان» خواست ایران را منزوی کنند، تا زمانی که این کشور «شریکی متمایل به صلح» شود.
عمان به عنوان میانجی مذاکرات، پیشنهادهایی را برای عبور از بن‌بست کنونی مطرح کرده که از نظر تهران «نکات مثبتی» دارند.
نشنال به‌نقل از یک مقام جمهوری اسلامی افزود: «اگر هیئت ما به رم برود، امیدوارم شرایط تغییر کند و مذاکرات به پیش برود.»
چهار دور نخست مذاکرات تاکنون «عمدتاً به‌صورت غیرمستقیم» برگزار شده‌اند. یکی از مقامات دلایل پرهیز از مذاکره مستقیم را «فشار ناشی از تحریم‌ها و حضور نظامی آمریکا در خاورمیانه» عنوان کرد.
نشنال در گزارش خود خود نوشته است جمهوری اسلامی با ممنوعیت کامل غنی‌سازی مخالفت می‌کند، اما برای مذاکره درباره میزان، سطح و مکان‌های انجام این فعالیت‌ها از خود آمادگی نشان داده است.
یکی از مقامات حکومت ایران به این روزنامه گفت: «در برابر لغو تحریم‌ها، تعداد دستگاه‌ها، سطح غنی‌سازی و محل انجام چنین کاری قابل مذاکره است.»
از زمان خروج دولت ترامپ از توافق پیشین هسته‌ای، جمهوری اسلامی طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین، اورانیوم را تا سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی کرده است و تنها یک گام تا سطح ۹۰ درصدی مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای فاصله دارد.
به‌نوشته نشنال، تهران تاکید دارد که هر توافق جدید باید منطق توافق قبلی، یعنی(برجام) را حفظ کند، اگرچه می‌داند که هیچ‌یک از طرفین دیگر نگاه مثبتی به آن ندارند. ترامپ در سال ۲۰۱۸ آمریکا را از این توافق خارج کرد و آن را «بدترین توافق تاریخ» خواند.
این روزنامه به نقل از یکی از مقامات جمهوری اسلامی نوشت که مذاکره‌کنندگان جمهوری اسلامی در اولین دیدار خود با هیئت آمریکایی گفتند: «ما می‌دانیم شما از برجام خوشتان نمی‌آید، ما هم دیگر آن را دوست نداریم. اما منطق آن هنوز معتبر است؛ یعنی ایجاد اعتماد و شفافیت در برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران در برابر لغو تحریم‌ها.»
به‌نوشته نشنال، مذاکرات هنوز به مرحله جزییات دقیق درباره نحوه لغو تحریم‌ها نرسیده است و تهران تاکید دارد که ابتدا باید موضع دقیق آمریکا درباره غنی‌سازی روشن شود.
این روزنامه در پایان گزارش خود به نقل از یک مقام جمهوری اسلامی نوشته است: «ما هنوز به آن مرحله در مذاکرات نرسیده‌ایم. اول باید بفهمیم موضع آمریکا چیست. اگر بر صفر بودن غنی‌سازی اصرار کنند، توافقی نخواهیم داشت. اما اگر بتوانیم ادامه دهیم و به توافق برسیم، بعدا درباره نحوه رفع تحریم‌ها، چه مرحله به مرحله و چه یکباره، گفت‌وگو خواهیم کرد.»
محافظه‌کاران مخالف ایران در آمریکا و اسرائیل خواهان حذف کامل برنامه هسته‌ای ایران هستند. ایران نیز از فشارهای وارد بر مذاکره‌کنندگان آمریکایی از سوی گروه‌های مخالف توافق آگاه است. یکی از مقامات گفت: «اما این مشکل ما نیست.»
با این حال، جمهوری اسلامی تمایل خود را برای ادامه دیپلماسی و یافتن راه‌حل اعلام کرده است. مقام ایرانی افزود: «ما درک می‌کنیم که این باید یک بازی بُرد-بُرد باشد. ما مشکلی نداریم اگر طرف مقابل پس از مذاکرات، اعلام پیروزی کند – همان‌طور که ما هم می‌توانیم بگوییم پیروز شدیم.»
هرچند به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی به دنبال وقت‌کُشی است، اما موازی با آن احتمال فعال شدن «مکانیسم ماشه» از سوی اروپایی‌ها وجود دارد و همین موضوع اینبار خرید زمان را برای جمهوری اسلامی به شدت دشوار کرده و اگر به زودی با آمریکا به توافقی نرسد، احتمال بازگشت تمام تحریم‌هایی که پس از توافق «برجام» در سال ۲۰۱۵ لغو شده بود وجود دارد.
