در ادامه تحولات پرشتاب پرونده هسته‌ای ایران، مذاکرات حساس میان تهران و واشنگتن که قرار بود سوم ماه مه در رم برگزار شود، به دلایل لجستیکی و اختلافات پشت پرده به تعویق افتاد. این مذاکرات که با میانجی‌گری عمان و حمایت اتحادیه اروپا برنامه‌ریزی شده بود، یکی از مهم‌ترین تلاش‌ها برای احیای برجام در سال‌های اخیر به شمار می‌رفت. بسیاری از تحلیل‌گران امیدوار بودند که این دور، آغازگر گشایشی جدی در روابط ایران و غرب باشد. اما به‌دنبال این تعویق، نشست برنامه‌ریزی‌شده میان نمایندگان ایران و سه کشور اروپایی، یعنی بریتانیا، فرانسه و آلمان نیز لغو شد؛ جلسه‌ای که قرار بود در بروکسل برگزار شود و به هماهنگی مواضع اروپایی‌ها کمک کند.
دلیل رسمی تعویق مذاکرات رم، طبق اعلام بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، «اختلافات بر سر دستور کار و برخی مسائل لجستیکی» بوده است. منابع دیپلماتیک می‌گویند که جمهوری اسلامی بر تمرکز صرف بر موضوعات هسته‌ای پافشاری کرده و مخالف ورود مباحث موشکی و منطقه‌ای به مذاکرات بوده، در حالی که آمریکا و شرکای اروپایی خواستار گفت‌وگو درباره مجموعه‌ای گسترده‌تر از مسائل بوده‌اند. یکی از دیپلمات‌های اروپایی که نخواست نامش فاش شود، گفته است: «اختلافات آن‌قدر شدید بود که ادامه مذاکرات بدون تنش غیرممکن شده بود.»
واکنش‌ها در سطح بین‌المللی سریع و پررنگ بود. تامی بروس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، در نشست خبری اعلام کرد: «ما از تعویق مذاکرات ناامید شده‌ایم، اما پنجره دیپلماسی هنوز باز است. این ایران است که باید تصمیم بگیرد آیا می‌خواهد به مسیر توافق بازگردد یا نه.» او افزود: «دولت ترامپ همچنان آماده گفت‌وگو است، اما این فرصت برای همیشه باقی نخواهد ماند.»
در تهران، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، به تندی پاسخ داد و گفت: «ایران آماده توافقی عادلانه، متوازن و پایدار است، اما تحت فشار و تهدید، هرگز امتیازی نخواهد داد.» او تأکید کرد: «اگر طرف آمریکایی دست از رویکرد دوگانه برندارد، مذاکرات به جایی نخواهد رسید.»
در اروپا، هانس فن‌در بروک، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، از تعویق مذاکرات ابراز تأسف کرد و گفت:
«این یک فرصت از دست‌رفته است. ما همچنان بر این باوریم که تنها راه‌حل، مذاکره است و از همه طرف‌ها می‌خواهیم با حسن‌نیت به میز مذاکرات بازگردند.»
تحلیل‌گران اروپایی هشدار داده‌اند که ادامه بن‌بست می‌تواند به تشدید تنش‌های منطقه‌ای، افزایش فشارهای اقتصادی بر ایران و حتی افزایش خطر رویارویی نظامی منجر شود. مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، نیز طی تماس تلفنی با بورل، بر ادامه هماهنگی با اروپا و آمادگی برای مذاکره تأکید کرده است.
در سطح منطقه‌ای، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، از تعویق مذاکرات استقبال کرد و گفت: «این توقف فرصتی است برای بازاندیشی درباره سیاست‌ها در برابر ایران. توافقی که بدون برچیدن زیرساخت‌های هسته‌ای و توقف برنامه موشکی ایران باشد، یک اشتباه بزرگ است.» عربستان سعودی و امارات نیز تلویحاً بر لزوم افزایش فشار بر تهران تأکید کرده‌اند، هرچند نگرانی‌هایی نسبت به احتمال تشدید تنش‌ها ابراز داشته‌اند.
تحلیل‌گران معتقدند پیامدهای این شکست دیپلماتیک فراتر از روابط دوجانبه است. در بازارهای جهانی، بلافاصله پس از اعلام خبر، قیمت نفت برنت به ۶۲.۶۲ دلار در هر بشکه رسید. جفری هالی، تحلیل‌گر ارشد بازار انرژی در OANDA، نوشت: «بازارها نگران کاهش عرضه نفت ایران و تشدید تنش‌های خاورمیانه هستند. اگر این روند ادامه یابد، احتمال جهش قیمت نفت به ۷۰ دلار وجود دارد.»
در داخل ایران، فشارها بر دولت افزایش یافته است. تورم، کاهش ارزش پول ملی و اعتراضات کارگری، دولت را در تنگنا قرار داده‌اند. مصطفی تاج‌زاده، فعال سیاسی اصلاح‌طلب، در پستی نوشت: «دولت باید بداند که مردم بیش از این توان تحمل فشار اقتصادی را ندارند. توافق هسته‌ای، کلید گشایش اقتصادی است.»
از سوی دیگر، رسانه‌های آمریکایی گزارش داده‌اند که تیم امنیت ملی ترامپ، رویکردی بسیار سخت‌گیرانه اتخاذ کرده است. جان بولتون، مشاور سابق امنیت ملی آمریکا، در مصاحبه با فاکس‌نیوز گفت: «این مذاکرات محکوم به شکست بود. ایران فقط زبان زور را می‌فهمد.» حتی در داخل آمریکا، منتقدان هشدار داده‌اند که بدون دیپلماسی، خطر رویارویی نظامی افزایش می‌یابد.
در نهایت، تعویق مذاکرات رم و لغو نشست بروکسل را باید نشانه‌ای هشداردهنده تلقی کرد؛ نشانه‌ای از اینکه دیپلماسی در لبه پرتگاه قرار دارد. پرسش کلیدی این است: آیا طی هفته‌های آینده اراده‌ای برای بازگشت به مسیر دیپلماتیک شکل خواهد گرفت یا جهان باید خود را برای بحرانی تازه آماده کند؟
