در میانه ادامه جنگ فرسایشی اوکراین و بنبست سیاسی و نظامی در خطوط نبرد، طی روزهای اخیر گزارشهایی درباره وجود یک طرح محرمانه برای پایان دادن به این جنگ منتشر شده است؛ طرحهایی که هم از سوی واشینگتن و هم از سوی مسکو پیگیری شده و واکنشهای گستردهای را در اروپا و میان مقامهای اوکراینی برانگیخته است. نخستین بار روزنامه فایننشالتایمز خبر داد که ایالات متحده و روسیه در پشت درهای بسته روی پیشنویس یک طرح جدید صلح کار کردهاند؛ طرحی که به گفته منابع آگاه، از اوکراین امتیازهای بسیار بزرگی طلب میکند و تا حد زیادی با خواستههای کرملین همخوانی دارد.
طبق اطلاعات منتشرشده، این پیشنویس از کییف میخواهد که دو منطقه دونتسک و لوهانسک را بهطور کامل تخلیه و عملاً واگذار کند، این مناطق غیرنظامی شوند و خط مقدم در جنوب، در امتداد زاپوریژیا و خرسون، تقریباً ثابت بماند. در این طرح همچنین از اوکراین خواسته شده ارتش خود را به شکل قابل توجهی کوچک و برد تسلیحاتش را محدود کند. موارد دیگری همچون بهرسمیت شناختن زبان روسی بهعنوان زبان رسمی کشور و بازگشایی دوباره کلیسای ارتدوکس مورد حمایت مسکو نیز در متن پیشبینی شده است؛ مسائلی که سابقه آنها به جدالهای مذهبی و سیاسی سال ۲۰۱۸ بازمیگردد.
در همین حال، پایگاه آکسیوس گزارش داده که استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا، و کیریل دمیتریف، نماینده مسکو، در پایان ماه اکتبر درباره این طرح مذاکره کردهاند و قطر و ترکیه نیز در این گفتوگوها نقش داشتهاند. با این حال نه دولت اوکراین و نه متحدان اروپایی آن، نقشی در تدوین پیشنویس نداشتهاند؛ موضوعی که موجی از نگرانی در اروپا ایجاد کرده است. وزیر خارجه اسپانیا تأکید کرده «هیچ طرح صلحی بدون حضور اوکراین و اتحادیه اروپا معنایی ندارد» و باید تضمین کند که کییف یک دولت مستقل و دموکراتیک باقی میماند. وزیر خارجه لهستان نیز هشدار داده که «توان دفاعی اوکراین نباید محدود شود».
تقریباً همزمان با این گزارشها، «والاستریت ژورنال» از وجود یک طرح ۲۸ بندی دیگر خبر داد که توسط دولت دونالد ترامپ برای توقف جنگ تهیه شده است. این طرح از اوکراین میخواهد کل منطقه دونباس، از جمله بخشهایی که هنوز تحت کنترل کییف است، به روسیه واگذار شود. گفته میشود این طرح با مشارکت مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، استیو ویتکاف، جرد کوشنر و نماینده ویژه پوتین تدوین شده است. بخشی از این طرح همچنین از اوکراین میخواهد برای چند سال از تلاش برای پیوستن به ناتو صرفنظر کند و اجازه استقرار نیروهای حافظ صلح بینالمللی را در خاک خود ندهد. در مقابل، واشینگتن نوعی تضمین امنیتی برای اوکراین در نظر میگیرد و روسیه تعهد میکند حملهای جدید علیه اوکراین یا کشورهای اروپایی انجام ندهد؛ تعهدی که بسیاری از تحلیلگران آن را سست و غیرقابل اعتماد توصیف میکنند.
افشای این طرحها در حالی صورت گرفته که یک هیئت بلندپایه از پنتاگون نیز برای گفتوگوهای نظامی در کییف حضور یافته است. وزیر دفاع اوکراین اعلام کرده که در دیدار با دنیل دریِسکول، معاون وزیر دفاع آمریکا، تازهترین پیشرفتهای نظامی از جمله فناوری پهپادهای اوکراینی معرفی شده است. انتظار میرود این هیئت با ولودیمیر زلنسکی نیز دیدار کند؛ دیداری که بسیاری آن را بخشی از تلاش آمریکا برای هدایت مذاکرات به سمت یک چارچوب نظامی ارزیابی میکنند. در همین حال زلنسکی تأکید کرده که «فقط ایالات متحده و پرزیدنت ترامپ توان پایان دادن به جنگ را دارند» و اوکراین از هر پیشنهاد «قوی و عادلانه» استقبال خواهد کرد، مشروط بر اینکه منجر به توقف خونریزی و تأمین صلح پایدار شود.
در مسکو، سخنگوی کرملین اعلام کرده که از زمان دیدار پوتین و ترامپ در ماه اوت «هیچ تحول تازهای» رخ نداده، اما تماسها با واشینگتن ادامه دارد. همزمان رجبطیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه، نیز در تماس با زلنسکی بار دیگر کییف و مسکو را به آغاز مذاکرات جدید دعوت کرده است.
در حالی که بحثها درباره راهکارهای احتمالی صلح شدت گرفته، اوضاع در جبههها همچنان بحرانی است. در تازهترین حملات هوایی روسیه به شهر ترنوپیل در غرب اوکراین، ۲۶ نفر جان خود را از دست دادهاند؛ حملهای که یادآور تداوم خشونت و ضرورت یافتن یک راهحل معتبر و پایدار برای پایان جنگ است.
