قیمت انواع ارز در بازار آزاد ایران، پس از چند روز کنترل دولتی و افت اندک، بار دیگر در مسیر افزایش قرار گرفت؛ بانک مرکزی نتوانست قیمت دلار را بیش از یک هفته کاهشی نگه دارد و با صعود قیمت‌ها در بازار ارز طی دو روز گذشته بار دیگر قیمت دلار به ۸۱ هزار و ۸۰۰ تومان رسید. رئیس کل بانک مرکزی هم اعلام کرد با تزریق ارز به بازار قیمت‌ها کنترل خواهد شد.
قیمت دلار در حالی طی روزهای گذشته و با وعده توزیع ارز پتروشیمی‌ها در بازار کاهش یافته بود که طی دو روز گذشته بار دیگر روند افزایشی را طی کرده است.
قیمت هر دلار آمریکا در آخرین ساعات فعالیت بازار آزاد ارز در غروب پنچشنبه ۲۰ دی‌ماه ۱۴۰۳ به ۸۱ هزار و ۸۰۰ تومان رسید. هر یورو ۸۴ هزار و ۲۵۰، هر پوند بریتانیا ۱۰۰ هزار و ۵۵۰ تومان، هر درهم امارات ۲۲ هزار و ۴۹۰ و هر لیر ترکیه ۲۳۱۵ تومان معامله شد.
با وجود رکود شدید در بازار طلا و کاهش قیمت طلا در روزهای گذشته اما قیمت‌ها در این بازار نیز متأثر از قیمت ارز افزایش یافت و هر سکه کامل طلا ۵۶ میلیون و ۵۳۰ هزار تومان قیمت‌گذاری شد.
محمدرضا فرزین رئیس کل بانک مرکزی روز گذشته در پاسخ به خبرنگاران درباره راهکار بانک مرکزی در رابطه با افزایش دوباره قیمت‌ها در بازار ارز گفته «با تزریق ارز بیشتر به بازار جلوی التهابات بازار را می‌گیریم»!
در روزهای گذشته نیز اعلام شد که ۶۰۰ میلیون دلار از سوی پتروشیمی‌ها به بازار تجاری عرضه و در نتیجه قیمت‌ها در بازار ارز آزاد و تجاری کاهش می‌یابد. تیم اقتصادی دولت تلاش داشت با این اقدام، یا دست‌کم ادعای چنین اقدامی، افزایش قیمت‌ها را کنترل کند.
«خبر درمانی» صورت گرفته اما تنها چند روز کارساز بود و قیمت‌ها در بازار ارز بار دیگر در آخر هفته افزایش یافت.
کارشناسان عوامل گوناگونی را برای افزایش قیمت دلار در هفته‌های گذشته مطرح می‌کنند از تأثیر روانی سقوط بشار اسد و افزایش چالش‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی تا پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده.
سایت اقتصادی تجارت نیوز درباره نوسان‌های روز پنج‌شنبه نرخ ارز به نقل از معامله‌گران نوشت: «بازارساز قیمت دلار را دست‌کاری می‌کند تا تقاضا افزایشی شود و به یکباره با کاهش ارزش دلار، خریداران عجول را متضرر خواهند کرد.»
بر اساس گزارش سایت اقتصادی اکو ایران، بازار ارز ایران در روز پنج‌شنبه تحت تاثیر «خرافات» بود و برخی افراد با انتشار متن‌هایی در فضای مجازی ادعا کردند که حوالی هفته آخر ژانویه اوضاع «قمر در عقرب» می‌شود.
صرف‌نظر از ریشه خرافی این ادعا، برخی تحلیل‌گران نیز بر این باورند که با استقرار دونالد ترامپ در کاخ سفید در بیستم ژانویه، بازار ارز و طلا در ایران، دچار نوسان شدید می‌شود. به‌خصوص اینکه در همین محدوده زمانی نیز که برخی تحلیل‌گران آن را «شرایط متلاطم اقتصادی» خوانده‌اند، ارز نیمایی نیز حذف خواهد شد.
براساس اطلاعیه‌های بانک مرکزی، تا پایان دی‌ماه، «پرونده سامانه نیما بسته می‌شود و شرکت‌های صادرکننده فولادی، فلزات اساسی رنگین و فرآورده‌های نفتی از ابتدای بهمن، نسبت به عرضه ارز در بازار ارز تجاری اقدام کرده و رفع تعهد صادراتی می‌کنند.»
ارز نیما سیستم دولتی بود که سال ۱۳۹۷ با ادعای مدیریت عرضه و تقاضای ارز و با هدف کنترل بحران ارزی در ایران راه‌اندازی شد. نیما نیز مخفف «نظام یکپارچه معاملات ارزی» است.
ارز نیمایی، در میان مقام‌های جمهوری اسلامی، مخالفان زیادی داشت. یکی از آن‌ها نیز عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد دولت چهاردهم بود که اعتقاد داشت، نرخ ارز نیمایی، که به طور مصنوعی پایین‌تر از نرخ بازار آزاد تعیین می‌شود، ایجاد رانت و فساد در اقتصاد را در پی دارد و باعث می‌شود افراد و شرکت‌های خاص بتوانند از ارز نیمایی ارزان‌تر استفاده کنند و آن را در بازار آزاد با قیمت بالاتر بفروشند.
با اینهمه یکی از مهمترین عوامل افزایش قیمت ارز در ایران تصمیم ناهنگام تیم اقتصادی دولت پزشکیان برای حذف ارز نیمایی و راه‌اندازی یک بازار جدید با عنوان «بازار ارز تجاری» بود. سازوکار این بازار تبعیت قیمت‌ها از بازار آزاد ارز است و واردکنندگان نیز باید ارز مورد نیاز خود را از همین بازار، که در روزهای گذشته پا به پای بازار آزاد با افزایش قمیت‌ها روبرو بوده، تأمین کنند.
در همین رابطه مرتضی افقه، اقتصاددان و استاد دانشگاه جندی‌شاپور اهواز، در گفتگو با روزنامه «صمت» درباره اثرات سیاست‌های جدید ارزی دولت پزشکیان بر افزایش قیمت‌ها در بازار ارز گفته «اشتباه برخی اقتصاددانان حامی اجرای این سیاست و تصمیم‌گیران دولت این است که آن‌ها در تعیین نرخ ارز و ساماندهی بازار تنها به یک نوع متغییر فعال یعنی قیمت توجه دارند در حالیکه هر گونه تغییری در نرخ ارز باید همه مؤلفه‌ها آن در نظر گرفته شود. بطور مثال گفتند که با عرضه ارز پتروشیمی‌ها قیمت ارز در بازار کاهشی می‌شود اما همانگونه که مشاهد می‌شود با ورود ارز پتروشیمی‌ها به بازار، تغییر چندانی بر نرخ ارز اتفاق نیافتده است. چرا که «قیمت» یکی از چندین متغییرهاست در صورتی که برای حال این مسئله باید کار اساسی و ریشه‌ای انجام شود تا بازار ارز سامان یابد.»
در این میان انتظارات تورمی نیز در روزها و هفته‌های آینده نقش مهمی در تعیین روند آتی بازار ارز دارند. از یکسو آغاز بکار رسمی دولت دونالد ترامپ و رویکرد این دولت درباره مذاکره با جمهوری اسلامی و از سوی دیگر مشکلاتی چون رکود عمیق در بخش‌های مختلف اقتصاد به دلیل کمبود و قطع انرژی می‌تواند با ایجاد جوّ روانی، انتظارات تورمی ایجاد کرده و سبب تحریک قیمت‌ها در بازار ارز شود.
فتح‌الله توسلی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، معتقد است فضای بازار ارز در روزهای آینده مبهم است. او گفته «حتی اقتصاددان‌ها هم نمی‌توانند این پرسش را پاسخ دهند که وقتی آقای ترامپ پشت میز خود می‌نشیند، چنان تاثیری در اقتصاد ایران خواهد گذاشت که قیمت دلار تا ۹۰ هزار تومان بالا می‌رود، یا این که چشم‌اندازی از مذاکره و توافق شکل می‌گیرد و قیمت دلار به حدود ۷۰ هزار تومان بازمی‌گردد.»
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی اما اقدامات و عملکرد اقتصادی دولت دونالد ترامپ را بطور قطعی موثر بر اقتصاد ایران ارزیابی کرده و گفته «از مسائل سیاسی و اقتصادی داخلی تا مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی، همگی می‌تواند روی نرخ ارز تاثیر بگذارد. البته نقش اثرات پروانه‌ای تصمیمات ترامپ در اقتصاد ایران قطعی است و شکی نیست همانطور که سیاست‌های دولت آینده آمریکا می‌تواند روی اقتصاد کشورهای گوناگون اثر بگذارد، اقتصاد کشورمان نیز تحت تاثیر این تصمیمات قرار می‌گیرد؛ همانطور که وقتی ترامپ تصمیم بگیرد که تعرفه ورود کالاها از چین به آمریکا را افزایش دهد، حتما اقتصاد چین دچار چالش می‌شود.»
عبدالناصر همتی وزیر اقتصاد دولت پزشکیان و طراح سیاست‌های اخیر ارزی دولت که تا چند روز پیش دفاع تمام قد از حذف ارز نیمایی کرده و روند افزایش قیمت‌ها در بازار ارز را طبیعی ارزیابی می‌کرد، دو روز پیش در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی مدعی شده که «عده‌ای نمی‌خواهند قیمت ارز پایین بیاید»!
