وزیر خارجه جمهوری اسلامی با بیان اینکه ذخایر اورانیوم غنی شده ایران، “زیر آوار تاسیسات هسته‌ایِ بمبارانشده است” به توافق امضاشده در مصر با گروسی اشاره کرد و گفت در این توافق هیچ قراری برای بازرسی گذاشته نشده است.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، در مصاحبه زنده با تلویزیون دولتی ایران در شامگاه پنجشنبه ۲۰ شهریور برابر با ۱۱ سپتامبر، ضمن تاکید بر اینکه ممکن است میان روایت او و روایت رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی در خصوص توافق امضاشده اخیر در مصر تفاوت وجود داشته باشد، گفت که در توافق صورت‌گرفته در مصر “هیچ‌گونه قراری برای بازرسی گذاشته نشده است”.
عراقچی همچنین با اشاره به موضوع مکان نگهداری ذخایر اورانیوم غنی‌سازی شده ایران پس از جنگ ۱۲ روزه گفت که ذخایر اورانیوم مورد مناقشه ایران، “زیر آوار تاسیسات هسته‌ایِ بمبارانشده است”.
وزیر خارجه جمهوری اسلامی در عین حال افزود: «اینکه مواد قابل دسترسی است یا نه، سازمان انرژی اتمی در حال ارزیابی است و پس از ارزیابی به شورای امنیت ملی اعلام خواهد کرد و شورای امنیت ملی با درنظر گرفته دغدغه‌های امنیتی تصمیم می‌گیرد چه اقدامی با این گزارش صورت بگیرد.»
عراقچی با بیان این که بازرسان آژانس “پس از تایید مجلس شورای اسلامی و شورای عالی امنیت ملی از مراکز هسته‌ای ایران بازرسی خواهند کرد”، گفت: «اگر الان از گروسی بپرسید می‌گوید قرار بر بازرسی در توافق جدید هست. هست، اما باید شورای عالی امنیت ملی تایید کند. همه درخواست‌های بازرسی باید از طریق شورای عالی امنیت ملی تایید شود.»
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، پس از دیدارش با عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی که در روز سه‌شنبه ۹ سپتامبر برابر با ۱۸ شهریور در قاهره، پایتخت مصر برگزار شد، اعلام کرده بود که توافق تازه با تهران، زمینه دسترسی بازرسان این نهاد به “همه تأسیسات هسته‌ای ایران” را فراهم می‌کند.
او همچنین گفته بود که این امر شامل گزارش‌دهی درباره مواد موجود در سایت‌هایی است که در حملات اسرائیل هدف قرار گرفته‌اند. گروسی همچنین اعلام کرد این توافق، راه را برای ازسرگیری بازرسی‌ها باز می‌کند و همکاری جامع میان جمهوری اسلامی و آژانس آغاز می‌شود.
با این حال، بر اساس گزارش رسانه‌های داخلی در ایران، عراقچی روز چهارشنبه ۱۰ سپتامبر برابر با ۱۹ شهریور در اظهاراتی که با روایت گروسی سازگاری نداشت، اعلام کرد: «باید تاکید کنم بر اساس این توافق هیچ دسترسی به بازرسان آژانس، الان داده نمی‌شود مگر در بحث نیروگاه بوشهر به خاطر تعویض سوخت این نیروگاه. براساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی این دسترسی داده شده بود و الان جریان دارد.»
عراقچی همچنین پیش از این با اشاره به توافق مصر مدعی شده بود: «نفس این توافق هیچ دسترسی ایجاد نمی‌کند. براساس گزارش‌هایی که ایران بعدا خواهد داد، نوع دسترسی‌ها باید در زمان خودش مورد مذاکره قرار بگیرد. در متن توافق، قانون مجلس ایران پذیرفته شده و هرگونه همکاری باید به تصویب شورای عالی امنیت ملی برسد.»
وزیر خارجه جمهوری اسلامی در اظهارات پنج‌شنبه‌شب خود بار دیگر به توافق خود با مدیرکل آژانس در مصر اشاره کرد و گفت: «آژانس در توافق جدید قبول کرده که شرایط جدیدی ایجاد شده که باید همکاری‌ها تغییر کند و دیگر نمی‌تواند مثل قبل باشد.»
عراقچی با بیان این که “آژانس پذیرفته که شکل جدید همکاری‌ها باید طبق قانون مجلس شورای اسلامی باشد” گفت که آژانس بر مبنای این توافق پذیرفته که “بین تاسیسات بمبارانشده و نشده تفکیک قائل شود”.
وزیر خارجه جمهوری اسلامی در ادامه افزود: «درباره تاسیسات بمباران‌نشده، قاعده جدید این است که آژانس مورد به مورد درخواست می‌کند، اگر مورد پذیرش شورا قرار بگیرد، دسترسی داده خواهد شد.»
اظهارات عراقچی در خصوص همکاری مشروط و مورد به مورد ایران با آژانس بینالمللی انرژی اتمی در شرایطی بیان می‌شود که ایالات متحده آمریکا و تروئیکای اروپایی، با نزدیک شدن به مهلت تعیین شده برای فعالسازی مکانیسم ماشه و بازگرداندن تمامی تحریم‌های سازمان ملل متحد بار دیگر به جمهوری اسلامی هشدار داده‌اند.
سه کشور اروپایی طرف توافق‌نامه موسوم به برجام، شامل بریتانیا، آلمان و فرانسه پیش از این در روز چهارشنبه ۱۰ سپتامبر برابر با ۱۹ شهریور با انتشار بیانیه مشترکی در جلسه شورای حکام، ضمن تاکید بر این که حکومت ایران باید فورا همکاری خود با آژانس را از سر بگیرد، اعلام کردند که خودداری جمهوری اسلامی از عمل به تعهدات برجامی و نیز توقف همکاری‌های پادمانی، توانایی آژانس بینالمللی انرژی اتمی را برای نتیجه‌گیری در خصوص ماهیت برنامه اتمی ایران “به شدت مختل کرده است”.
شورای حکام آژانس همچنین در سومین روز نشست فصلی خود، در جریان بررسی پرونده ایران، بیانیه مشترک سه کشور آلمان، فرانسه و بریتانیا را قرائت کرد. در این بیانیه گفته شد با وجود آغاز روند فعالسازی مکانیسم ماشه، در صورتی که جمهوری اسلامی شروط این کشورها را برآورده کند، بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد می‌تواند به تعویق بیفتد.
هم‌زمان، هاوارد سالومون، نماینده آمریکا در آژانس بینالمللی انرژی اتمی اقدام فوری حکومت ایران را «حیاتی و ضروری» خواند و هشدار داد در صورت تداوم عدم همکاری، شورای حکام باید آماده اتخاذ گام‌های سخت‌گیرانه‌تر باشد.
او توقف اجرای تعهدات هسته‌ای از سوی ایران را «غیرقابل قبول و عمیقا نگران‌کننده» توصیف کرد و تاکید کرد واشینگتن آماده مذاکره با حسن نیت است، اما این تهران است که از تعامل خودداری می‌کند.
در مقابل، روسیه از فشار اروپا و آمریکا به ایران انتقاد کرد. نمایندگی روسیه در وین موضع سه کشور اروپایی را «لجاجت» توصیف کرد و گفت این کشورها در حل مسائل مربوط به برجام ناتوان بوده‌اند. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه، پیشنهاد داد طرف‌های اولیه برجام مشورت‌های فوری برگزار کنند تا از بروز بحران تازه جلوگیری شود.
اتحادیه اروپا و آمریکا در نهایت تاکید کردند مسیر دیپلماتیک تنها زمانی معنا خواهد داشت که ایران همکاری کامل با آژانس را از سر بگیرد. در غیر این صورت، فعالسازی مکانیسم ماشه به بازگشت خودکار تحریم‌های شورای امنیت علیه جمهوری اسلامی منجر خواهد شد.
بر اساس یک گزارش محرمانه جدید آژانس بینالمللی انرژی اتمی که به رویت چندین خبرگزاری بینالمللی رسیده، ایران تا اواسط ماه ژوئن و پیش از آغاز جنگ با اسرائیل، سرعت تولید اورانیوم با غنای بالا را افزایش داده بود. طبق اطلاعات آژانس، ایران تا آغاز جنگ در کمتر از یک ماه مقدار اورانیوم غنی‌شده تا سطح ۶۰ درصد را به میزان ۳۲.۳ کیلوگرم افزایش داده و به مجموع ۴۴۰.۹ کیلوگرم رسانده بود.
آژانس بینالمللی انرژی اتمی پیش از این اعلام کرده بود که از ۱۳ ژوئن روز آغاز جنگ میان جمهوری اسلامی و اسرائیل به بعد، قادر به انجام فعالیت‌های میدانی مورد نیاز برای جمع‌آوری و راستی‌آزمایی اطلاعات اعلام‌شده از سوی ایران نبوده است. به گفته آژانس این امر برای برآورد تغییرات در ذخایر گزارش‌شده قبلی ضروری است.
