در ادامه تنشهای پر دامنه میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا، روز چهارشنبه ۷ مه ۲۰۲۵، دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا، بار دیگر در سخنانی تند و تهدیدآمیز مواضع دولت خود را علیه برنامه هستهای ایران تشدید کرد. ترامپ که در یک نشست خبری در کاخ سفید سخن میگفت، تصریح کرد که جمهوری اسلامی باید میان «نابودی مسالمتآمیز» تاسیسات هستهایاش یا «انفجار خشن» آنها یکی را انتخاب کند. او با تاکید بر اینکه «هیچ راه میانهای وجود ندارد»، بار دیگر نشان داد که دولت او مسیر فشار حداکثری بر تهران را با شدت بیشتری دنبال میکند.
ترامپ در ادامه اظهارات خود افزود: «از روزی که دوباره به صحنه بازگشتم، هر روز به جمهوری اسلامی پیام دادهام: سانتریفیوژها و اورانیوم را تحویل بدهید، وگرنه بمباران میشوید.» او همچنین مدعی شد که واشنگتن هنوز راه دیپلماسی را باز گذاشته و تصریح کرد: «ما ترجیح میدهیم یک توافق قوی و قابل راستیآزمایی داشته باشیم، اما اگر چنین توافقی حاصل نشود، فقط دو گزینه باقی میماند: یا با نرمی این تاسیسات را نابود کنیم یا با خشونت.»
این سخنان رئیسجمهوری آمریکا در حالی بیان میشود که مذاکرات میان ایران و ایالات متحده، با وساطت عمان و قطر، در هفتههای اخیر کم و بیش ادامه داشته. منابع آگاه میگویند که این مذاکرات عمدتا بر محور توقف فعالیتهای حساس هستهای ایران و رفع بخشی از تحریمهای اقتصادی متمرکز است. هرچند تهران همواره تاکید کرده که برنامه هستهایاش صرفاً اهداف صلحآمیز دارد، اما غربیها همچنان نسبت به ابعاد نظامی احتمالی آن تردید دارند.
از سوی دیگر، تحلیلگران مسائل بینالمللی معتقدند که بازگشت ترامپ به قدرت معادلات را پیچیدهتر کرده است. در حالی که دولت بایدن تلاش کرده بود تا از طریق دیپلماسی، پرونده هستهای ایران را مدیریت کند، ترامپ با اتخاذ رویکردی سختگیرانه و گاه پیشبینیناپذیر، فضا را به سمت تنش بیشتر سوق داده است.
به گزارش شبکه الجزیره، مذاکرات اخیر هرچند کند پیش میرود، اما امیدواریهایی نیز درباره دستیابی به یک توافق موقت شکل گرفته است. روزنامه نیویورک تایمز نیز نوشت که برخی از دیپلماتهای غربی بر این باورند که تهدیدهای علنی ترامپ بخشی از یک استراتژی فشار برای تسریع روند مذاکرات است. همچنین خبرگزاری رویترز به نقل از منابع آگاه گزارش داده که کشورهای اروپایی از جمله فرانسه و آلمان بهشدت نگران پیامدهای امنیتی این بحران هستند و در تلاشاند تا میانجیگری مؤثرتری ارائه دهند.
در فضای داخلی ایران نیز این تحولات بازتاب گستردهای داشته است. رسانههای رسمی ایران، تهدیدهای ترامپ را نشانهای از «یأس و استیصال آمریکا» توصیف کردهاند و از مقاومت ایران در برابر فشارهای خارجی سخن گفتهاند. در عین حال، برخی کارشناسان داخلی هشدار دادهاند که افزایش سطح تنشها میتواند به بیثباتی منطقهای بیشتر و فشارهای اقتصادی افزونتری منجر شود.
همچنین به گزارش شبکه خبری واینت، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران اخیراً برای آغاز مذاکرات مستقیم با ایالات متحده آمریکا، با نماینده ویژه دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، تماس برقرار کرده است.
بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، هم با اشاره به تهدیدهای امنیتی پیشروی این کشور گفت: «ما همچنان با چالشهای بزرگی روبهرو هستیم، از جمله ایران که تهدیدی بسیار جدی است. حتی لحظهای آن را از یاد نمیبریم. با این حال، قدرت ما پابرجاست و با تکیه بر توان خود، از کشورمان دفاع خواهیم کرد.»
نتانیاهو در واکنش به انتقاداتی که اسرائیل را «بچه کتکخور خاورمیانه» توصیف کردهاند، با لحنی تند و صریح گفت: «این را به حزبالله و حماس بگویید. آنها حالا کتک میخورند؛ این چیزی است که الان در حال وقوع است.»
در همین حال، جیدی ونس، معاون رئیسجمهوری آمریکا، نیز روز چهارشنبه هفتم مه برابر با ۱۷ اردیبهشت در مناظرهای در واشنگتن که از سوی برگزارکنندگان کنفرانس امنیتی مونیخ ترتیب داده شده بود، موضع دولت آمریکا را روشنتر بیان کرد.
جِیدی ونس، معاون رئیسجمهور ایالات متحده، روز چهارشنبه اعلام کرد که مذاکرات مربوط به برنامه هستهای ایران در مسیر درستی قرار دارد و تأکید کرد که تهران میتواند از انرژی هستهای صلحآمیز بهرهمند شود اما اجازه غنیسازی اورانیومی که به ساخت سلاح هستهای منتهی شود را نخواهد داشت.
ونس در نشست رهبران مونیخ که در واشنگتن برگزار شد گفت: «بدون پیشداوری درباره روند مذاکرات، باید بگویم تا اینجا اوضاع خوب پیش رفته و ما از اینکه ایرانیها به برخی از نکات مطرحشده از سوی ما پاسخ مثبت دادهاند، بسیار خرسندیم. تا این لحظه، در مسیر صحیحی حرکت میکنیم.»
او ادامه داد: «ما مشکلی با استفاده کشورها از انرژی هستهای نداریم و این را میپذیریم، اما اجازه داشتن برنامه غنیسازی که به سلاح هستهای منجر شود را نمیدهیم؛ این خط قرمز ماست.»
مذاکرات هستهای ایران و آمریکا از ۱۲ آوریل آغاز شده و این بالاترین سطح تماس بین دو کشور از زمان خروج واشنگتن از توافق هستهای برجام در سال ۲۰۱۸، در دوران نخست ریاستجمهوری دونالد ترامپ است.
ونس در پاسخ به این پرسش که آیا توافق احتمالی جدید با ایران شباهتی به توافق قبلی برجام خواهد داشت یا خیر، به «چندین مشکل» در توافق پیشین اشاره کرد و مدعی شد که «نظام بازرسیهای آن توافق به طرز شگفتآوری ضعیف بود» و این امکان را به ایران میداد که همچنان در مسیر دستیابی به سلاح هستهای باقی بماند.
ونس افزود: «ما بر این باوریم که توافقی وجود دارد که میتواند ایران را واقعاً به اقتصاد جهانی پیوند دهد؛ توافقی که به نفع مردم ایران خواهد بود، اما در عین حال، هرگونه احتمال دستیابی این کشور به سلاح هستهای را به طور کامل از بین خواهد برد. هدف ما از این مذاکرات همین است.»
چهارمین دور مذاکرات که قرار بود سوم ماه مه برگزار شود، به گفته میانجی عمان به دلیل «دلایل لجستیکی» به تعویق افتاد.
پس از به تعویق افتادن مذاکرات سوم مه، یک مقام ارشد ایرانی هفته گذشته به خبرگزاری رویترز گفت که تعیین تاریخ جدید به رفتار واشنگتن بستگی خواهد داشت.
این مقام ایرانی به رویترز گفته بود: «تحریمهای آمریکا علیه ایران در جریان مذاکرات هستهای کمکی به حل دیپلماتیک اختلافات نمیکند. بسته به رویکرد آمریکا، تاریخ دور بعدی مذاکرات اعلام خواهد شد.»
در همین حال، ترامپ نسبت به دستیابی به توافقی جدید که مسیر ایران به سمت بمب هستهای را مسدود کند ابراز اطمینان کرده اما تهدید کرده است که اگر دیپلماسی شکست بخورد، دست به اقدام نظامی خواهد زد.
ایالات متحده و دیگر کشورهای غربی مدتهاست ایران را به تلاش برای دستیابی به سلاح هستهای متهم میکنند؛ ادعایی که تهران آن را رد کرده و همواره تأکید داشته که برنامه هستهایاش صرفاً با اهداف غیرنظامی دنبال میشود.
با این حال، ایران که آشکارا خواستار نابودی اسرائیل است، تولید اورانیوم غنیشده با غنای ۶۰ درصد را سرعت بخشیده؛ نرخی که بسیار بالاتر از نیازهای غیرنظامی است و تنها یک گام فنی کوتاه تا اورانیوم با درجه تسلیحاتی محسوب میشود. همچنین ایران به توسعه توانمندیهای موشکی بالستیک خود ادامه میدهد.
در مجموع، به نظر میرسد روند مذاکرات هستهای ایران و آمریکا وارد مرحلهای حساس و تعیینکننده شده است. با توجه به فضای پرتنش کنونی، سرنوشت این مذاکرات همچنان در هالهای از ابهام قرار دارد و چشمانداز آینده، بیش از هر زمان دیگری، به تصمیمات دو کشور و بازیگران منطقهای و جهانی گره خورده است.
