طوفان بی‌برقی ایران را درمی‌نوردد، زندگی در تنگنای بحران ناترازی؛ از عدالت اجتماعی تا انرژی

شرکت توزیع برق تهران بزرگ خبر داد که قطعی برق از امروز سه‌شنبه ۱۶ اردیبهشت در پایتخت ایران آغاز شده است.
این شرکت در اطلاعیه خود از انتشار جدول خاموشی‌ها در سامانه‌های هوشمند خود خبر داده است.

قطعی برق در ایران که در سال‌های اخیر به امری عادی تبدیل شده و روند زندگی شهروندان را مختل کرده است، امسال بسیار زودتر و در ماه دوم فصل بهار آغاز شده که هنوز کشور با موج گرما روبرو نشده است.

فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت مسعود پزشکیان، روز سه‌شنبه گفت کشور با «ناترازی‌های متعددی مواجه هست» و دولت «برای این‌که بتواند مشکل را حل کند به زمان نیاز دارد».

مقام‌های جمهوری اسلامی برای اشاره کمبود شدید برق، آب و گاز در کشور از واژه «ناترازی» استفاده می‌کنند.

سخنگوی دولت پزشکیان اشاره نکرده که دولت چقدر زمان برای حل مشکل کمبود انرژی نیاز دارد و در حالی که مصرف برق، سالانه حدود هفت درصد (معادل پنج هزار مگاوات) افزایش می‌یابد چگونه قرار است این کسری‌ها را از بین ببرد.

در همین حال، جعفر بندی شربیانی نمایندهٔ شورای شهر تهران با اشاره به تجمعات در مقابل ادارهٔ برق شهرری در روز دوشنبه گفته که «از جنوب خیابان انقلاب ساعات قطع برق بالاتر است. در منطقهٔ ۲۰ حدود پنج ساعت در روز برق قطع می‌شود که از عدالت به دور است».

نرخ مصرف برق در ایران طی سال ۱۴۰۲ در اوج خود به بالای ۷۲ هزار مگاوات رسید. این در حالی است که توان تولیدی واقعی نیروگاه‌ها کمتر از این مقدار و نرخ تولید در فصل گرم حداکثر ۶۰ هزار مگاوات بود.

مصطفی رجبی‌مشهدی، سخنگوی صنعت برق ایران، می‌گوید مصرف برق در اردیبهشت امسال به میزان کم‌سابقه‌ای افزایش داشته و به گفته او، ۹ هزار مگاوات بیش از سال قبل بوده است.

از سه سال پیش که کمبود برق در ایران شدت گرفته، دولت برای مدیریت توزیع برق تصمیم به قطع برق صنایع در فصل تابستان گرفته است. در نتیجه این تصمیم، بیشترین فشار ناشی از قطع برق به شرکت‌های فعال در شهرک‌های صنعتی وارد شده، تا جایی که بسیاری از صنایع کوچک و نوپا در این شهرک‌ها ناگزیر به اخراج کارگران خود، آن هم در فصل کار شده‌اند.

در خبری دیگر در همین رابطه سخنگوی دولت پزشکیان با انتشار پیام کوتاهی در شبکۀ ایکس اعلام کرد که از روز شنبه ۲۰ اردیبهشت ساعت کار ادارات و سازمان‌های دولتی از ۶ تا ۱۳ خواهد بود.

فاطمه مهاجرانی توضیح بیشتری در این باره نداد، اما اوائل اردیبهشت ماه، پس از آن‌که مجلس شورای اسلامی به دوفوریت لایحۀ اختیار دولت در تغییر ساعت رسمی کشور و تعیین ساعات کار کارکنان رأی نداد، اعلام شد که دولت می‌تواند با ابلاغ بخشنامۀ داخلی ساعات کاری را تغییر دهد.

تغییر ساعات کاری تحت‌تأثیر کمبود انرژی و به‌طور خاص کسری تولید برق رخ می‌دهد که در سال جاری بسیار زودتر و در ماه دوم فصل بهار آغاز شده است.

قطع برق در ایران در سال‌های اخیر به‌ویژه در فصل گرما و اختلال در روند زندگی شهروندان به امری عادی تبدیل شده، اما نخستین بار است که شهروندان قطع روزانۀ چهار تا پنج ساعت برق را در اردیبهشت تجربه می‌کنند.

با این اوصاف، مجلس شورای اسلامی روز سوم اردیبهشت دوفوریت لایحه‌ای را که به دولت اجازه می‌داد ساعت رسمی کشور و ساعات کاری ادارات را تغییر دهد، رد کرد.

تغییر ساعت تابستانی و زمستانی ازجمله اقداماتی است که در بسیاری کشورها برای کنترل مصرف انرژی انجام می‌گیرد. این موضوع اما در ۴۰ سال اخیر دستخوش تصمیمات و سیاست‌های متفاوتی بوده است.

در سال ۱۳۶۶ ایران برای نخستین بار به‌طور رسمی قانون تغییر ساعت تابستانی را با هدف صرفه‌جویی در مصرف انرژی و هماهنگی با استانداردهای جهانی اجرا کرد.

پس از آن نیز دولت‌های گوناگون سیاست تغییر ساعت رسمی را دنبال کردند تا فروردین ۱۳۸۶ که دولت محمود احمدی‌نژاد، بدون تصویب قانون جدید، اعلام کرد که تغییر ساعت رسمی کشور متوقف خواهد شد.

یک سال بعد اما، پس از تصویب قانون در مجلس شورای اسلامی، دولت مجبور شد قانون تغییر ساعت رسمی را مجدداً اجرا کند. با این حال در سال ۱۴۰۱، مجلس شورای اسلامی قانونی جدید تصویب کرد که بر اساس آن از سال ۱۴۰۲ به بعد تغییر ساعت رسمی کشور ممنوع شد.

در کنار دلایل فنی، اجتماعی و اقتصادی موافقان و مخالفان تغییر ساعت رسمی، «ملاحظات مذهبی» نیز ازجمله مسائلی است که در تصمیم‌گیری برای تغییر ساعت رسمی مطرح شده است.