در میانه تنشهای فزاینده میان واشینگتن و کاراکاس، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، اسماعیل بقایی، بار دیگر با دفاع از دولت ونزوئلا، طرح هرگونه احتمال درباره پناه دادن تهران به مقامهای این کشور را «سؤال توهینآمیز» خواند و تأکید کرد که سفارت جمهوری اسلامی در کاراکاس همچنان فعال است. او افزایش فشارهای آمریکا علیه کاراکاس را «بهانهجویی در پوشش مبارزه با مواد مخدر» توصیف کرد و گفت ونزوئلا در معرض «جنگ و تهدید غیرقانونی» از سوی ایالات متحده قرار دارد. این موضعگیریها در حالی مطرح میشود که دونالد ترامپ، رئیسجمهوری ایالات متحده، از گفتوگوی اخیر خود با نیکلاس مادورو خبر داده، گفتوگویی که جزئیات آن هنوز منتشر نشده است. روزنامه میامی هرالد گزارش داده ترامپ به مادورو پیشنهاد داده کشور را فوراً ترک کند و امنیت او و خانوادهاش را تضمین کرده است. همزمان، برخی چهرههای نزدیک به دولت آمریکا با کنایه از احتمال سرنگونی مادورو سخن میگویند؛ از جمله لیندسی گراهام که گفته بود «این فصل، ترکیه و ایران جای دلپذیری هستند.»
بقایی در ادامه نشست خبری به سفر معاون وزیر خارجه عربستان سعودی به تهران اشاره کرد و گفت بخش اصلی گفتوگوهای دو طرف بر وضعیت سوریه متمرکز بوده است. او حملات اسرائیل به سوریه و تداوم بیثباتی در این کشور را «نگرانی مشترک کشورهای منطقه» دانست و تأکید کرد امنیت سوریه برای کل منطقه اهمیت دارد. این سفر در حالی انجام شد که نخستین سالگرد سقوط حکومت بشار اسد، متحد دیرینه جمهوری اسلامی، در پیش است. مخالفان مسلح سوری سال گذشته توانستند در یک عملیات غافلگیرکننده وارد دمشق شوند و بیش از پنج دهه حکومت خاندان اسد را پایان دهند؛ رویدادی که ضربهای سنگین به نفوذ منطقهای تهران وارد کرد و موجب نزدیکی حکومت جدید سوریه به ترکیه و عربستان شد.
سخنگوی وزارت خارجه سپس به انتقاد از بیانیه اخیر فرانسه درباره پرونده هستهای پرداخت و گفت تکرار اینکه «تهران باید به میز مذاکره بازگردد» در حالی است که «طرفهای مقابل برای مذاکره آماده نیستند.» او با اشاره مستقیم به فرانسه، آلمان و بریتانیا گفت: «اروپا هر وقت صحبت از مذاکره میشود میگوید بروید با آمریکا صحبت کنید.» بقایی پرسید: «بازگشت به کدام میز؟» مسئلهای که پس از دیدار عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، با همتای فرانسویاش در پاریس، بار دیگر برجسته شد.
این دیدار نخستین گفتوگوی سطح بالا میان تهران و پاریس پس از دور اخیر فشارها بر برنامه هستهای جمهوری اسلامی بود. وزارت خارجه فرانسه پس از این ملاقات اعلام کرد دستیابی به «توافق جامع و پایدار» تنها زمانی ممکن است که ایران درباره ذخایر اورانیوم، از جمله اورانیوم ۶۰ درصدی، شفافسازی کند و به بازرسان آژانس امکان بازدید از تأسیساتی را بدهد که در جریان جنگ دوازدهروزه هدف حمله قرار گرفتهاند. شورای حکام آژانس نیز در قطعنامه ۲۹ آبان، جمهوری اسلامی را ملزم کرده بود «بیدرنگ» درباره وضعیت تأسیسات آسیبدیده و ذخایر هستهای گزارش دهد.
جمهوری اسلامی اما با رد این درخواستها، میگوید آژانس نمیتواند خواستار بازرسی از تأسیساتی شود که «از نظر ایمنی در شرایط مناسبی نیستند» و خطر نشت مواد رادیواکتیو در آنها وجود دارد. بقایی افزود چنین وضعیتی در تاریخ فعالیت آژانس سابقه نداشته و «هیچ شیوهنامهای» برای مواجهه با آن وجود ندارد. او تأکید کرد تا زمانی که آمریکا بهدنبال «غنیسازی صفر درصد» باشد، اساساً مذاکرهای در کار نخواهد بود. بقایی با استناد به معاهده NPT گفت ایران علاوه بر تعهدات، «حقوقی» نیز دارد و یکی از این حقوق، «برخورداری از چرخه کامل هستهای» است.
در واکنش به گمانهزنیهای اخیر درباره پیامهای تهدیدآمیز از سوی ترکیه و عربستان، بقایی این ادعاها را رد کرد و گفت هیچ پیام هشدارآمیزی به تهران منتقل نشده است. او اسرائیل را «منشأ بحرانزایی» در منطقه خواند و با اشاره به «تجربه نبرد دوازدهروزه» گفت ایران در بالاترین سطح آمادگی قرار دارد و اجازه نخواهد داد «رویاهای شوم» اسرائیل درباره ناامنسازی ایران محقق شود.
مجموعه این اظهارات، تصویری از وضعیت دیپلماتیک جمهوری اسلامی ارائه میدهد که در آن تهران همزمان در حال دفاع از متحدانش در آمریکای لاتین، تلاش برای حفظ نقش خود در پرونده سوریه، مقابله با فشارهای فزاینده هستهای و مدیریت تنشهای منطقهای است. با این حال، آنچه بیش از همه جلب توجه میکند، تلاش دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی برای القای این روایت است که مسئولیت بنبست کنونی بر عهده غرب است؛ روایتی که در برابر واقعیت پیچیده مذاکرات هستهای، فشارهای بینالمللی و سیاستهای متناقض تهران قرار میگیرد.
