علی لاریجانی، دبیر تازه منصوب‌شده شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی، روز گذشته ۱۱ شهریور با انتشار پیامی به زبان انگلیسی در شبکه اجتماعی ایکس مدعی شد که «راه مذاکره با آمریکا بسته نیست» و حکومت ایران به دنبال «گفت‌وگوهای عاقلانه» است. او آمریکا را متهم کرد که تنها به‌ظاهر دم از مذاکره می‌زند اما حاضر به نشستن پای میز گفت‌وگو نیست و جمهوری اسلامی را به‌ناحق مقصر جلوه می‌دهد. با این حال، لاریجانی روشن نکرد که آیا تهران آماده ورود به مذاکره مستقیم با واشینگتن است یا همچنان بر مسیر غیرمستقیم پافشاری خواهد کرد.
لاریجانی در سخنانی دیگر با تکرار شعارهای تبلیغاتی جمهوری اسلامی، هرگونه درخواست غرب برای محدود کردن برنامه موشکی ایران را «غیرقابل تحقق» دانست و آن را به معنای تسلیم در برابر دشمن معرفی کرد. او تأکید کرد هیچ ایرانی «باغیرتی» چنین خواسته‌ای را نمی‌پذیرد. این مواضع در حالی بیان می‌شود که تجربه پنج دور مذاکره پیش از آغاز جنگ دوازده‌روزه نشان داد اصرار جمهوری اسلامی بر ادامه غنی‌سازی در خاک ایران، عملاً مسیر هر توافقی را مسدود کرده است.
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، دوم شهریور بار دیگر با رد مذاکره مستقیم با آمریکا، تأکید کرده که دشمنی واشینگتن با جمهوری اسلامی «حل‌نشدنی» است. این موضع صریح خامنه‌ای عملاً نشان می‌دهد که طرح لاریجانی بیش از آنکه نشانه تغییر سیاست باشد، بیشتر به تاکتیکی تبلیغاتی شباهت دارد؛ تلاشی برای مدیریت افکار عمومی و انتقال فشار سیاسی به طرف مقابل در شرایطی که فشارهای بین‌المللی علیه تهران افزایش یافته است.
فعال شدن مکانیسم ماشه توسط سه کشور اروپایی، فرانسه، بریتانیا و آلمان، نیز بحران تازه‌ای برای جمهوری اسلامی رقم زده است. مقام‌های این رژیم از یک سو تهدید به خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای می‌کنند و از سوی دیگر، از آمادگی برای ادامه مسیر دیپلماتیک سخن می‌گویند. تناقضی آشکار که بیش از آنکه سیاستی منسجم باشد، نشانه سردرگمی و وقت‌کشی است.
در همین شرایط، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، روز سه‌شنبه ۱۱ شهریور با اشاره به حضور اخیر بازرسان آژانس در نیروگاه بوشهر، اعلام کرد در حال حاضر «هیچ بازرسی در ایران انجام نمی‌شود». او بار دیگر تکرار کرد که در صورت رفع تحریم‌ها، ایران به تعهدات برجامی بازخواهد گشت، اما همزمان غرب را به «جنایت آشکار» علیه جمهوری اسلامی متهم ساخت؛ اظهاراتی که بار دیگر نشان می‌دهد تهران هیچ مسئولیتی در نقض تعهدات خود نمی‌پذیرد.
بقایی همچنین خبر داد که تهران همچنان به هماهنگی با روسیه و چین دل بسته است تا در برابر اقدام اروپا برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه، حمایت سیاسی کسب کند. اما واقعیت این است که در شورای امنیت سازمان ملل، ابتکار عمل همچنان در دست قدرت‌های غربی است و جمهوری اسلامی تنها با شعار و فرافکنی در پی خرید زمان است.
مجموع این مواضع متناقض تصویری روشن به دست می‌دهد: از یک سو لاریجانی تلاش می‌کند با طرح ایده «مذاکره عاقلانه» روزنه‌ای از امید نشان دهد، اما از سوی دیگر، مخالفت صریح رهبر جمهوری اسلامی و بی‌اعتمادی عمیق میان تهران و غرب، هرگونه احتمال مذاکره جدی را به حداقل رسانده است.
به بیان دیگر، راه مذاکره تنها روی کاغذ باز است، اما در میدان عمل با دیوارهای بلند اختلافات هسته‌ای، فشارهای بین‌المللی و بی‌اعتمادی تاریخی بسته مانده است. آنچه امروز به نام «راه باز مذاکره» از زبان مقام‌های جمهوری اسلامی شنیده می‌شود، بیش از آنکه نشانه یک مسیر واقعی برای توافق باشد، ابزاری تبلیغاتی برای فرافکنی مسئولیت و مدیریت بحران داخلی و خارجی این حکومت است.
