در حالی که تنش‌ها میان تهران و واشنگتن پس از بازگشت تحریم‌های سازمان ملل و توقف مذاکرات هسته‌ای همچنان ادامه دارد، روزنامه الجریده کویت مدعی شده است که در روزهای اخیر تماس‌هایی محرمانه میان عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، و استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ایالات متحده در امور خاورمیانه، برقرار شده است.
این گزارش می‌گوید که این تماس‌ها در راستای بررسی امکان ازسرگیری گفت‌وگوهای هسته‌ای میان دو کشور انجام شده است؛ گفت‌وگوهایی که پس از حمله اسرائیل به ایران در ماه ژوئن و آغاز «جنگ دوازده‌روزه»، به حالت تعلیق درآمد.
به نوشته الجریده، منبعی آگاه در وزارت خارجه جمهوری اسلامی فاش کرده است که آخرین تماس میان دو طرف شنبه‌شب گذشته انجام شده و طی آن، دو طرف درباره بازگشت به میز مذاکره توافق اولیه داشته‌اند. این منبع همچنین از احتمال برگزاری نشست‌هایی محرمانه میان نمایندگان ایران و آمریکا در عمان یا قطر طی هفته آینده خبر داده بود.
اما صبح امروز، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، در حیاط ساختمان دولت در تهران، این ادعاها را «گمانه‌زنی نادرست» خواند و گفت:
«تکذیب میکنم، هیچ تماسی با طرف آمریکایی برقرار نشده است.»
او افزود که این‌گونه اخبار تنها برای ایجاد حاشیه در فضای مذاکراتی و تخریب روابط ایران با کشورهای منطقه منتشر می‌شود.
با این حال، روزنامه کویتی مدعی است تماس اخیر میان عراقچی و ویتکاف نه تنها برقرار شده بلکه شامل بحث‌هایی درباره آتش‌بس در غزه و آینده روابط تهران و واشنگتن بوده است. طبق این گزارش، استیو ویتکاف از ایران خواسته بود از طرح صلح پیشنهادی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، برای پایان دادن به جنگ غزه حمایت کند؛ طرحی که به گفته واشنگتن، هم از سوی اسرائیل و هم از سوی حماس مورد موافقت اولیه قرار گرفته است.
به گزارش این روزنامه، عراقچی در پاسخ، حمایت جمهوری اسلامی از هر طرحی را که منجر به توقف خون‌ریزی در غزه شود، اعلام کرده اما درباره اعلام رسمی این موضع از سوی متحدان ایران، از جمله حزب‌الله لبنان، احتیاط به خرج داده است.
متعاقب آن، وزارت خارجه جمهوری اسلامی در بیانیه‌ای تأکید کرد:
«ایران از هر تصمیمی که از سوی ملت فلسطین اتخاذ شود و منجر به توقف نسل‌کشی، عقب‌نشینی ارتش اسرائیل از غزه و احترام به حق تعیین سرنوشت ملت فلسطین گردد، حمایت می‌کند.»
در ادامه همین بیانیه، تهران ضمن هشدار نسبت به «نقض تعهدات از سوی اسرائیل» اعلام کرد هرگونه آتش‌بس باید «واقعی و پایدار» باشد.
اما نکته قابل‌توجه آن است که در پی انتشار این خبر، حزب‌الله لبنان که پیش‌تر طرح ترامپ را «دروغین و فریبکارانه» خوانده بود، موضع خود را تغییر داد و اعلام کرد از تصمیم حماس حمایت خواهد کرد.
منابع لبنانی به الجریده گفته‌اند که این تغییر موضع پس از تماس‌هایی از سوی تهران و دفتر سیاسی حماس صورت گرفته است.
به موازات این گزارش‌ها، رسانه‌های غربی از جمله رویترز نیز نوشته‌اند که واشنگتن همچنان در حال بررسی راه‌های بازگشت به مسیر دیپلماسی با ایران است. به گزارش رویترز در ماه مه، استیو ویتکاف صراحتاً اعلام کرده بود که «هر توافقی با ایران باید شامل محدودیت سخت بر غنی‌سازی اورانیوم باشد» و تأکید کرده بود که ایالات متحده اجازه دستیابی ایران به هیچ سطحی از غنی‌سازی فراتر از مصارف صلح‌آمیز را نخواهد داد.
در مقابل، مقامات جمهوری اسلامی نیز بارها گفته‌اند شرط بازگشت به مذاکرات، به‌رسمیت‌شناختن «حق غنی‌سازی» و پرهیز از هرگونه بحث درباره توان موشکی یا نفوذ منطقه‌ای ایران است.
در همین چارچوب، منابع آگاه در نیویورک گفته‌اند که در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل، هیئت ایرانی غیرمستقیم با میانجی‌گری عمان و قطر با مقام‌های آمریکایی تماس‌هایی محدود داشته‌اند، اما هنوز هیچ پیشرفت ملموسی حاصل نشده است.
به گفته کارشناسان، همین سطح از ارتباط غیرمستقیم نشان می‌دهد که ایران و آمریکا هنوز کانال‌های ارتباطی خود را حفظ کرده‌اند، اما هر دو طرف ترجیح می‌دهند تا زمانی که فضا برای اعلام رسمی گفت‌وگوها فراهم نشده، همه چیز را تکذیب کنند.
این رویکرد، در واقع، همان سیاست دیرینه جمهوری اسلامی است: حفظ ابهام دیپلماتیک برای کنترل فضای داخلی و جلوگیری از فشار سیاسی از سوی جناح‌های تندرو در داخل حکومت.
تحلیلگران می‌گویند که جمهوری اسلامی در عین انکار تماس‌ها، به‌خوبی می‌داند که بدون بازگشت به میز مذاکره، اقتصاد کشور زیر فشار تحریم‌های احیاشده شورای امنیت تاب نخواهد آورد.
از سوی دیگر، ویتکاف در اظهاراتی جدید گفته است واشنگتن آماده است در صورت «تغییر رفتار هسته‌ای ایران»، در شورای امنیت از لغو بخشی از تحریم‌های سازمان ملل حمایت کند. با این حال، منابع آمریکایی تأکید کرده‌اند که چنین اقدامی منوط به تضمین توقف کامل غنی‌سازی در سطح بالا و همکاری مجدد ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است.
در مقابل، عراقچی در آخرین مصاحبه خود با رسانه‌های داخلی گفت: «هیچ پیش‌شرطی از سوی طرف آمریکایی به ما اعلام نشده و مذاکرات احتمالی تنها بر محور موضوع هسته‌ای خواهد بود.» او افزود: «هیچ بحثی درباره برنامه موشکی یا مسائل منطقه‌ای در میان نیست.»
در این میان، برخی رسانه‌های منطقه‌ای از جمله العربیه و الشرق الاوسط نیز نوشته‌اند که تهران با در نظر گرفتن فشار اقتصادی و سیاسی ناشی از بازگشت تحریم‌ها، ممکن است در آینده نزدیک ناچار به پذیرش گفت‌وگوهای جدید شود، هرچند همچنان از موضع «مقاومت» سخن می‌گوید.
تحلیلگران غربی معتقدند که تکذیب اخیر عراقچی بیش از آن‌که نشان از نبود ارتباط داشته باشد، تلاشی برای مدیریت افکار عمومی در داخل ایران است؛ جایی که هر نشانه‌ای از تماس با واشنگتن می‌تواند خشم جناح‌های ایدئولوژیک و سپاه پاسداران را برانگیزد.
در نهایت، در حالی که جمهوری اسلامی تماس‌ها را رد می‌کند، منابع نزدیک به دولت آمریکا همچنان از «فعال بودن کانال‌های دیپلماتیک» سخن می‌گویند.
به نظر می‌رسد تهران در موقعیتی پیچیده گرفتار شده است: از یک سو نمی‌خواهد بازگشت به میز مذاکره را علناً بپذیرد و از سوی دیگر، می‌داند ادامه مسیر فعلی، تنها انزوای بیشتر و فروپاشی اقتصادی را در پی دارد.
به گفته یک دیپلمات اروپایی در بروکسل، «تکذیب‌ها همیشه به معنای عدم گفت‌وگو نیست؛ بلکه بخشی از روند مذاکرات است. ایران و آمریکا هر دو بازیگران کهنه‌کار این میدان‌اند و می‌دانند چه زمانی باید سکوت کنند و چه زمانی سخن بگویند.»
