سومین دور از مذاکرات میان جمهوری اسلامی و تروئیکای اروپایی مرکب از سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و بریتانیا در کمتر از دو ماه گذشته روز دوشنبه ۱۳ ژانویه برابر با ۲۴ دی‌ماه در ژنو برگزار شد. آخرین دیدار محرمانه در نوامبر گذشته میان تهران و سه کشور اروپایی صورت گرفته بود.
این دیدار به طور عمده در فضای محرمانه صورت گرفت و جزئیات کمی درباره موضوعات مورد بحث یا حتی مکان مذاکرات فاش شده است.
خبرگزاری ایسنا گزارش داد که مجید تخت‌روانچی، معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی، و همتایانش از گروه E3، عصر دوشنبه دیدار کرده‌اند.
در این گزارش آمده است که چهار کشور درباره موضوعات مورد علاقه مشترک از جمله مذاکرات برای رفع تحریم‌ها، مسائل هسته‌ای و وضعیت نگران‌کننده منطقه بحث کردند.
در پی این نشست، کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی در امور بین‌الملل، مذاکرات را “جدی، صریح و سازنده” توصیف کرد.
وی در پستی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: دور سوم گفتگوهای ایران و سه کشور اروپایی در ژنو برگزار شد. این گفتگوها جدی، صریح و سازنده بودند. ضمن ورود به برخی جزئیات، ایده هایی را در دو حوزه رفع تحریم و هسته‌ای که برای حصول به یک توافق ضروری هستند، مورد بحث و بررسی قرار دادیم.» او افزود: «طرف‌ها توافق کردند که مذاکرات باید ادامه یابد و برای رسیدن به توافق، همه طرف‌ها باید فضای مناسبی را ایجاد و حفظ کنند. ما توافق کردیم که گفتگوهای خود را ادامه دهیم.»
جمهوری اسلامی پس از پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا تلاش کرد کانال مذاکره علنی با بریتانیا، فرانسه و آلمان که همچنان عضو برجام هستند را فعال کند. هرچند اروپاییان در دولت اول ترامپ مانع فعال شدن مکانیسم ماشه شدند، اکنون از احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه باتوجه به پیشرفت‌های هسته‌ای و موشکی جمهوری اسلامی صحبت می‌کنند.
این درحالی است که فعال شدن این مکانیسم به معنی بازگشت تحریم‌ها و از دست رفتن سال‌ها هزینه‌ای است که جمهوری اسلامی برای رسیدن به تاریخ مهم آبان ۱۴۰۴ از جیب مردم پرداخت کرده است؛ زمانی که بند غروب برجام از راه می‌رسد و قطعنامه ۲۲۳۱ که برجام ضمیمه آن است، منقضی می‌شود.
کریستین ترنر مدیرکل سیاسی وزارت خارجه بریتانیا نیز اعلام کرد: «مدیران سیاسی وزراتخانه‌های خارجه بریتانیا، فرانسه و آلمان در ژنو بار دیگر با همتایان ایرانی خود دیدار کردند. گفت‌و‌گو‌ها جدی، صریح و سازنده بود. در شرایطی دشوار، نگرانی‌ها را مورد بحث قرار دادیم و بر تعهد خود به یک راه‌حل دیپلماتیک تأکید کردیم. توافق شد که گفت‌و‌گو‌های خود را ادامه دهیم.»
پیش از این دیدار، وزارت امور خارجه آلمان به خبرگزاری فرانسه اعلام کرده بود که این گفتگوها “مذاکره” نیستند. ایران نیز تأکید کرده بود که این جلسات صرفاً “مشاوره” هستند.
به گفته اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، هدف اصلی این گفتگوها “رفع تحریم‌ها” است. او همچنین افزود که ایران به موضوعاتی که طرف مقابل مطرح می‌کند، گوش خواهد داد.
ایسنا گزارش داد که تخت‌روانچی روز سه‌شنبه ۱۴ ژانویه نیز به‌طور جداگانه با انریکه مورا، نماینده اتحادیه اروپا، در ژنو دیدار خواهد کرد.
وزارت امور خارجه فرانسه روز پنجشنبه ۹ ژانویه برابر با ۲۰ دی‌ما اعلام کرد که این نشست نشان‌دهنده تلاش کشورهای گروه E3 برای یافتن یک راه‌حل دیپلماتیک در خصوص برنامه هسته‌ای ایران است که پیشرفت آن “بسیار مشکل‌زا” شده است.
این مذاکرات در حالی انجام می‌شود که به‌ویژه با توجه به بازگشت ترامپ به کاخ سفید در ۲۰ ژانویه، تمرکز بر برنامه هسته‌ای ایران افزایش یافته است.
در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ، او سیاست “فشار حداکثری” را دنبال کرد و ایالات متحده را از توافق مهم هسته‌ای ۲۰۱۵، که محدودیت‌هایی را بر برنامه هسته‌ای ایران در ازای لغو تحریم‌ها اعمال می‌کرد، خارج کرد.
تهران پس از خروج واشنگتن از این توافق، تعهدات خود را به‌تدریج کاهش داد. تلاش‌ها برای احیای توافق ۲۰۱۵ موسوم به برجام تاکنون موفقیت‌آمیز نبوده و مقامات اروپایی بارها از عدم پایبندی ایران ابراز ناامیدی کرده‌اند.
هفته گذشته، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، هشدار داد که سرعت گرفتن برنامه هسته‌ای ایران ما را “بسیار به نقطه شکست” نزدیک کرده است. ایران این اظهارات را “بی‌اساس” و “فریبکارانه” توصیف کرد.
در ماه دسامبر، بریتانیا، آلمان و فرانسه ایران را متهم کردند که ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود را به سطوح “بی‌سابقه” رسانده است، بدون آنکه “هیچ توجیه غیرنظامی معتبری” ارائه دهد.
این سه کشور تأکید کردند: «ما مصمم هستیم از تمام ابزارهای دیپلماتیک، از جمله در صورت لزوم اعمال مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها (مکانیسم ماشه)، برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای استفاده کنیم.»
مکانیسم بازگشت تحریم‌ها یا همان مکانیسم ماشه که بخشی از توافق برجام است، به امضاکنندگان این امکان را می‌دهد که در صورت “عدم اجرای قابل‌توجه” تعهدات، تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را مجدداً اعمال کنند.
این گزینه تا اکتبر سال جاری میلادی معتبر است و به تلاش‌های دیپلماتیک جاری فوریت بیشتری بخشیده است.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرده که ایران تولید اورانیوم غنی‌شده خود را به سطحی افزایش داده که این کشور تنها دولت غیرهسته‌ای است که اورانیوم غنی‌شده تا ۶۰درصد را در اختیار دارد. این سطح از غنی‌سازی راه را برای رسیدن به ۹۰درصد، سطح مورد نیاز برای ساخت بمب اتم، هموار می‌کند.
جمهوری اسلامی همواره تأکید کرده که برنامه هسته‌ای آن صرفاً اهداف صلح‌آمیز دارد و هیچ قصدی برای توسعه سلاح‌های اتمی ندارد.
مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری اسلامی که در ماه ژوئیه به قدرت رسید، از احیای توافق هسته‌ای حمایت کرده و خواهان پایان دادن به انزوای کشورش شده است.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در مصاحبه‌ای اخیر با شبکه تلویزیونی CCTV چین، نیز بر تمایل به “مذاکرات سازنده” تأکید کرد و افزود: «فرمولی که ما به آن اعتقاد داریم همان فرمول برجام قبلی است؛ یعنی ایجاد اعتماد در برنامه هسته‌ای ایران در ازای رفع تحریم‌ها.»
