بر اساس گزارشی که روز چهارشنبه، ۴ ژوئن ۲۰۲۵، در وب‌سایت بلومبرگ منتشر شد، صادرات نفت ایران به چین در ماه مه با کاهش قابل‌توجهی روبه‌رو شده است. این کاهش، نتیجه‌ی تشدید تحریم‌های ایالات متحده و هم‌زمان افت تقاضای پالایشگاه‌های چینی عنوان شده است.
بلومبرگ در گزارشی تازه از کاهش معنادار صادرات نفت ایران به چین خبر داده؛ کاهشی که ریشه در دو عامل کلیدی دارد: نخست، تشدید تحریم‌های بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی و دوم، افت تقاضا در پالایشگاه‌های چینی که به دنبال تعمیرات فصلی، خرید نفت خام را به تعویق انداخته‌اند. به این ترتیب، صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران در ماه مه به طور میانگین به ۱.۱ میلیون بشکه در روز کاهش یافته است؛ رقمی که طبق داده‌های شرکت تحلیل بازار «وورتکسا» «Vortexa»، نسبت به ماه مشابه سال گذشته ۲۰ درصد افت نشان می‌دهد.
این کاهش، ضربه‌ای جدی به اقتصاد نفت‌محور جمهوری اسلامی است؛ اقتصادی که با وجود شعارهای رنگارنگ مقامات، همچنان برای تأمین بودجه، به درآمدهای نفتی وابسته باقی مانده است. برخلاف ادعاهای مطرح‌شده مبنی بر موفقیت در خنثی‌سازی تحریم‌ها، آمارها نشان می‌دهند که فشار خارجی به‌ویژه از سوی ایالات متحده، همچنان مؤثر است و توانسته مسیرهای صادراتی جمهوری اسلامی را بار دیگر با چالش مواجه کند.
ایالات متحده و متحدانش در ماه‌های اخیر سیاست فشار حداکثری را علیه نهادها، شرکت‌ها و افراد مرتبط با صادرات نفت ایران افزایش داده‌اند. هدف این فشارها، کاهش درآمدهای ارزی تهران و ممانعت از تأمین مالی پروژه‌های مشکوک، از جمله برنامه هسته‌ای و فعالیت‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی عنوان شده است. بر اساس همین رویکرد، بسیاری از پالایشگاه‌های مستقل چین، موسوم به «تی‌پات»ها، که پیش‌تر از خریداران اصلی نفت ایران بودند، حالا یا خرید را متوقف کرده‌اند یا با ریسک بالای تحریم مواجه شده‌اند.
جالب آن‌که واردات نفت ایران در آمارهای رسمی گمرکی چین ثبت نمی‌شود. بسیاری از این محموله‌ها در دریا و در نزدیکی آب‌های جنوب شرق آسیا، به عنوان نفت صادراتی مالزی بازبرچسب‌گذاری می‌شوند. این عملیات پنهانی که نشانه‌ای از ماهیت غیرشفاف و پرریسک معاملات جمهوری اسلامی است، نه‌تنها ثبات اقتصادی ایجاد نمی‌کند، بلکه فضا را برای سوءاستفاده و فساد ساختاری نیز فراهم می‌سازد.
تحلیل‌گران معتقدند شرایط به‌وجودآمده نه‌فقط ناشی از عوامل خارجی، بلکه حاصل فقدان برنامه‌ریزی داخلی و سوءمدیریت در ساختار کلان اقتصاد ایران است. جمهوری اسلامی، به‌جای تنوع‌بخشی به منابع درآمدی کشور و بازسازی روابط سازنده با جهان، بر صدور نفت ارزان و پرریسک از طریق مسیرهای غیررسمی تکیه کرده است. این رویکرد موجب شده نه‌تنها ثبات مالی حاصل نشود، بلکه در برابر نوسانات سیاسی و اقتصادی جهانی آسیب‌پذیرتر از همیشه باشد.
اِما لی، تحلیل‌گر ارشد بازار در Vortexa، در گفت‌وگویی با بلومبرگ می‌گوید که تحریم‌های شدیدتر آمریکا زنجیره تأمین نفت ایران را تحت فشار قرار داده و نگرانی‌هایی درباره پایداری جریان صادرات ایجاد کرده است. وی همچنین به کاهش تقاضای فصلی ناشی از تعمیرات پالایشگاهی اشاره می‌کند که تا ماه ژوئیه ادامه خواهد داشت.
در این میان، پالایشگاه‌های مستقل چین، که به دلیل قیمت پایین نفت ایران مشتریان همیشگی آن بوده‌اند، اکنون با پایین‌ترین نرخ فرآوری در سال‌های اخیر کار می‌کنند. به گفته کارشناسان، این پالایشگاه‌ها در ماه‌های گذشته به انبارسازی گسترده روی آورده‌اند و در نتیجه، نیاز فوری به خرید نفت جدید نداشته‌اند.
از سوی دیگر، کاهش قیمت نفت‌های رقیب مانند انواع روسی، به‌ویژه «سوکول» و «نووی پورت»، باعث شده نفت ایران توان رقابتی کمتری در بازار داشته باشد. در غیاب توافق‌نامه‌های شفاف و عدم دسترسی به زیرساخت‌های بین‌المللی، تهران مجبور است تخفیف‌های سنگین برای فروش نفت ارائه دهد؛ تخفیف‌هایی که هرچند به فروش کمک می‌کند، اما عملاً ارزآوری را تضعیف کرده و هزینه‌های پنهانی سنگینی به اقتصاد کشور تحمیل می‌کند.
در مجموع، کاهش صادرات نفت به چین نشانه‌ای جدی از آسیب‌پذیری سیاست‌های اقتصادی جمهوری اسلامی در برابر تحریم‌ها و تغییرات بازار جهانی است. ادامه این روند می‌تواند کسری بودجه را افزایش دهد و فشار بیشتری بر طبقات پایین جامعه وارد سازد. در حالی‌که دولت همچنان بر شعارهای مقاومت و خنثی‌سازی تأکید دارد، واقعیت میدانی چیز دیگری می‌گوید: بحران، همچنان در کمین اقتصاد نفتی ایران است.
