در حالی که به خاطر شیوع کرونا شرایط سختی در حوزهی اقتصادی به ایران و دیگر کشورها تحمیل شده است و به خاطر تعطیلیهای طولانی بسیاری از مشاغل و تولیدیها به حالت نیمه تعطیل درآمدهاند، برخی گزارشهای رسانه ای حاکی از این است که شرکتهای صنعتی به واسطهی توقف فعالیتهای عادی اقدام به تغییر موقت کاربریها و جهتدهی تولیدات به سمت کالاهای موردنیاز در شرایط شیوع کرونا کردهاند. بر این اساس بر اساس برخی گزارشها یکی از شرکتهای خودروسازی و همچنین برخی از برندهای لوازم خانگی، به جای پرداختن به فعالیتهای اصلی خود خط توليد مواد ضدعفونيكننده دست و سطوح را راهاندازي كردهاند.در همین حال برخی از این شرکتها نیز اقدام به تولید لباسهای ویژهی پزشکی کردهاند.
البته به گفته برخی کارشناسان این اتفاق تنها در ایران رخ نداده است. بسیاری از کشورهای اروپایی و امریکا نیز با افزایش تقاضا برای کالاهای ویژهی کرونا منجمله ماسک، دستکش و مواد ضدعفونی و در پی توقف فعالیتهای عادی این کارخانجات، تمرکز تولید خود را در حوزهی تولید این کالاها قرار دادهاند. اما این اقدام در ایران انتقاداتی را به دنبال داشته است.
برخی از منتقدان تاکید دارند با وجود فعالیت شرکتهای شوینده و بهداشتی در این حوزهها، به جای اینکه شرکتهای خودروسازی و نیز شرکتهای تولید لوازم خانگی به این کار غیرتخصصی بپردازند، کارخانجات مربوط به مواد شوینده و یهداشتی میتوانستند اقدام به افزایش فعالیتها و شیفتهای کاری و افزایش تولید در این حوزهها کنند.
بنا بر گزارشهایی که در این خصوص منتشر شده است بخشی از ظرفیت اسمی کارخانجات مواد شوینده و بهداشتی به علت در دسترس نبودن الکل کافی برای تولید خالی مانده و در عوض این سهمیهها در اختیار شرکتها و کارخانجات خودروسازی قرار گرفته است.
به گفته برخی کارشناسان این کارخانجات از طریق رانتهایی که از طریق دولت دریافت کردهاند توانستهاند وارد عرصه تولید مواد موردنیاز بازار شوند و با فعالیت در یک حوزهی غیرتخصصی و تاثیر بر بازار قیمتها سود کوتاه مدتی نیز ببرند.
بر اساس مشاهدات عینی نیز گرچه بر خلاف روزهای اول شیوع کرونا در ایران نایابی بسیاری از این کالاها مرتفع شده و مواد ضدعفونیکننده و همچنین ماسک و دستکش به وفور در بازار وجود دارد، اما قیمت این کالاها و به ویژه مواد ضدعفونیکننده و الکل به حدی افزایش یافته است، که برای بسیاری از افراد حتی گروههای متوسط جامعه تهیهی آنها مشقت و دشواری زیادی را به دنبال دارد.
برخی کارشناسان دستکاری در قیمتها و ایجاد قیمت های نجومی و غیرواقعی برای این کالاها را از جمله آسیبهای مداخلهی گروههای غیرتخصصی در تولید مواد ضدعفونیکننده و تلاش آنها برای دریافت سود زیاد در مدت کم میدانند که به بازار نابسامان و قیمتهای نجومی مواد ضدعفونیکننده انجامیده است. بر اساس گزارشهایی که در این حوزهها وجود دارد، به علت کمبود الکل، بسیاری از خطوط تولید مواد ضدعفونیکننده در کارخانجات مواد بهداشتی فعالیت نمیکنند و تعطیل هستند. اما در همان حال یکی از شرکتهای خودروسازی خط تولید مواد ضدعفونیکنندهی دست و سطوح راهاندازی کرده است.
گرچه مقدسی رئیس سابق انجمن صنايع شوينده می گوید درحالحاضر در صنعت شوينده و دارويي احتياجي نبود دولت سراغ صنايع خودرو و جاهاي ديگر برود، اما منتقدان به این نکته مهم توجه نمیکنند که اکثر این شرکتهای حاشیهای و غیرتخصصی زمانی راهاندازی شدند که دولت به این کارخانجات مواد شوینده دستور فعالیت سهشیفته داده بود، اما کار سه شیفتهی کارخانجات شوینده و مواد بهداشتی پاسخگوی نیاز کشور برای تامین مواد ضدعفونیکننده نبود و به ناگزیر برخی از کارخانجات غیرتخصصی نیز وارد تولید مواد ضدعفونیکننده شدند.
در همان حال بختيار علمبيگي، رئيس انجمن صنايع شوينده، آرايشي و بهداشتي نيز در تاکید دارد که روزانه بين 500 تا 600 تن صنايع فعال در حوزه توليد مواد ضدعفونيكننده خالی مانده است. وی تاکید دارد که اگر الكل در اختيار واحدهاي توليدي قرار گيرد، نياز بازار را تأمین خواهند كرد.
برخی از کارشناسان نیز ورود کارخانجات غیر تخصصی را به حوزهی مواد ضدعفونی که نیاز به اطلاعات و تجهیزات تخصصی دارد، نادرست ارزیابی میکنند و تاکید دارند که این اقدام میتواند به تولید مواد غیراستاندارد و مشکلات بیشتری بینجامید.
رضا پديدار عضو هیئت نمايندگان اتاق ايران در این خصوص این اقدام شرکتهای خودروسازی و کارخانجات توالید لوازم خانگی را هم خلاف قوانين و مقررات و هم خلاف اصول حفظ بهداشت عمومي كشور عنوان کرده است.
کارشناسان تاکید دارند که این اقدام دولت در تخصیص رانت به شرکتهای غیرمرتبط برای تولید در حوزههای غیرتخصصی و نیاز بازار، به علت عرضهی قیمتهای غیرواقعی، در نهایت فقط موجب آسیب رساندن به مصرفکنندهها خواهد شد.
