وزیر خارجه ایالات متحده اعلام کرد «مذاکرات مستقیم» آمریکا و ایران دربارۀ برنامۀ هستهای جمهوری اسلامی ایران روز شنبه ۲۳ فروردین در عمان برگزار خواهد شد.
مارکو روبیو در جلسه دولت ایالات متحده که پنجشنبه ۲۱ فروردین به ریاست دونالد ترامپ برگزار شد، با اعلام این خبر افزود: «امیدواریم این گفت‌وگوها به صلح ختم شود و ما به آن خوش‌بین هستیم.»
آقای روبیو همچنین گفت: «ما کاملاً روشن گفته‌ایم که ایران هرگز به سلاح هستهای دست نخواهد یافت و فکر می‌کنم همین موضع‌گیری زمینه‌ساز این دیدار شده است.»
رسانه‌های نزدیک به حکومت ایران نیز در روزهای اخیر از برگزاری نشست مقدماتیِ هیئت‌های ایران و آمریکا در روز شنبه در پایتخت عمان خبر داده‌اند، اما تأکید کرده‌اند که آنان «به‌صورت غیرمستقیم گفت‌وگو خواهند کرد».
براساس گزارش‌های قبلی، ریاست هیئت ایرانی در این گفت‌وگوها با عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، و ریاست هیئت آمریکایی با استیو ویتکاف، نماینده ویژه دونالد ترامپ در امور خاورمیانه، است.
بحث بر سر «مستقیم» یا «غیرمستقیم» بودن این دیدار در حالی همچنان در جریان است که سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده روز چهارشنبه اعلام کرد گفت‌وگوهای روز شنبه «مذاکرۀ رسمی نیست» و می‌توان آن را نشست تعیین چارچوب گفت‌وگوها دانست.
روزنامۀ واشینگتن پست نیز از احتمال عدم حضور فرستادهٔ ویژهٔ رئیس‌جمهور آمریکا در نشست عمان در صورت پافشاری ایران بر غیرمستقیم بودن گفت‌وگوها خبر داده بود.
در مقابل، عباس عراقچی روز سه‌شنبه ابتدا تأکید کرده بود که ایران «هیچ قراری» برای تبدیل مذاکره به «مستقیم» ندارد اما ساعاتی بعد در گفت‌وگو با تلویزیون ایران گفت شکل انجام این مذاکره «مهم نیست»، بلکه «مؤثر بودن آن مهم است».
محور اصلی مذاکرات ایران و آمریکا برنامۀ هستهای جمهوری اسلامی ایران و توان بالقوه ایران در ساخت سلاح هستهای است. دونالد ترامپ بارها گفته است اگر جمهوری اسلامی تن به مذاکره ندهد و از برنامه تسلیحات هستهای خود دست نکشد، با گزینۀ حمله نظامی مواجه خواهد شد.
در حالی که جمهوری اسلامیدر ضعیفترین حالت ممکنه خودش پا به این مذاکرات میگذارد ولی مقامات آن همچنان مشغول رجرز خوانی و اداعای موضع قدرت هستند.
در همین رابطه حسین شریعتمداری، مدیرمسئول روزنامه کیهان، در یادداشتی با تاکید بر «حساسیت گفت‌وگوهای غیرمستقیم جمهوری اسلامی و آمریکا» در عمان، نوشت این مذاکرات خارج از اطلاع علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی انجام نمی‌شود و در صورت مخالفت او، اصلا برگزار نمی‌شد.
خامنه‌ای پیش از این گفته بود مذاکره با آمریکا عاقلانه، هوشمندانه و شرافتمندانه نیست.
نماینده او در روزنامه کیهان در یادداشت خود ۱۰ نکته درباره مذاکرات مطرح و اعلام کرد: «اگر ترامپ بر خواسته‌های باج‌خواهانه خود اصرار کند، مذاکرات ادامه نخواهد یافت.»
شریعتمداری افزود هدف جمهوری اسلامی از پذیرش این مذاکرات، «آزمودن آمریکا» است.
مدیرمسئول کیهان در ادامه نوشت: «ترامپ درباره حمله نظامی به ایران بلوف می‌زند و می‌داند هرگونه حماقتی، با واکنش پشیمان‌کننده ایران مواجه خواهد شد.»
او با اشاره به تجربه برجام و مذاکرات گذشته، از نیروهای انقلابی خواست سه مطالبه را از مذاکره‌کنندگان دنبال کنند: «اصرار بر شروط ایران، مخالفت با خواسته‌های غیرقانونی آمریکا و اطلاع‌رسانی شفاف و به‌موقع برای مقابله با شایعه‌پراکنی.»
شریعتمداری در بخش دیگری از یادداشت خود نوشت حتی اگر گفت‌وگوها با نظر رهبر جمهوری اسلامی انجام شده باشد، الزاما به معنای تغییر دیدگاه او درباره ماهیت آمریکا نیست.
علی شمخانی، مشاور سیاسی علی خامنه‌ای، هم بعد از تهدید در روز پنجشنبه ۲۱ فروردین در پستی در شبکه ایکس، که مدعی شد: «استمرار تهدیدات خارجی و قرار گرفتن ایران در شرایط حمله نظامی می‌تواند منجر به اقداماتی بازدارنده مانند اخراج بازرسان آژانس و قطع همکاری با آن شود». و «انتقال مواد غنی‌شده به مکان‌های امن و نامشخص در ایران نیز می‌تواند در دستور کار قرار گیرد».
در پست تازه‌ای در شبکهٔ اجتماعی ایکس نوشت که وزیر خارجه ایران با «اختیارات کامل» راهی عمان است.
شمخانی تاکید کرد تهران «به‌دور از نمایش و لفاظی مقابل دوربین‌ها» به‌دنبال «توافق واقعی و عادلانه» است و اگر آمریکا با صداقت و اراده توافق وارد شود، مسیر روشن و هموار خواهد بود.
محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی روز جمعه و پیش از آغاز مذاکرات هستهای ایران و آمریکا در عمان گفت ایران از فشار حداکثری آمریکا و سایر کشورها که با اعمال تحریم‌ها قصد داشتند از پیشرفت هستهای کشور جلوگیری کنند عبور کرده است.
محمد اسلامی که در سخنرانی پیش از خطبه‌های نماز جمعه تهران سخن می‌گفت همچنین گفت آنها هنوز تصور می‌کنند «با تهدید و ارعاب و عملیات روانی و اتفاقات احمقانه می‌توانند جلوی ملت و کشور را بگیرند اما ما از خط قرمز آنها که برای خودشان این مساله را منطقه ممنوعه اعلام کردند، عبور کردیم.»
به گزارش «ایسنا»، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران با ابراز اینکه آمریکا مخالف غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران بود و آژانس انرژی اتمی به تنها کشوری که اجازه این کار را نمی‌دهد ایران است، گفت: «اما با این همه مزاحمت و فشارها و نظارت‌هایی که ایران در بخشی توافق کرده و در بخشی هم قانونی باید انجام دهیم ما برنامه خود را ادامه داده‌ایم. متاسفانه با این همه نظارت و بازرسی باز هم فشار می‌آورند که ایران دارد پنهان کاری می‌کند.»
اسلامی با بیان اینکه از دوران «تثبیت هستهای ۱۰ ساله» عبور کرده‌ایم گفت: «برنامه ۲۰ هزار مگاوات را برای ساخت نیروگاه‌های هستهای آغاز کردیم».
او با اشاره به نیروگاه هستهای بوشهر همچنین اعلام کرد: «هم‌اکنون و پس از سال‌ها، ایران یک نیروگاه اتمی در بوشهر در اختیار دارد که ظرفیت آن ۱۰۰۰ مگاوات ساعت است». این درحالی است که رسانه‌های داخلی ایران خبر داده‌اند که نیروگاه اتمی بوشهر به منظور تعمیرات اساسی از ۲۴ اسفندماه از مدار خارج شده و تا تابستان خاموش خواهد ماند.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اخیرا در گزارشی از میزان بالای غنی‌سازی اورانیوم در ایران ابراز نگرانی کرده و اعلام کرده بود استفاده صلح‌آمیز از این میزان اورانیوم غنی‌شده برای مقاصد صلح‌آمیز قابل توجیه نیست.
رافائل گروسی دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز از دولت ایران خواسته است تا به تعهدات خود در برجام پایبند بماند او همچنین گفته است ایران در حال حاضر سلاح هستهای ندارد ولی امکانات و مواد لازم برای ساخت ۷ بمب اتمی را دارد.
گروسی ابراز امیدواری کرده است برای ممانعت از «هرگونه تقابل ویرانگر» بین ایران و آمریکا به زودی به ایران سفر و با مقامات ایرانی دیدار کند.
این اظهارات اسلامی در حالی است که برنامه هستهای جمهوری اسلامی همواره تنش‌زا و مورد مناقشه با غرب بوده و به صدور قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه تهران منجر شده است.
اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی هم در اظهاراتی گفت که تهران در مذاکرات روز شنبه ایران و آمریکا در عمان «با حسن نیت و هوشیاری کامل» به دیپلماسی یک «فرصت واقعی» می‌دهد.
بقائی در شبکه اجتماعی «ایکس» نوشت: «ما نه پیش‌داوری می‌کنیم و نه پیش‌گویی؛ ما در نظر داریم روز شنبه نیت و جدیت طرف مقابل را ارزیابی نموده و متناسب با آن حرکت‌های بعدی را تنظیم کنیم.»
بقایی در ادامه نوشت که ایالات متحده باید این تصمیم مقامات ایرانی را، با وجود تنش‌های میان دو کشور، ارج نهد.
موضع‌گیری مقامات جمهوری اسلامی بویژه مقامات سابق درباره گفتگوی آمریکا و ایران متفاوت بوده است. برخی مقامات سابق به مذاکرات هستهای ایران در عمان امیدوار شدند.
علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه پیشین جمهوری اسلامی و رئیس سابق سازمان انرژی اتمی در شبکه اکس نوشت «مسقط دلالت بر محل تولد دارد. ۱۳ سال پیش در زمان خدمتم در وزارت خارجه، در همین شهر گفتگوهای مستقیم پیشابرجامی با ایالات متحده تولد یافت.»
صالحی در ادامه تاکید می‌کند: «در سیاست پیش‌بینی نه ممکن است نه مطلوب، اما ما همواره با دست پر از مسقط بازگشتیم. امید که این شهر پایه‌گذار بهاری دائمی در خاورمیانه شود.»
اما برخلاف اظهارات امیدوارکننده صالحی، موضع‌گیری حسام‌الدین آشنا مدیر سابق مرکز بررسی‌های استراتژیک در دولت حسن روحانی درباره مذاکرات هستهای سبب واکنش قوه قضائیه شد.
دادستانی تهران به دلیل انتشار مطلبی در فضای مجازی علیه این مقام سابق در دولت روحانی اعلام جرم کرده است.
آشنا در یکی از پست‌های خود در شبکه اکس (توییتر سابق) که بعدا حذف شده نوشته است: «لیبی نباشید! توهم رهبری جهان عرب و اسلام را نداشته باشید. همسایگان را علیه خود متحد نکنید. فناوری هستهای وارداتی و کهنه را بزرگنمایی نکنید. لاکربی بازی نکنید. ملتتان را از حق انتخاب و گردش قدرت محروم نکنید. برای بقای خاندان خود ملتتان را بدبخت نکنید. به شرق و غرب اعتماد نکنید.»
سایت رویداد۲۴ هم گزارش داده که: اخبار رسیده حاکی است که تیم‌های ایرانی و آمریکایی، پیش از ظهر شنبه (۲۳ فروردین ۱۴۰۴) وارد مسقط، پایتخت عمان، خواهند شد و پس از دیداری با وزیر خارجه عمان، مذاکرات را به صورت غیرمستقیم آغاز خواهند کرد.
با توجه به زمان ورود هیئت‌ها به عمان، قاعدتاً مذاکرات بعد از ظهر شنبه آغاز خواهد شد. واسطه‌ی انتقال پیام دو طرف نیز وزیر خارجه عمان خواهد بود.
رویداد ۲۴ در ادامه مینویسد: همچنانکه پیشتر نیز اعلام شده، ریاست تیم ایرانی را آقای سید عباس عراقچی، وزیر خارجه کشورمان، و تیم آمریکایی را ویتکاف، فرستاده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا به غرب آسیا برعهده خواهند داشت؛ بنابراین شایعات مبنی بر اینکه اگر مذاکره به صورت مستقیم برگزار نشود، ویتکاف عازم عمان نخواهد شد، تا این لحظه توسط هیچ منبعی تایید نشده، بلکه عکس این موضوع تصدیق شده است.
در همین حال به گزارش آکسیوس و بر اساس داده‌های سایت پروازی فلایت‌رادار، استیو ویتکاف، فرستاده دونالد ترامپ، به روسیه سفر کرده و قرار است جمعه ۲۲ فروردین با ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه، دیدار کند.
سومین دیدار میان ویتکاف و پوتین، یک روز پیش از مذاکرات میان جمهوری اسلامی و آمریکا در مسقط، پایتخت عمان، انجام می‌شود.
روزنامه واشینگتن‌پست دوشنبه ۱۸ فروردین نوشت مقامات آمریکایی تاکید کرده‌اند اگر گفت‌وگوها مستقیم نباشد، ویتکاف احتمالا به عمان نمی‌رود.
پیشتر دیوید ایگناتیوس، دبیر ارشد این روزنامه در یادداشتی به نقل از مقامات آمریکایی نوشت در صورت دریافت دعوت رسمی، ویتکاف احتمالا به تهران هم سفر خواهد کرد.
و در سویی دیگر تنها ۴۸ ساعت پیش از آغاز مذاکرات ایالات‌متحده و ایران، دولت آمریکا، پنجشنبه شبکه‌های مرتبط با تجارت نفت ایران، از جمله یک ترمینال ذخیره‌سازی نفت خام مستقر در چین را تحریم کرد. این ترمینال از طریق خط لوله به یک پالایشگاه مستقل در این کشور متصل است.
بر اساس اعلام وزارت خارجه آمریکا، این کشور شرکت چینی گوانگشا انرژی گروپ را که یک ترمینال نفت خام و فرآورده‌های نفتی را در جزیره هوانگ‌زه‌شان در شهر ژوشان چین اداره می‌کند، تحریم کرد.
بنا بر اعلام دولت آمریکا، این ترمینال با اطلاع از اینکه محموله‌های نفتی متعلق به ایران است، نفت را از نفتکش‌های پهلو‌گرته تخلیه کرده و از طریق خط لوله زیر دریایی هوانگ‌زه‌شان–یو‌شان به یک پالایشگاه مستقل موسوم به «پالایشگاه چای‌ساز» فرستاده است.
اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا، که این تحریم‌ها را عملیاتی می‌کند، در بیانیه‌ای گفت: «ایالات متحده همچنان بر مختل‌سازی تمام اجزای صادرات نفت ایران، به‌ویژه برای کسانی که از این تجارت سود می‌برند، متمرکز است.»
در ایران و در زیروحشت از حمله احتمالی آمریکا و اسرائیل، اسماعیل خطیب، وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی «تولید و نشر اخبار جعلی و ایجاد یک فضای روانی با چالش‌ها و آرایش‌های جنگی» درراستای ایجاد ناامنی روانی در جامعه را از جمله اهداف «دشمن» معرفی کرد.
او تاکید کرد علائم جدی برای حمله نظامی وجود ندارد و پیش‌بینی کرد جمهوری اسلامی، سالی آرام پیش رو دارد.
وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی افزود راهبرد ما در قبال تهدیداتی که بعضا از ناحیه اسرائیل و آمریکا مطرح می‌شود راهبرد «تهدید برابر تهدید» است و تمام قوای نظامی و امنیتی ما متمرکز بر این راهبرد است.
در همین حال، شبکه الحدث به نقل منابع آگاه گزارش داد جمهوری اسلامی آماده است درباره نیروهای نیابتی‌اش مذاکره کند.
به گفته الحدث، جمهوری اسلامی متوجه شده که نیروهای نیابتی‌اش به شدت تضعیف شده‌اند و نتوانسته‌اند به هدفی که برای آن ساخته شده بودند دست پیدا کنند و به همین دلیل حاضر است درباره آنها مذاکره کند تا در مقابل بتواند برنامه موشکی خود را حفظ کند.
موافقت حکومت ایران با انجام مذاکره با دولت ترامپ در حالی است که علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، ۱۹ بهمن پارسال گفته بود که مذاکره با دولت دونالد ترامپ «عاقلانه نیست، هوشمندانه نیست، شرافتمندانه نیست».
او ۲۲ مرداد سال ۱۳۹۷، در دولت اول ترامپ، هم در یک سخنرانی تأکید کرده بود: «مذاکره با آمریکا را امام ممنوع اعلام کرد، من هم ممنوع اعلام کردم. اگر هم بر فرض محال یک وقتی قرار بود دولت جمهوری اسلامی با دولت آمریکا مذاکره بکند، با دولت ترامپ هرگز مذاکره نخواهد کرد».
اکنون هیمنه علی خامنه‌ای در جمهوری اسلامی و نیابتی‌هایش که آن را محور مقامت میخواندند فرو ریخته و همه نگاه‌ها اکنون به نشست عمان معطوف شده است. ایران و آمریکا گفتند دیپلمات‌های دو کشور روز شنبه برای آغاز گفتگو درباره برنامه هستهای ایران به عمان سفر خواهند کرد.
