در پی حملات گسترده هوایی آمریکا و اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی در نطنز، فردو و اصفهان در اوایل تیرماه، منابع اطلاعاتی غرب اعلام کرده‌اند که برنامه هسته‌ای ایران برای دست‌کم یک سال آینده، عملاً از کار افتاده است.
این عملیات که با نام رمز «چکش نیمه‌شب» اجرا شد، به گفته تحلیل‌گران نظامی، یکی از دقیق‌ترین و ویران‌گرترین حملات هدفمند به زیرساخت‌های حساس جمهوری اسلامی در سال‌های اخیر بوده است.
با این حال، هشدارها درباره بازسازی سریع تأسیسات توسط تهران، نگرانی‌های واشینگتن را افزایش داده است. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، نهم مرداد با تکرار ادعای «نابودی کامل» برنامه هسته‌ای ایران، هشدار داد که حکومت تهران ممکن است در مکان‌هایی جدید، فعالیت‌های اتمی خود را از سر بگیرد.
در همین حال، عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، برای نخستین‌بار در مصاحبه‌ای با روزنامه فایننشال تایمز به صراحت اذعان کرد که تاسیسات هسته‌ای کشور «به شدت آسیب دیده‌اند» و دیگر نمی‌توان وانمود کرد که اوضاع عادی‌ست. او افزود که اطلاعی از محل نگهداری ذخایر اورانیوم ۶۰ درصدی جمهوری اسلامی ندارد—ذخایری که پیش‌تر در مراکزی مستقر بودند که اکنون در پی بمباران‌های اخیر تخریب شده‌اند.
در این فضای بحرانی، کاخ سفید اعلام کرده که تنها تا تابستان آینده برای اقدام قطعی علیه برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی فرصت باقی‌ست. بر اساس گزارش شبکه‌های خبری العربیه و الحدث، دولت ترامپ در کنار فشارهای نظامی، مشغول رایزنی دیپلماتیک با متحدان اروپایی خود است تا مسیر تحریم‌های اقتصادی علیه تهران را گسترش دهد. بریتانیا، فرانسه و آلمان، به‌صراحت تهدید کرده‌اند که در صورت بی‌نتیجه ماندن مذاکرات، سازوکار بازگشت خودکار تحریم‌های سازمان ملل موسوم به «اسنپ‌بک» را فعال خواهند کرد.
در کنار این تلاش‌ها، تمرکز تازه‌ای بر متوقف‌سازی صادرات نفت ایران قرار گرفته است. ایالات متحده به‌طور جدی در حال فشار به چین است تا واردات نفت خام از ایران را متوقف کند. گزارش‌ها حاکی از آن است که پکن روزانه حدود یک میلیون بشکه نفت از ایران وارد می‌کند، آن‌هم با تخفیف‌های قابل توجه. با وجود تحریم‌های سنگین، چین از طریق شبکه‌ای پیچیده از نفتکش‌های «ناوگان تاریک» یا همان ناوگان اشباح و پالایشگاه‌های خصوصی، به واردات پنهانی نفت ایران ادامه می‌دهد.
بر اساس گزارش الحدث، پکن در واکنش به فشارهای واشینگتن اعلام کرده است که در صورت دریافت نفت با قیمت پایین‌تر، آمادگی دارد واردات خود از تهران را متوقف کند.
اما شواهدی از چرخش سیاسی چین در قبال تهران دیده می‌شود. به گزارش روزنامه جروزالم پست، تحلیل‌گران چینی بر این باورند که جمهوری اسلامی دیگر با منافع راهبردی پکن در منطقه هم‌راستا نیست و موقعیت این رژیم را «در آستانه فروپاشی» توصیف کرده‌اند. در همین راستا، آمریکا نیز یکی از چهره‌های کلیدی در شبکه نفتی ایران، «محمدحسین شمخانی»، را به فهرست تحریم‌های وزارت خزانه‌داری افزوده است، فردی که گفته می‌شود رابط اصلی جمهوری اسلامی با بازارهای نفتی سایه در روسیه و آسیاست.
از سوی دیگر، جمهوری اسلامی همچنان بر ادامه مسیر مقاومت اصرار دارد. علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در سخنرانی اخیر خود بار دیگر بر ادامه برنامه غنی‌سازی تأکید کرد و آن را بخشی از «دین و دانش» ملت ایران دانست—در حالی‌که آثار این سیاست بر اقتصاد و امنیت کشور، چیزی جز فقر، انزوا و ناامنی نبوده است.
اکنون ایالات متحده در حال ترسیم سناریویی چندوجهی است: ترکیبی از فشار نظامی، مهار دیپلماتیک و ضربات اقتصادی. در مقابل، جمهوری اسلامی، نه راهی برای بازسازی اعتماد جهانی دارد و نه پایگاهی مؤثر برای بازگشت به مذاکراتی که از اساس، با سیاست حمله و پنهان‌کاری بیگانه است.
با گذشت هفته‌ها از حملات مخرب به تاسیسات هسته‌ای، این پرسش به‌طور جدی مطرح است: آیا تهران مسیر تنش را ادامه خواهد داد، یا در برابر ائتلاف گسترده جهانی برای توقف برنامه اتمی‌اش، راهی جز عقب‌نشینی ندارد؟
