وزیر خارجه جمهوری اسلامی تنها یک روز پس از توافق با رافائل گروسی می‌گوید که آژانس فعلا دسترسی به سایت‌های اتمی کشور را نخواهد داشت. این در حالی است که مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از توافق در این‌باره خبر داده بود.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پس از دیدارش با عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی که در روز سه‌شنبه ۹ سپتامبر برابر با ۱۸ شهریور در قاهره، پایتخت مصر برگزار شد، اعلام کرده بود که توافق تازه با تهران، زمینه دسترسی بازرسان این نهاد به “همه تأسیسات هسته‌ای ایران” را فراهم می‌کند.
او همچنین گفته بود که این امر شامل گزارش‌دهی درباره مواد موجود در سایت‌هایی است که در حملات اسرائیل هدف قرار گرفته‌اند. گروسی همچنین اعلام کرد این توافق، راه را برای ازسرگیری بازرسی‌ها باز می‌کند و همکاری جامع میان جمهوری اسلامی و آژانس آغاز می‌شود.
با این حال، بر اساس گزارش رسانه‌های داخلی در ایران، عراقچی روز چهارشنبه ۱۰ سپتامبر برابر با ۱۹ شهریور گفته است: «باید تاکید کنم بر اساس این توافق هیچ دسترسی به بازرسان آژانس، الان داده نمی شود مگر در بحث نیروگاه بوشهر به خاطر تعویض سوخت این نیروگاه. براساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی این دسترسی داده شده بود و الان جریان دارد.»
او اضافه کرد: «نفس این توافق هیچ دسترسی ایجاد نمی‌کند. براساس گزارش‌هایی که ایران بعدا خواهد داد، نوع دسترسی‌ها باید در زمان خودش مورد مذاکره قرار بگیرد. در متن توافق، قانون مجلس ایران پذیرفته شده و هرگونه همکاری باید به تصویب شورای عالی امنیت ملی برسد.»
وزیر خارجه جمهوری اسلامی همچنین اشاره کرد که “در مورد شکل و نوع دسترسی‌های آژانس در این توافق هیچ صحبتی نشده است و به بعد از ارائه گزارش ایران در مذاکرات جداگانه‌ای که در آینده صورت می‌گیرد، موکول شده است.”
این توافق در شرایطی اعلام شد که سه کشور اروپایی عضو برجام، فرانسه، بریتانیا و آلمان روند بازگرداندن تحریم‌ها علیه حکومت ایران را آغاز کرده‌اند. در همین رابطه یک دیپلمات فرانسوی به خبرگزاری فرانسه گفت جمهوری اسلامی باید در چارچوب توافق تازه “در سریع‌ترین زمان ممکن” دسترسی بازرسان را تضمین کند. به گفته او، بسیار حیاتی است که آژانس بتواند بدون تأخیر فعالیت‌های نظارت و راستی‌آزمایی خود را از سر بگیرد.
در همین حال روزنامه وال‌استریت ژورنال نیز به نقل از یک دیپلمات ارشد اروپایی گزارش داد اگر ایران در مورد بازگشت بازرسان، ضرب‌الاجل‌های مشخصی تعیین نکند، بعید است همین توافق، دولت‌های اروپایی را از اعمال مجدد تحریم‌ها منصرف کند. منابع دیپلماتیک گفتند توافق تهران و آژانس مشخص نمی‌کند بازرسان چه زمانی می‌توانند از سایت‌هایی مانند نطنز، فردو و مجتمع اصفهان بازدید کنند.
طبق گزارش‌ها، جمهوری اسلامی باید پیش از ورود بازرسان گزارشی درباره وضعیت این مراکز و میزان ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود ارائه دهد، اما توافق، ضرب‌الاجل مشخصی برای این گزارش‌ها تعیین نکرده است.
گروسی روز چهارشنبه ۱۰ سپتامبر برابر با ۱۹ شهریور در نشست شورای حکام آژانس جزئیات توافق امضا شده در قاهره با میانجی‌گری رئیس‌جمهور مصر، عبدالفتاح السیسی، را تشریح کرد. او این توافق را “یک گام مهم در مسیر درست” خواند و تأکید کرد ازسرگیری همکاری در بحبوحه جنگ و مصوبه اخیر مجلس ایران کار آسانی نبوده است.
آژانس پیش‌تر گزارش داده بود جمهوری اسلامی پیش از آغاز جنگ ۴۴۱ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی در اختیار داشته است؛ حجمی که به گفته کارشناسان برای تولید حدود ۱۰ بمب هسته‌ای کافی است.
گروسی در وین گفت ایران و آژانس بر سر همکاری “محترمانه و جامع” توافق کرده‌اند و امید دارد ازسرگیری بازرسی‌ها نشانه‌ای مثبت از دست‌یافتنی بودن توافق‌ها باشد. او تأکید کرد گام‌های عملی باید بدون تأخیر اجرا شوند، هرچند سند فنی توافق فعلاً علنی نخواهد شد.
در همین حال عراقچی نیز هشدار داد اگر سازوکار ماشه اجرایی شود یا جمهوری اسلامی دوباره هدف حمله قرار گیرد، توافق “فاقد اعتبار” خواهد بود. در مقابل، کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، این توافق را “گامی حیاتی در دیپلماسی هسته‌ای” خواند، مشروط بر اینکه ایران اجرای سریع آن را تضمین کند.
دفتر نمایندگی دائم ایران در وین هم در یادداشتی تأکید کرد ادامه فعالیت‌های نظارتی آژانس نیازمند ترتیبات جدید پادمانی است که باید مورد توافق قرار گیرد.
این تحولات در حالی است که اروپا سازوکار ماشه را فعال کرده و شورای امنیت تحت ریاست دوره‌ای کره جنوبی پیش‌نویس قطعنامه‌ای در این زمینه را آماده کرده است. با این حال، ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که قطعنامه مورد نظر کره جنوبی از رأی لازم دست‌کم ۹ دولتِ موافق از ۱۵ عضو دایم و غیردایم شورای امنیت برخوردار نخواهد شد و معلوم نیست ۵ عضو دائمی نیز آن را وتو نکنند.
موافقت تهران با بازگشت بازرسان در شرایطی صورت می‌گیرد که قانون تازه مجلس شورای اسلامی، همکاری با آژانس را مشروط به تصمیم شورای عالی امنیت ملی کرده است. رهبری این شورا به‌تازگی به علی لاریجانی سپرده شده است. بسیاری از تحلیلگران می‌گویند بدون موافقت رهبر جمهوری اسلامی هیچ تعهدی در قبال آژانس اجرایی نخواهد شد.
در همین حال، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، هشدار داده است هرگونه اقدام آینده این کشور علیه جمهوری اسلامی به رفتار تهران، به‌ویژه در حوزه هسته‌ای و موشکی، بستگی خواهد داشت.
