در آستانه یکی از حساس‌ترین نشست‌های شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال‌های اخیر، شکاف میان جمهوری اسلامی ایران و نهاد ناظر هسته‌ای سازمان ملل به مرحله‌ای تازه و نگران‌کننده رسیده است. آن‌گونه که خبرگزاری بلومبرگ گزارش داده، جمهوری اسلامی در واکنشی کم‌سابقه، یک یادداشت حقوقی ۱۹ صفحه‌ای را میان اعضای شورای حکام توزیع کرده است؛ متنی که آشکارا حمله‌ای لفظی و سیاسی به گزارش جامع آژانس به شمار می‌رود و از لحن و ادبیات آن چنین برمی‌آید که جمهوری اسلامی نه تنها حاضر به پاسخگویی شفاف به نگرانی‌های نهادهای بین‌المللی نیست، بلکه تلاش دارد از طریق زبان تهدید و انکار، واقعیت را پنهان کند.
جمهوری اسلامی روز پنجشنبه، ۱۵ خرداد با انتشار یک “یاداشت حقوقی” مفاد گزارش تازه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را رد کرده و این نهاد را به “فرارفتن از اختیارات خود” و “استناد به شواهد ساختگی برای مقابله با ایران” متهم کرده است.
به گزارش شبکه خبری بلومبرگ این یادداشت چند روز پیش از نشست کلیدی شورای حکام آژانس در وین و تدارک کشورهای اروپایی برای تصویب قطعنامه‌ای تندتر علیه برنامه هسته‌ای ایران و “عدم همکاری تهران با آژانس” منتشر شده است.
گزارش تازه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که روز ۹ ژوئن فوهفو فح ۱۹ خرداد رسماَ به شورای حکام این نهاد ارائه خواهد شد حاکی از آن است که ایران ذخایر اورانیوم با غنای ۶۰ درصد را به بیش از ۴۰۰ کیلوگرم رسانده است و تنها یک گام فنی تا غنای تسلیحاتی فاصله دارد.
براساس همین گزارش، ایران در سه سایت اعلام‌نشده که از مدت‌ها پیش در دست بررسی بوده‌اند، فعالیت‌های هسته‌ای پنهانی با مواد اعلام نشده انجام داده است. آژانس نتیجه‌گیری کرده است که این مکان‌ها و مکان‌های مرتبط دیگر، بخشی از یک “برنامه ساختاریافته اعلام‌نشده هسته‌ای” بوده‌اند که تا اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی ادامه داشته است.
آژانس در گزارش خود همچنین ایران را متهم به ضبط کردن “اسناد محرمانه متعلق به بازرسان آژانس” کرده و نوشته است: «شواهد قطعی از جمع‌آوری و تحلیل فعالانه اسناد بسیار محرمانه متعلق به آژانس توسط ایران، نگرانی‌های جدی درباره روحیه همکاری ایران ایجاد می‌کند و ممکن است اجرای مؤثر پادمان‌ها در ایران را تضعیف کند.»
خبرگزاری رویترز در این رابطه نوشت که “آژانس در گزارش خود اذعان می‌کند که کنترل اطلاعات در زمینه برنامه هسته‌ای ایران را از دست داده است”.
پیش از انتشار “یاداداشت حقوقی” نیز وزارت خارجه و سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی در بیانیه‌ای مشترک تهدید کرده بودند که جمهوری اسلامی در صورت “سوءاستفاده برخی کشورها” از گزارش آژانس در نشست شورای حکام، “اقدامات متناسبی” را “اتخاذ و اجرا خواهد کرد که تبعات و مسئولیت آن بر عهده آن کشورها خواهد بود”.
جمهوری اسلامی در “یادداشت حقوقی” خود که میان اعضای آژانس توزیع کرده نوشته است: «اگر این کشورها تصمیم بگیرند که از صبر ایران سوءاستفاده کنند و بر مسیر غلط خود پافشاری ورزند، ایران ناگزیر خواهد بود متناسب با شرایط و اقدامات طرف‌های دیگر، تصمیمات مقتضی اتخاذ و اجرا کند.»
این “یادداشت حقوقی” و همچنین اظهارات و بیانیه‌های مقام‌های جمهوری اسلامی نشانگر نگرانی تهران از شکل‌گرفتن سازوکارهایی در شورای حکام تلقی شده که ارجاع دوباره پرونده ایران به شورای امنیت را تسهیل می‌کند. در چنین صورتی فعال کردن مکانیسم ماشه توسط تروئیکای اروپایی هم آسان‌تر خواهد بود؛ ساز و کاری که در صورت فعال شدن، منجر به بازگشت خودکار تمامی تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه جمهوری اسلامی خواهد شد.
برخی از خبرها حاکی از این است که آمریکا نیز به رغم در جریان بودن مذاکرات غیر مستقیم با ایران بر سر حل مناقشه هسته‌ای این کشور، قصد دارد در جلسه هفته آینده شورای حکام آژانس انرژی اتمی از قطعنامه تهیه شده توسط تروئیکای اروپا یعنی (آلمان، انگلیس و فرانسه) درباره عدم همکاری پادمانی جمهوری اسلامی حمایت کند. خبرهایی دیگری حتی می‌گویند که آمریکا قصد دارد راسأ قطعنامه‌ای را علیه “سرپیچی جمهوری اسلامی از انجام تعهداتش در قبال آژانس و مقررات پادمانی” به شورای حکام ارائه کند.
تنش میان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و جمهوری اسلامی در حالی بالا گرفته است که مذاکرات تهران و واشنگتن برای حل و فصل مساله هسته‌ای ایران، به دلیل اختلاف عمده بر سر تداوم غنی‌سازی اورانیوم در جمهوری اسلامی با مانع روبرو شده است و هنوز هم برگزاری دور ششم مذاکرات و زمان و مکان آن در هاله‌ای از ابهام است.
یکی از اولین واکنش‌های توام با نگرانی نسبت به گزارش جدید آژانس اتمی از سوی اسرائیل ابراز شد. دفتر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل در همان روز انتشار گزارش، با انتشار بیانیه‌ای تأکید کرد که یافته‌های آژانس نشان می‌دهد برنامه هسته‌ای ایران “صلح‌آمیز نیست” و تهران همچنان مصمم به تکمیل برنامه تسلیحات هسته‌ای خود است.
آلمان به عنوان متحد اسرائیل نیز نگرانی خود را از برنامه هسته‌ای ایران و خطری که از این بابت متوجه اسرائیل است ابراز کرده است.
وزیر امور خارجه آلمان هشدار داده است که برنامه هسته‌ای ایران تهدیدی جدی برای اسرائیل محسوب می‌شود و تأکید کرده که برلین همچنان به ارسال سلاح به اسرائیل ادامه خواهد داد.
یوهان واده‌فول، وزیر خارجه آلمان، که روز پنجشنبه ۱۵ خرداد در برلین در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک با همتای اسرائیلی خود گیدعون ساعر شرکت داشت، گفت: «هیچ‌کس نمی‌تواند تردید داشته باشد که برنامه هسته‌ای ایران یک تهدید موجودیتی برای اسرائیل به شمار می‌رود.»
او افزود: «ما در این مورد هم‌عقیده هستیم که ایران هرگز نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد.»
واده‌فول در ادامه با بیان این که “اسرائیل مورد حمله سازمان‌های تروریستی مانند حوثی‌ها، حزب‌الله، حماس و همچنین دولت جمهوری اسلامی قرار دارد” گفت که “بنابراین، بدیهی است که اسرائیل باید بتواند از خود در برابر این خشونت دفاع کند و به همین دلیل، آلمان همچنان از اسرائیل از طریق ارسال تسلیحات حمایت خواهد کرد”.
با این حال، اظهارات واده‌فول به‌روشنی مشخص نمی‌کند که آیا این تعهد به ارسال تسلیحات شامل تجهیزاتی هم می‌شود که مستقیماً در عملیات‌های نظامی اسرائیل در غزه مورد استفاده قرار می‌گیرند یا نه. تصمیم‌گیری درباره این موضوع به‌طور محرمانه توسط شورای امنیت فدرال آلمان انجام می‌شود.
در روزهای اخیر، علاوه بر انتقاد کم‌سابقه صدراعظم آلمان از نحوه عملکرد ارتش اسرائیل در غزه، انتقادات حزب سوسیال‌دموکرات، شریک کوچکتر دولت ائتلافی حاکم در آلمان نیز نسبت به اقدامات اسرائیل شدت یافته است. به گزارش روزنامه فرانکفورتر آلگماینه، در حال حاضر برخی از درخواست‌های اسرائیل برای دریافت تجهیزات نظامی هنوز در انتظار صدور مجوز از سوی دولت آلمان هستند.
