گزارشهای تازه از بیمارستانهای روانپزشکی ایران از افزایش نگرانکننده مراجعات نوجوانان به اورژانسها بهدلیل مصرف مواد مخدر و روانگردان حکایت دارد؛ روندی که به گفته پزشکان، با بروز توهم، پرخاشگری و علائم حاد روانپریشی همراه شده و در مواردی به اختلالات پایدار روانی انجامیده است.
روزنامه اعتماد با استناد به مشاهدات روانپزشکان گزارش داده است شمار افرادی که بدون سابقه قبلی اختلال روانی، پس از مصرف مواد دچار علائم شدید روانپزشکی شده و نیازمند بستری اورژانسی هستند، طی سالهای اخیر بهطور چشمگیری افزایش یافته است. پزشکان هشدار میدهند که در برخی موارد، این علائم حاد گذرا نبوده و به بیماریهای مزمن روانی منجر شدهاند.
تیم درمان یکی از بیمارستانهای روانپزشکی در جنوبغرب تهران اعلام کرده است که هماکنون بین ۱۵ تا ۲۰ درصد از مجموع حدود ۱۰۰ تخت بستری این مرکز، به بیمارانی اختصاص دارد که پس از مصرف مواد، با علائم شدید و در وضعیت بیحواسی کامل به اورژانس منتقل شدهاند. به گفته این تیم درمان، بخش قابل توجهی از این بیماران را نوجوانان تشکیل میدهند.
در این گزارش به نام بیمارستان اشارهای نشده، اما پزشکان تأکید کردهاند آنچه بیش از تعداد تختهای اشغالشده نگرانکننده است، کاهش سن مراجعان و افزایش سهم افراد زیر ۱۸ سال در میان بیماران اورژانسی است.
پیشتر نیز روزنامه شرق در گزارشی از افزایش سوءمصرف داروهای اعصاب و روان در ایران خبر داده و نوشته بود مصرف برخی داروهای خوابآور و آرامبخش در میان نوجوانان و جوانان رشد قابل توجهی داشته است. به گفته برخی کارشناسان، حتی داروهایی که برای بیماران سرطانی تجویز میشوند، بهدلیل ایجاد نوعی نشئگی، مورد سوءمصرف قرار میگیرند.
روانپزشک مسئول یکی از بیمارستانهای روانپزشکی تهران اعلام کرده است طی دو سال گذشته، شمار مراجعات به اورژانس و موارد بستری ناشی از مصرف مواد افزایش محسوسی داشته و این میزان در مقایسه با یک دهه گذشته بیسابقه بوده است. او توضیح داده است که بخشی از مراجعان، مصرفکننده مواد روانگردان و توهمزا هستند که پس از مدتی دچار علائم حاد روانپریشی میشوند و ناچار به بستری میگردند. گروه دیگری نیز که پیشتر به اختلالاتی مانند اسکیزوفرنیا یا اختلال دوقطبی مبتلا بودهاند، با مصرف موادی چون ماریجوانا، گل، شیشه و حشیش دچار تشدید ناگهانی و خطرناک علائم روانی میشوند.
به گفته این روانپزشک، آنچه وضعیت را بحرانیتر میکند، سهم بالای نوجوانان در میان مراجعان اورژانس است. رزیدنت یکی از بیمارستانهای روانپزشکی دولتی در تهران نیز تأیید کرده است که طی سه سال اخیر، تعداد نوجوانانی که بهدلیل مصرف مواد دچار روانپریشی حاد شده و به اورژانس مراجعه میکنند، افزایش یافته و بسیاری از آنها در بخش اطفال بستری میشوند.
بر اساس این گزارش، رشد مراجعات افراد زیر ۱۸ سال به حدی بوده که مسئولان برخی بیمارستانها به فکر ایجاد بخش ویژه اعتیاد کودک و نوجوان افتادهاند. این رزیدنت که با نام مستعار معرفی شده، میگوید بیش از ۵۰ درصد بستریهای بخش اطفال مربوط به نوجوانانی است که مواد سنگین مصرف کردهاند. به گفته او، بیشترین موارد مراجعه بهدلیل مصرف «گل» است؛ مادهای که به تعبیر او «مثل آدامس بین بچهها دستبهدست میشود».
او افزوده است که در یک سال گذشته، میان نوجوانانی که بهدلیل عوارض مصرف گل به اورژانس منتقل شدهاند، موارد متعددی از سندرم بیانگیزگی مشاهده شده است؛ وضعیتی که میتواند بر تحصیل، روابط اجتماعی و آینده این افراد تأثیر عمیق بگذارد.
این رزیدنت همچنین هشدار داده است که برخی نوجوانان با ترکیب داروهایی مانند دکسترومتورفان، استامینوفن، کلرپرومازین، سرترالین، کدئین و پرومتازین، محلولی موسوم به «شربت بنفش» تهیه میکنند؛ ترکیبی که به گفته او عوارض روانی بسیار شدید و خطرناکی دارد.
در همین حال، کامبیز سلطانینژاد، متخصص سمشناسی، پیشتر با اشاره به مصرف گسترده گل در میان نوجوانان و جوانان هشدار داده بود که ایران در آیندهای نهچندان دور باید در انتظار موج گستردهای از اختلالات شدید روانی، از جمله اسکیزوفرنیا، باشد.
مجموع این گزارشها و هشدارها، تصویری نگرانکننده از بحرانی خاموش در حوزه سلامت روان ترسیم میکند؛ بحرانی که قربانیان اصلی آن نوجوانانی هستند که در غیاب آموزش، پیشگیری و نظارت مؤثر، بهسادگی در معرض مواد مخدر و روانگردان قرار گرفتهاند و پیامدهای آن، نهتنها فردی بلکه اجتماعی و نسلی خواهد بود.
گزارشهای تکاندهنده از اشغال نیمی از تختهای اورژانس روانپزشکی توسط نوجوانان زیر ۱۸ سال، پرده از فاجعهای برمیدارد که ریشه در سیاستهای ویرانگر و ناکارآمدیِ سیستماتیک مسئولان جمهوری اسلامی دارد. وقتی متخصصان از تبدیل شدن مخدر «گل» به کالایی مثل «آدامس» در مدارس سخن میگویند و نسبت به وقوع «سونامی اسکیزوفرنی» هشدار میدهند، این نه یک بحران بهداشتی صرف، بلکه نتیجه مستقیم حذف امید، نشاط اجتماعی و سرکوب نسلی است که تنها راه فرار از واقعیتهای تلخ جامعه را در پناه بردن به مواد روانگردان میبیند.
ناکارآمدی نهادهای متولی و اولویتبندیهای ایدئولوژیک حاکمیت به جای تمرکز بر سلامت عمومی، باعث شده تا بازار مواد مخدر به شکلی بیسابقه در دسترس نوجوانان قرار گیرد. دسترسی آسان به مخدرهای صنعتی و ابداع ترکیبهای مرگباری چون «شربت بنفش» در میان دانشآموزان، محصولِ فقدانِ آموزشهای مدرن و فروپاشی ساختارهای حمایتی است. مسئولانی که به جای مواجهه با واقعیت، به سانسور آمارها و نادیده گرفتن بحران روی آوردهاند، عملاً شریک جرم در نابودیِ روانیِ نسل آینده ایران هستند. امروز راهروهای بیمارستانهای روانپزشکی، گواهیِ زندهای بر شکستِ حکمرانیای هستند که به جای صیانت از جان و روانِ فرزندان ایران، آنها را در بنبستِ اعتیاد و فروپاشیِ شخصیتی رها کرده است.
