علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در نخستین واکنش به سقوط دولت بشار اسد، روز چهارشنبه ۲۱ آذر، سقوط سریع رژیم بشار اسد در سوریه را «نقشهٔ مشترک» آمریکا و اسرائیل نامید و بدون اشاره به نام کشور خاصی، گفت که یک کشور همسایه سوریه هم در این اتفاق «نقش آشکاری» ایفا کرده است.
به نظر می‌رسد اشارهٔ رهبر جمهوری اسلامی به ترکیه است که شماری از کارشناسان منطقه نیز با اذعان به این مسئله گفته‌اند که با فروپاشی حکومت بشار اسد، تحولات منطقه به نفع ترکیه آن چرخید. ترکیه یکی از مهم‌ترین پشتیبانان شورشیان مسلح شوریه به حساب می‌آید و با کاهش نفوذ ایران و روسیه در صحنۀ سیاسی سوریه، ترکیه به مهم‌ترین بازیگر این میدان تبدیل شده است.
این سخنرانی که از چند روز قبل درباره آن اطلاع رسانی شده بود، به صورت زنده از صدا و سیما پخش نشد و روابط عمومی صدا و سیما در توضیح اعلام کرد: «تصمیم گیری درباره پخش زنده» سخنرانی‌های رهبر جمهوری اسلامی با دفتر اوست و «رسانه ملی در این خصوص تابع تصمیم روابط عمومی دفتر مقام معظم رهبری است.»
صداوسیما گفت این بیانیه را در پاسخ به «تماس‌های مکرر هموطنان عزیز در باره علت عدم پخش زنده سخنان رهبر جمهوری اسلامی» منتشر میکند.
خامنه‌ای گفت: نباید تردید کرد که آنچه در سوریه اتفاق افتاده، محصول یک نقشه مشترک آمریکایی و اسرائیل است. بله یک دولت همسایه سوریه نقش آشکاری را در این زمینه ایفا کرده، الان هم ایفا میکند – این را همه می‌بینند- ولی عامل اصلی توطئه‌گر و نقشه‌کش اصلی و اتاق فرمان اصلی در آمریکا و رژیم اسرائیل است. قرائنی داریم. این قرائن برای انسان جای تردید باقی نمی‌گذارد.
رهبر جمهوری اسلامی در سخنرانی روز چهارشنبه خود بار دیگر این وعدهٔ را تکرار کرد و بدون اشاره به شکست گروه‌های نیابتی ایران در یک‌سال گذشته، مدعی شد: «من به شما عرض می‌کنم به حول قوه‌ٔ الهی گستره‌ٔ مقاومت بیش از گذشته تمام منطقه را فرا خواهد گرفت».
او ادامه داد، البته این مهاجمینی که گفتم هرکدام یک غرضی دارند. اهدافشان با هم متفاوت است، بعضی‌ها از شمال سوریه یا جنوب سوریه دنبال تصرف سرزمین‌اند، آمریکا به دنبال این است که جاپای خودش را در منطقه محکم کند، اهدافشان اینهاست و زمان نشان خواهد داد که ان‌شاءالله هیچ کدام به این هدف‌ها نخواهند رسید. مناطق تصرف‌شده‌ی سوریه به وسیله جوانان غیور سوری آزاد خواهد شد؛ شک نکنید این اتفاق خواهد افتاد.
جاپای آمریکا هم قرص نخواهد شد، به توفیق الهی، بحول و قوه الهی، آمریکا هم به وسیله جبهه مقاومت از منطقه اخراج خواهد شد.
خامنه‌ابی در توجیه حضور نیروهای ایرانی در سوریه و عراق گفت: در قضیه فتنه داعش. داعش یعنی بمب ناامنی. داعش به معنای این بود که عراق را ناامن کند، سوریه را ناامن کند، منطقه را ناامن کند، بعد به نقطه‌ی اصلی و هدف نهایی یعنی جمهوری اسلامی ایران بیاید، جمهوری اسلامی ایران را ناامن کند. هدف اصلی و نهایی این بود. این معنای داعش است.
ما حضور پیدا کردیم، نیروهای ما هم در عراق، هم در سوریه حضور پیدا کردند به دو علت؛ یک علت حفظ حرمت اعتاب مقدسه بود. چون آن دور از معنویتها و دور از دین و ایمانها با اعتاب مقدسه دشمنی داشتند، قصد تخریب داشتند و تخریب هم کردند در سامرا مشاهده کردید به کمک آمریکایی‌ها گنبد مطهر سامرا را از بین بردند، تخریب کردند بعدها این کار را میخواستند در نجف بکنند، در کربلا بکنند، در کاظمین بکنند، در دمشق بکنند هدف داعش این بود. خب معلوم است جوان مؤمن غیور محب اهل‌بیت به هیچ وجه زیربار چنین چیزی نمیرود، اجازه نمیدهد این یک علت.
یک علت دیگر مسئله‌ی امنیت بود. مسئولین خیلی زود، به وقت فهمیدند که اگر چنانچه جلوی این ناامنی در اینجاها گرفته نشود سرایت میکند می‌آید اینجا سرتاسر کشور بزرگ ما را ناامنی خواهد گرفت. ناامنی فتنه‌ی داعش هم یک چیز معمولی نبود.
نیروهای ما رفتند، سرداران برجسته‌ی ما رفتند، شهید عزیز ما سلیمانی و یارانش و همکارانش رفتند جوان‌ها را هم در عراق، هم در سوریه. اول در عراق، بعد در سوریه سازماندهی کردند، مسلح کردند، جوانهای خود آنها را، ایستادند در مقابل داعش، کمر داعش را شکستند توانستند غلبه پیدا کنند.
وی ادامه داد، نوع حضور ما درحضور نظامی در سوریه در عراق هم همین‌جور به معنای این نبود که ما لشکرهایمان را برداریم ببریم آنجا بجای ارتش آن کشور.
کاری که نیروهای ما میتوانستند انجام بدهند و انجام دادند کار مستشاری بود مستشاری یعنی چه؟ یعنی تشکیل قرارگاههای مهم مرکزی و اصلی، تعیین راهبردها و تعیین تاکتیکها و در مواقع ضروری ورود در میدان جنگ اما از همه مهمتر بسیج جوانان خود آن منطقه البته جوانهای ما هم، بسیجی‌های ما هم بی‌تاب، مشتاق، با اصرار، خیلی‌هایشان رفتند.
خامنه‌ای در ادامه گفت: عوامل استکبار بعد از این حوادث سوریه خوشحالند، به خیال اینکه با سقوط دولت سوریه که طرفدار مقاومت بود جبهه مقاومت دیگر ضعیف شده است.
اینها سخت در اشتباهند؛ آن کسانی که خیال می‌کنند با این چیزها جبهه مقاومت ضعیف شده است درک درستی از مقاومت و جبهه مقاومت ندارند. نمی‌دانند جبهه مقاومت اصلاً یعنی چه.
حسین سلامی، فرمانده سپاه پاسداران، نیز روز ۲۰ آذر مدعی شد که با وجود سقوط حکومت بشار اسد، ایران در منطقه «تضعیف» نشده و سیاست «اسقاط» اسرائیل ادامه خواهد یافت.
وی باردیگر بدون اشاره به شکسته‌های حزب‌الله در لبنان گفت: شما حزب‌اللّه لبنان را نگاه کنید ببینید، مصیبتی که بر حزب‌اللّه وارد شد شوخی بود؟ کسی مثل سید حسن نصراللّه را حزب‌اللّه از دست داد این چیز کمی بود؟ حملات حزب‌اللّه، قدرت حزب‌اللّه، مشت محکم حزب‌اللّه بعد از این بیشتر از قبل شد. این را دشمن هم فهمید و قبول کرد.
عل خامنه‌ای در ارتباط به کمکهای جمهوری اسلامی به سوریه هم گفت: سؤالی اینجا مطرح میشود. آیا با این توصیفی که ما از مسائل سوریه کردیم، در این چند سال در سوریه حضور داشتیم یا نه؟ خب همه میدانند که بله. شهدای حرم، شهدای دفاع از حرم نشان دهنده‌ی این است که ما حضور داشتیم.
ما به دولت سوریه کمک کردیم، لکن قبل از اینکه ما به دولت سوریه کمک کنیم، در یک مقطع حساسی دولت سوریه یک کمک حیاتی به ما کرد. این را اغلب اطلاع ندارند.
در بحبوحه‌ِ دفاع مقدس آن وقتی که همه برای صدام کار می‌کردند و علیه ما کار می‌کردند، دولت سوریه آمد یک حرکت تعیین کننده بزرگی به نفع ما انجام داد و علیه صدام و آن این بود که لوله نفتی را که نفت آنجا را میبرد به مدیترانه و به اروپا و پولش برمیگشت درکیسه‌ی صدام، این لوله را قطع کرد، این لوله را قطع کرد. غوغایی شد در دنیا. نگذاشت نفتی که برای صدام است، این جریان پیدا کند.
خود دولت سوریه هم از این عبور این مسیر به اصطلاح از این ترانزیت نفت سود میبرد، پول میگرفت. از آن پول هم صرفنظر کرد. البته عوضش را گرفت از ما. یعنی جمهوری اسلامی این خدمت را بی‌عوض نگذاشت. آنها اول کمک کردند.
خمنه‌ای به این نکته اشاره نکرد که در زمان جنگ ایران و عراق، حافظ اسد جاکم وقت سوریه از دادن تسلیحات به ایران خوداری کرد.
وی در مورد سقوط سریع بشار اسد و غافلگیری جمهوری اسلامی اینگونه اسدلال کرد که، حادثه سوریه برای ما، برای یکایک ما برای مسئولین ما هم درس دارد هم عبرت دارد. باید درس بگیرد.
یکی از درس‌های این مسئله غفلت است، غفلت از دشمن؛ بله در این حادثه دشمن با سرعت عمل کرد، اما اینها بایستی از قبل از حادثه می‌فهمیدند که این دشمن عمل خواهد کرد و با سرعت عمل خواهد کرد.
ما به اینها کمک هم کرده بودیم. دستگاه اطلاعاتی ما از چند ماه قبل گزارش‌های هشداردهنده‌ای را به مسئولین سوریه منتقل کرده بود، من نمی‌دانم البته آیا این دست آن مقامات بالا رسیده بود یا نه همان وسط‌ها گم و گور شده بود. ولی مسئولین اطلاعاتی ما به اینها گفته بودند از شهریور، مهر، آبان، پشت سر هم گزارش داده بودند.
سوریه از آن رو که اصلی‌ترین راه ارتباطی جمهوری اسلامی و گروه حزب‌الله لبنان به حساب می‌آید، پس از ضربات بزرگ اسرائیل به نیروهای شاخص انسانی این گروه و تجهیزات نظامی آن، نقش مهمی در اعمال نفوذ ایران در منطقه داشت.
با اینکه در روزهای گذشته انتقادات گسترده‌ای از جمهوری اسلامی در خودداری از حمایت نظامی از بشار اسد در میان هواداران حکومت مطرح شده بود، اما روزنامهٔ جوان، وابسته به مؤسسهٔ فرهنگی هنری «رزمندگان اسلام»، نوشت علی‌رغم این انتقادها، «سکوت مسئولان سیاسی و به‌ویژه نظامی کشور… سرشار از ناگفته‌هاست و نشانه عمل، نه بی‌عملی».
حسین سلامی، فرمانده سپاه پاسداران، نیز روز ۲۰ آذر مدعی شد که با وجود سقوط حکومت بشار اسد، ایران در منطقه «تضعیف» نشده و سیاست «اسقاط» اسرائیل ادامه خواهد یافت.
با این حال منتقدان می‌گویند فارغ از تلفات انسانی و سیاسی، هیچ‌یک از وعده‌های مقامات جمهوری اسلامی مبنی بر بازگشت سرمایه‌گذاری‌های مالی در سوریه نیز برای ایران محقق نشد.
سخنان خامنه‌ای نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی همچنان برنامه دخالت در سوریه را در سرمی‌پروراند. این در حالی است که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل روز سه‌شنبه ۲۰ آذر در پیامی تصویری که در شبکه «ایکس» منتشر کرده است نسبت به احتمال همکاری رژیم جدید سوریه با جمهوری اسلامی هشدار داد.
نتانیاهو با تأکید بر اینکه اسرائیل به برقراری رابطه با رژیم جدید در سوریه تمایل دارد گفت: «اگر رژیم جدید در سوریه به جمهوری اسلامی اجازه دهد تا مواضع خود را دوباره تقویت کند یا اجازه دهد سلاح‌های آنها به حزب‌الله منتقل شود، قاطعانه پاسخ خواهیم داد و بهای سنگینی را خواهد پرداخت.»
نتانیاهو افزود: «در نظر داریم از هرگونه تهدیدی که از سوریه نشأت می‌گیرد جلوگیری کنیم.» او همچنین گفت که به نیروی هوایی اسرائیل اجازه داده است تا ظرفیت‌های استراتژیک ارتش سوریه را هدف قرار دهد.
حکومت بشار اسد از اصلی‌ترین حلقه آنچه که جمهوری اسلامی «محور مقاومت» در خاورمیانه می‌خواند، بود و سقوط آن بعد از شکستهای سنگین حزب‌الله، موجب تضعیف چشمگیر نفوذ منطقه‌ای جمهوری اسلامی شده است.
