خبرگزاری رویترز در گزارشی به‌نقل از شش منبع تجاری گزارش داد که جمهوری اسلامی نفت ایران را با تخفیف بیشتری به پالایشگاه‌های کوچک چینی می‌فروشد.
به گزارش رویترز در سه‌شنبه ۲۶ شهریور ، جمهوری اسلامی ایران بار دیگر با فشارهای شدید در بازار جهانی نفت روبه‌رو شده است؛ فشارهایی که این بار نه تنها از سوی تحریم‌های ایالات متحده، بلکه به دلیل تحولات داخلی در بازار انرژی چین، اصلی‌ترین خریدار نفت ایران، بر تهران تحمیل می‌شود. تخفیف‌های گسترده برای نفت خام ایران، انباشت بی‌سابقه ذخایر نفتی در استان شاندونگ چین و کاهش سهمیه‌های وارداتی برای پالایشگاه‌های مستقل، همگی دست به دست هم داده‌اند تا چشم‌انداز درآمدهای نفتی جمهوری اسلامی تیره‌تر از گذشته به نظر برسد.
رویترز در گزارشی تازه تأکید می‌کند که تخفیف‌های نفتی ایران به پالایشگران چینی در هفته‌های اخیر بیش از هر زمان دیگر افزایش یافته است. این تخفیف‌ها اکنون به بیش از ۶ دلار در هر بشکه نسبت به شاخص بین‌المللی «برنت» رسیده است؛ رقمی که تنها چند ماه پیش در سطح ۳ دلار قرار داشت. این روند نشان می‌دهد که ایران ناچار است برای نگه داشتن مشتریان محدود خود در بازار چین، با کاهش پی‌درپی قیمت‌ها، هزینه‌های تحریم و ریسک‌های ناشی از تجارت با تهران را جبران کند.
به نوشته رویترز، کاهش تقاضا از سوی پالایشگاه‌های کوچک در استان شاندونگ، که به «تی‌پات‌ها» شهرت دارند، بخش مهمی از این معادله است. این پالایشگاه‌ها به دلیل سودآوری پایین، انباشت سنگین نفت و کمبود سهمیه‌های وارداتی دولتی، دیگر قادر به خرید گسترده نفت ایران نیستند. نتیجه آنکه جمهوری اسلامی با وجود نیاز مبرم به درآمدهای نفتی برای اداره اقتصاد بحران‌زده، در تأمین خریدار ثابت با دشواری‌های تازه‌ای روبه‌رو شده است.
شرکت داده‌کاوی «کپلر» در گزارشی که رویترز به آن استناد کرده، تأیید کرده است که تحریم‌های جدید آمریکا به طور مستقیم باعث کاهش واردات نفت ایران به یکی از بنادر کلیدی چین شده است. وزارت خزانه‌داری ایالات متحده در تاریخ ۲۱ اوت، شرکت «Qingdao Port Haiye Dongjiakou Oil Products» را به دلیل دریافت نفت ایران از نفتکش‌های تحت تحریم، در فهرست سیاه قرار داد. این پایانه که پیش‌تر روزانه تا ۲۰۰ هزار بشکه نفت خام ایران را تخلیه می‌کرد، پس از این تحریم‌ها فعالیت خود را متوقف ساخت. به نوشته رویترز، این ششمین پایانه چینی است که در چارچوب تحریم‌های آمریکا علیه نفت ایران هدف قرار می‌گیرد.
با وجود این، چین همچنان بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران باقی مانده است. آمارها نشان می‌دهد که طی سال‌های اخیر، بیش از ۹۰ درصد نفت صادراتی ایران روانه بازار چین شده است. از ژانویه تا اوت سال جاری میلادی، واردات روزانه نفت ایران توسط چین به طور متوسط یک‌میلیون و ۴۳۰ هزار بشکه بوده که نسبت به سال گذشته رشدی ۱۲ درصدی داشته است. با این حال، به نوشته رویترز، این رشد بیشتر از آنکه نشانه‌ای از قدرت اقتصادی جمهوری اسلامی باشد، بازتاب سیاست‌های پیچیده انتقال و تغییر برچسب نفت است. اکثر محموله‌های نفت ایران با عنوان «مالزیایی» وارد چین می‌شوند و این تغییر هویت در آب‌های نزدیک به مالزی صورت می‌گیرد تا تحریم‌ها بی‌اثر جلوه داده شود.
چین در مواضع رسمی خود همچنان از تجارت نفتی با ایران دفاع می‌کند و تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا را فاقد مشروعیت بین‌المللی می‌خواند. اما واقعیت میدانی نشان می‌دهد که تحریم‌ها تأثیر خود را بر ساختار تجارت انرژی گذاشته است. طبق داده‌های کپلر که رویترز آن را منتشر کرده، واردات نفت خام در پایانه دونگجیاکو در ماه سپتامبر ۶۵ درصد کاهش یافته است. در همین حال، برخی تجار نفتی تلاش کرده‌اند محموله‌های جمهوری اسلامی را به پایانه‌های دیگر منتقل کنند، از جمله پایانه هوانگ‌دائو که واردات نفت خام ایران در آن از ۱۲۳ هزار بشکه در روز در ماه اوت، به بیش از ۲۲۹ هزار بشکه در سپتامبر افزایش یافته است.
این جابه‌جایی‌ها اگرچه در ظاهر بخشی از صادرات ایران را حفظ کرده، اما هزینه‌های اضافی و پیچیدگی‌های حقوقی فراوانی برای خریداران ایجاد کرده است. یک منبع آشنا با بازاریابی نفت ایران به رویترز گفته است که جمهوری اسلامی ناچار شده با ارائه تخفیف‌های عمیق‌تر، هزینه‌های ناشی از تحریم و انتقال‌های پرریسک را برای مشتریان جبران کند.
انبارهای نفتی در استان شاندونگ، به نوشته رویترز، به سطحی بی‌سابقه رسیده‌اند. موجودی نفت خام تجاری در این استان تا ۲۲ اوت به ۲۹۳ میلیون بشکه افزایش یافت؛ رقمی که ۲۰ میلیون بشکه بیشتر از موجودی ابتدای ژوئیه بود و بخش عمده آن به نفت ایران تعلق دارد. این ذخایر عظیم موجب شده حاشیه سود پالایشگاه‌های کوچک به شدت کاهش یابد و در نتیجه، انگیزه خرید نفت خام جدید به‌ویژه از ایران به شدت تضعیف شود.
از سوی دیگر، تحریم‌های آمریکا همچنان با شدت ادامه دارد و هر بار حلقه فشار بر جمهوری اسلامی تنگ‌تر می‌شود. ایالات متحده نه تنها پایانه‌های نفتی چین را هدف قرار داده، بلکه شبکه پیچیده انتقال، بیمه و حمل‌ونقل مرتبط با نفت ایران را نیز زیر ذره‌بین قرار داده است. نتیجه آنکه صادرات نفت ایران با وجود تخفیف‌های کلان، همچنان شکننده و پرخطر باقی مانده است.
به نوشته رویترز، این وضعیت تصویر روشنی از بحران اقتصادی ایران ترسیم می‌کند. جمهوری اسلامی برای تأمین بودجه و هزینه‌های سنگین داخلی، بیش از هر زمان دیگر به درآمدهای نفتی نیازمند است. اما شرایط بازار جهانی، ترکیب تحریم‌های آمریکا و محدودیت‌های داخلی چین، باعث شده جمهوری اسلامی برای حفظ همین میزان صادرات نیز ناچار به ارائه امتیازهای فزاینده شود.
در نهایت، گزارش رویترز تأکید می‌کند که هرچند چین در ظاهر خریدار مطمئن نفت ایران است، اما تغییر شرایط بازار، افزایش ذخایر داخلی و خطرات ناشی از تحریم‌ها، جایگاه جمهوری اسلامی را در این بازار به شدت متزلزل کرده است. تخفیف‌های عمیق، کاهش سودآوری و تداوم فشارهای آمریکا، همگی نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی برای بقا در بازار انرژی با مسیری دشوار و پرهزینه روبه‌رو است؛ مسیری که آینده‌ای مبهم و پرریسک برای اقتصاد نفتی ایران رقم زده است.
