عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، در گفت‌وگویی کوتاه با شبکه الجزیره اعلام کرد که جمهوری اسلامی «برای مذاکرات عادلانه و از موضع برابر» آمادگی دارد، اما درباره غنی‌سازی صفر و توان موشکی خود با آمریکا گفت‌وگویی نخواهد کرد. او گفت: «غنی‌سازی صفر امکان ندارد. آنچه در جنگ به دست نیاوردند، در مذاکره هم نخواهند گرفت. هیچ انسان عاقلی خود را خلع سلاح نمی‌کند.»
این سخنان در حالی مطرح می‌شود که طی روزهای اخیر، گزارش‌هایی درباره تبادل پیام میان تهران و واشینگتن از طریق عمان منتشر شده و سخنگوی دولت جمهوری اسلامی نیز تأیید کرده بود وزارت خارجه پیام‌هایی درباره مذاکرات جدید دریافت کرده است. اما عراقچی با رد هرگونه عجله برای مذاکره، گفت گفت‌وگو تنها زمانی ممکن است که طرف آمریکایی «از موضع برابر و بر پایه منافع متقابل» وارد شود. او افزود: «ما تنها درباره موضوع هسته‌ای مذاکره می‌کنیم، نه درباره برنامه موشکی و نه درباره نفوذ منطقه‌ای‌مان.»
در همین حال، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرده که بازرسانش در اطراف محل‌های نگهداری ذخایر اورانیوم ایران شاهد تحرکاتی بوده‌اند، اما جمهوری اسلامی همچنان مانع دسترسی آن‌ها به تأسیسات اصفهان، نطنز و فردو است. مدیرکل آژانس هشدار داده که این تحرکات می‌تواند نشانه از سرگیری فعالیت‌های پنهان غنی‌سازی باشد، اما تهران با انکار این گزارش‌ها می‌کوشد بحران نظارتی را کوچک جلوه دهد.
اما بخش اصلی و مفصل سخنان عراقچی در گفت‌وگوی اختصاصی او با رسانه قطری شبکه الجزیره مطرح شد؛ گفت‌وگویی که محور آن، جنگ دوازده‌روزه اخیر میان ایران و اسرائیل و پیامدهای منطقه‌ای آن بود. وزیر خارجه جمهوری اسلامی در این گفت‌وگو، که رنگی آشکار از لحن تبلیغاتی و دفاع نظامی داشت، با لحنی تهدیدآمیز نسبت به اسرائیل گفت جمهوری اسلامی برای هرگونه «وضعیت احتمالی» آماده است و «تکرار تجربه شکست‌خورده جنگ دوازده‌روزه نتیجه‌ای جز شکست مجدد ندارد.»
عراقچی در ادامه گفت جمهوری اسلامی «حتی از قبل از جنگ آماده‌تر است، از نظر امکانات، اطلاعات و روحیه»، و افزود: «اگر آن‌ها تجربه شکست‌خورده خود را تکرار کنند، همان نتایج را خواهند گرفت، بلکه شدیدتر.» او با افتخار اعلام کرد که سیستم پدافند هوایی اسرائیل «قابل رسوخ» است و موشک‌های ایران در جنگ اخیر توانسته‌اند از آن عبور کنند. چنین اظهاراتی، که بیشتر به لحن فرماندهان نظامی شباهت داشت تا دیپلمات‌ها، بار دیگر نشان داد که دستگاه سیاست خارجی جمهوری اسلامی تا چه اندازه تابع نهادهای نظامی است.
وزیر خارجه جمهوری اسلامی در بخش دیگری از گفت‌وگو گفت: «آمادگی برای جنگ بهترین عامل برای جلوگیری از جنگ است.» اما ناظران معتقدند تکرار چنین ادبیاتی، در واقع توجیهی برای ادامه سیاست‌های تسلیحاتی و تضعیف مسیر دیپلماسی است. عراقچی با اشاره به تلاش تهران برای کنترل ابعاد منطقه‌ای درگیری‌ها گفت ایران در جنگ پیشین کوشیده است دامنه جنگ را محدود کند، هرچند اسرائیل تلاش کرده بود «جنگ را به خلیج فارس بکشاند.»
او در ادامه با طرح ادعایی تکراری، گفت جمهوری اسلامی سیاست «حسن همسایگی» را در پیش گرفته و توانسته است روابط خود را با کشورهای منطقه گسترش دهد. عراقچی مدعی شد: «اکنون همه منطقه فهمیده است دشمن واقعی اسرائیل است، نه ایران.» اما منتقدان این سخنان را نوعی وارونه‌نمایی واقعیت دانستند؛ زیرا بیشتر دولت‌های عربی، از جمله عربستان، امارات و بحرین، بارها نسبت به رفتار بی‌ثبات‌کننده جمهوری اسلامی در منطقه و حمایت از گروه‌های نیابتی در لبنان، یمن و عراق هشدار داده‌اند.
در ادامه، وزیر خارجه جمهوری اسلامی به مسئله اعتماد به اسرائیل و روسیه اشاره کرد و گفت پیامی که از سوی بنیامین نتانیاهو از طریق ولادیمیر پوتین به تهران منتقل شده، برای ایران «غیرقابل اعتماد» است. او گفت: «ما این پیام را شنیده‌ایم، اما به هیچ وجه به گفته‌های مقامات رژیم اسرائیل اطمینان نداریم و آمادگی‌های ما همچنان به قوت خود باقی است.»
بخش دیگری از گفت‌وگو به روابط تهران و واشینگتن اختصاص داشت. عراقچی گفت جمهوری اسلامی «تجربیات بسیار منفی» درباره آمریکا دارد و در اشاره به برجام افزود: «ما در سال ۲۰۱۵ به توافق رسیدیم و تعهدات خود را انجام دادیم، اما آمریکا بدون دلیل خارج شد. در توافق تبادل زندانیان هم به تعهد خود عمل نکردند.» او مدعی شد در مذاکرات اخیر نیز، درست پیش از برگزاری دور ششم گفت‌وگوها، اسرائیل با چراغ سبز آمریکا به ایران حمله کرده است. به گفته او، «این جنگ، یک جنگ آمریکایی-اسرائیلی علیه ایران بود.»
عراقچی همچنین از شکست مذاکرات درباره مکانیسم ماشه سخن گفت و گفت: «غرب با زیاده‌خواهی‌هایش مانع توافق شد.» او مدعی شد که روسیه، چین و کشورهای غیرمتعهد از موضع ایران حمایت کرده‌اند؛ ادعایی که با واقعیت تحریم‌ها و انزوای سیاسی جمهوری اسلامی در تضاد است.
در ادامه، وزیر خارجه جمهوری اسلامی گفت که تمایلی به مذاکره مستقیم با واشینگتن ندارد و افزود: «اگر آن‌ها جدی باشند، مذاکره غیرمستقیم هم می‌تواند نتیجه دهد.» این در حالی است که تجربه چند دهه گذشته نشان داده گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا، بدون اراده واقعی برای مصالحه، هیچ‌گاه به نتیجه پایدار نرسیده است.
هم‌زمان با انتشار این مصاحبه، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی در نشست خبری هفتگی خود، هرگونه تبادل پیام با واشینگتن را تکذیب کرد. اسماعیل بقائی گفت: «در سفر اخیر آقای تخت‌روانچی به عمان هیچ پیامی از طرف آمریکا منتقل نشده است.» اما در همان سخنان تأیید کرد که «واسطه‌های مختلفی برای نزدیک کردن دیدگاه‌های دو طرف در حال تلاش‌اند»، موضعی که بار دیگر تناقض در روایت رسمی تهران را آشکار کرد.
بقائی همچنین ادعا کرد که تهدیدات اخیر آمریکا علیه شبه‌نظامیان عراقی را «مداخله در امور داخلی عراق» می‌داند و گفت جمهوری اسلامی در هر گفت‌وگو با کشورهای همسایه، از جمله عراق، درباره مسائل امنیتی رایزنی می‌کند. ناظران می‌گویند چنین مواضعی در ظاهر دفاع از حاکمیت ملی همسایگان است، اما در عمل پوششی برای نفوذ سپاه قدس و تداوم حضور نظامی ایران در منطقه محسوب می‌شود.
در مجموع، مجموعه اظهارات عراقچی و سایر مقام‌های جمهوری اسلامی نشان‌دهنده بن‌بستی عمیق در سیاست خارجی تهران است. از یک‌سو مقام‌های جمهوری اسلامی از گفت‌وگو و مذاکره سخن می‌گویند، و از سوی دیگر، در هر مصاحبه‌ای لحن تهدید و نظامی‌گری را تکرار می‌کنند. تناقضی که نه نشانه قدرت، بلکه نشانه سردرگمی و ناهماهنگی در تصمیم‌گیری است.
تحلیلگران می‌گویند تهران در واقع از مذاکره‌ای که خود آغازگرش بوده عقب‌نشینی کرده است، زیرا میان ایدئولوژی انقلابی و ضرورت‌های واقع‌بینانه سیاست خارجی گرفتار مانده است. در حالی که اقتصاد ایران زیر فشار تحریم‌ها فرسوده شده و روابطش با غرب در پایین‌ترین سطح قرار دارد، جمهوری اسلامی همچنان با تکیه بر شعار مقاومت، سیاست خارجی خود را بر پایه دشمنی با آمریکا و اسرائیل تعریف می‌کند.
نتیجه این رویکرد، چیزی جز انزوای بیشتر ایران در عرصه بین‌المللی و تداوم چرخه‌ای از تهدید، انکار و بحران نخواهد بود؛ چرخه‌ای که بیش از همه، مردم ایران تاوان آن را می‌پردازند.
